In de eerste jaren van de oorlog, tot en met 1942 waren het vooral tweemotorige (middel)zware bommenwerpers. Incidenteel ging het om Bristol Blenheims (twee crashes in december 1940), een Avro Manchester (in maart 1941) en Lockheed Ventura’s (alle vijf in december 1942).
Op grotere schaal werden de Armstrong Whitley (11 crashes, de laatste in september 1941), de Handley Page Hampden (6 crashes, de laatste in augustus 1942) en de Vickers Wellington (45 crashes, de laatste in juni 1943) ingezet. Deze toestellen waren allemaal in de jaren ’30 ontwikkeld en in gebruik genomen.
Een uitzondering daarop was de Lockheed Ventura. Ontworpen in 1940-1941 werd hij voor het eerst ingezet bij een aanvalsmissie in december 1942 op de Philipsfabrieken in Eindhoven. Die missie verliep rampzalig: van de 47 Ventura’s werden er negen neergeschoten (vijf daarvan crashten in Noord-Brabant) en kwam er maar één terug zonder schade. De Ventura bleek een nogal middelmatige bommenwerper en werd al in de zomer van 1943 vervangen door de Mosquito.
Eind 1942 waren de meeste zware, tweemotorige bommenwerpers al vervangen door viermotorige: de Handley Page Halifax (53 gecrasht, de eerste eind mei 1942); de Short Stirling (25 crashes, de eerste in juli 1942) en de Avro Lancaster (80 crashes, de eerste stortte neer in augustus 1942).
Tot het eind van de oorlog bleef de RAF ook lichte tweemotorige bommenwerpers inzetten: de Lockheed Hudson (2 crashes, in juni en november 1944), de Douglas Boston III (5 crashes tussen april 1942 en februari 1945) en de North American B-25 Mitchell (6 crashes tussen oktober 1944 en maart 1945).
Vanaf 1943 deed ook de Amerikaanse luchtmacht (USAAF) mee aan de bombardementsvluchten op Duitsland. Daarvoor gebruikten ze eigenlijk maar drie typen zware bommenwerpers: de Boeing B-17 Flying Fortress (de eerste van in totaal 23 crashte in augustus 1943); de Consolidated B-24 Liberator (7 crashes, de eerste in juli 1944) en de (tweemotorige) Martin B-26 Marauder (4 crashes, de eerste in februari 1944).
Eind maart 1945 was het voor het laatst dat er bommenwerpers in Noord-Brabant neerstortten. In die eerste drie maanden van 1945 waren het er in totaal nog 24. Een korte impressie van de zes meest neergestorte typen bommenwerpers:
Lancaster
(RAF, 80 crashes)
Van de Avro Lancaster, ook wel ‘Lanc’ genoemd, zijn er tijdens de oorlog ruim 7.000 geproduceerd. Deze zware, viermotorige bommenwerper haalde 320 kilometer per uur, was 21 meter lang, had een spanwijdte van 31 meter en ruimte voor zo’n 6.350 kilo aan bommen. En met een actieradius van ruim 2.600 kilometer, kwamen naast het Ruhrgebied ook steden als Berlijn binnen bereik. Het gevaarte had zeven bemanningsleden nodig: een piloot, een co-piloot, een bommenrichter, een navigator, een radiotelegrafist en boordschutters.
Met dit toestel werden gevaarlijke missies uitgevoerd, zoals de aanvallen op dammen in het Duitse Ruhrgebied in mei 1943 (Operatie Chastice). Het 617 Squadron van de RAF, bijgenaamd de ‘Dambusters’, werd speciaal geformeerd om deze bijzondere opdracht uit te voeren. Ze gebruikten zogenaamde ‘stuiterbommen’ die - eenmaal uitgeworpen - enkele keren op het water afketsten en met hoge snelheid de dam vanaf de zijkant troffen.
Halifax
(RAF, 53 crashes)
De Handley Page Halifax was, net als de Lancaster, een viermotorige zware Britse bommenwerper. Vergeleken met de lichtere, tweemotorige bommenwerpers konden ze veel langere afstanden aan en ook een veel zwaardere bommenvracht. De Halifax had een spanwijdte van wel bijna 32 meter en was 22 meter lang, bereikte een hoogte van ruim zeven kilometer en kon een kleine 6.000 kilo aan bommen vervoeren (ook in de vleugels). Met een volle lading had het toestel nog steeds een behoorlijke actieradius van 1.600 kilometer. Met een halve vracht was een retour Berlijn dus geen enkel probleem meer. Aan de voorkant had de bommenwerper een geschutskoepel, bedoeld om vijandelijke jachtvliegtuigen te weren. De Halifax werd in 1941 voor het eerst ingezet. In de oorlog zijn er ruim 6.000 van gebouwd en samen hebben ze meer dan 75.000 vluchten ondernomen, meestal ’s nachts, omdat dat veiliger was.
Wellington
(RAF, 45 crashes)
De Vickers Wellington (bijnaam ‘Wimpey’) was een Britse tweemotorige bommenwerper van het eerste uur. Deze vliegtuigen wierpen na de oorlogsverklaring in 1939 de eerste bommen op Duits grondgebied. Nadat de RAF was overgestapt op zwaardere, viermotorige bommenwerpers zoals de Lancaster en de Halifax, werd de Wellington vooral voor andere missies ingezet. In oktober 1943 voerde het toestel zijn laatste bombardementsvlucht uit boven Duits grondgebied. Het werd daarna vooral ingezet als verkenningsvliegtuig en voor de jacht op onderzeeërs.
Stirling
(RAF, 25 crashes)
De Short Stirling was de eerste viermotorige bommenwerper van de RAF met een spanwijdte van ruim 30 meter en een lengte van zo’n 27 meter. Voor zo’n zware bommenwerper was het toestel nog behoorlijk wendbaar. Door zijn sterke vleugelstructuur kon het bijvoorbeeld sneller draaien dan de Duitse nachtjagers Messerschmitt Bf 110 en Junkers Ju 88, wat cruciaal was voor het overleven van luchtgevechten. De Stirling debuteerde in februari 1941, toen enkele exemplaren werden ingezet om brandstofdepots in Rotterdam te bestoken.
In de jaren daarna werden ze in steeds grotere aantallen ingezet. In mei 1943 werden bijvoorbeeld bombardementsvluchten met wel meer dan 100 Stirlings tegelijk uitgevoerd. Maar de wapenwedloop had niet stilgestaan en het toestel was inmiddels weer enigszins verouderd. Daarom werd het geleidelijk aan vervangen door nog zwaardere RAF-bommenwerpers, zoals de Lancaster en de Halifax.
De Stirling werd voortaan anders ingezet, bijvoorbeeld als transportvliegtuig tijdens Operatie Market Garden in september 1944, voor de bevoorrading van de luchtlandingstroepen aan de grond. Die maand stortten twaalf van deze toestellen in Brabant neer, ofwel de helft van het totale aantal crashes van dit vliegtuigtype in de provincie tijdens de hele oorlog.
B-17 ‘Flying Fortress’
(USAAF, 23 crashes)
‘Vliegend fort’ was de bijnaam van deze enorme bommenwerper. Het toestel, ontworpen en gebouwd door Boeing, had vier motoren, een spanwijdte van bijna 32 meter, een lengte van 23 meter en woog volgeladen zo’n 24.500 kilogram. Het had een negenkoppige bemanning: een piloot, co-piloot, bommenrichter, navigator, boordwerktuigkundige, radiotelegrafist en drie boordschutters. Ook de Britten hebben van de B-17 gebruik gemaakt. Zij hadden aan het begin van de oorlog immers nog niet zulke joekels van bommenwerpers tot hun beschikking.
De B-17 was bedoeld voor precisiebombardementen bij daglicht, wat bijzonder was omdat andere bommenwerpers uit veiligheidsoverwegingen meestal ’s nachts op missie gingen. Mede door de B-17 was het voor de geallieerden mogelijk om Duitse gronddoelen onophoudelijk te bestoken. Met hun actieradius drongen ze daarbij door tot in het hart van het Derde Rijk. En ze deden dat op een maximumhoogte van bijna 11 kilometer, waardoor het Duitse afweergeschut, de beruchte Flak, de grootste moeite had om ze in het vizier te krijgen. Ter vergelijking: de Britse Wellington, toch ook een flink toestel, kon maar een hoogte van zo’n 5,5 kilometer aan. Van de B-17 zijn er in totaal bijna 13.000 gemaakt.
Whitley
(RAF, 11 crashes)
De Armstrong Whitley is vernoemd naar een voorstad van Coventry, waar een van de fabrieken stond waar deze toestellen in elkaar werden gezet. Het toestel had twee motoren en was qua grootte en gewicht vergelijkbaar met de Duitse Junkers Ju 88 bommenwerper. De Whitley had een bemanning van vijf, een spanwijdte van ruim 25 meter en een lengte van bijna 22 meter. Met een bewapening van vijf machinegeweren, een bommenlading van ruim 3.000 kilogram (de laadruimtes in de vleugels nog niet meegerekend) en een actieradius van zo’n 2.600 kilometer, was dit voor de Duitsers een toestel om rekening mee te houden.
Aan de andere kant was de Whitley niet meer de jongste. De ontwikkeling ervan werd al midden jaren dertig begonnen en in 1939 hebben ze dan ook volop aan de eerste bombardementsvluchten boven Duitsland deelgenomen. Later in de oorlog werden ze vervangen door nog zwaardere, viermotorige RAF-bommenwerpers zoals de Halifax en de Lancaster. In totaal zijn er bijna 2.000 van het toestel gebouwd.
Terug naar Type Vliegtuigen
