Op de koude Allerzielendag 2 november 1941 wordt ‘s avonds bij ons het negende kind geboren. De Ujese vroedvrouw Dieneke Verbakel zegt: het meisje 'is nie hel' (niet levensvatbaar) en besluit tot een nooddoop. Ik was pas vier, met weinig herinneringen aan dit verhaal. Vader zei ‘s morgens tegen mijn zus “we hebben een nieuw kindje, maar het is dood”.
Toegedekt met witte watten en snippers zilverpapier lag het in het kistje dat vader gemaakt had. Het stond op tafel voor het raam. Vader verliet diep bedroefd zijn Werkhuis en lapte klompen in de Goeikamer.
Op 4 november wordt aangifte gedaan op het raadhuis van geboorte en overlijden. De ambtenaar: “een overleden kind schrijf ik niet in (het trouwboekje)”. De geborene krijgt hierdoor geen naam. Moeke zegt: “ik heb het toch negen maanden gedragen”. In zo’n geval wordt er geen geboorteakte opgemaakt. Nu heeft zij voor haarzelf en de buitenwereld geen enkel bewijs.
Het kind was gedoopt en dus een Engeltje, het mocht nu het in het kerkgebouw zijn, én begraven worden in de gewijde aarde van het kerkhof, binnen de Buukenheg! Het enige en nooit besproken “voordeel“ voor Moeke was, dat zij voor de eerste maal aanwezig was bij de doop van één van haar kinderen. Moeder herinnerde ons er ieder jaar aan met: “Gientje zou vandaag, .. jaar zijn geworden”. Want het meisje zou háár naam, Regina, gekregen hebben.
Enkele jaren geleden ontdekte ik in het archief de overlijdensakte van Gientje, door vader ondertekend. Het bestaan van dit document of een kopie zou voor ons Moeke van onschatbare waarde zijn geweest, zodat zij iets tastbaars had gehad. Kinderen die niet “normaal” ter wereld kwamen, werden doodgezwegen, alsof het schande was. Dat bracht moeders veel leed. Op het familiewapen van 1977 ontbreekt Gientje. Pas jaren later, op de overlijdensbrief van Moeke werd ze voor het eerst voor de buitenwereld vermeld.
Het Zuiderzeemuseum kocht in 2009 “De Volendamse kinderbegrafenis”, een schilderij van George Sherwood Hunter (1850-1919), waarvan ik speciaal een foto maakte voor dit verhaal.
Janneke Peelen schreef in haar proefschrift Tussen leven en dood. Rituelen rondom zwangerschapsverlies in Nederland (Nijmegen, Radboud Universiteit, 2012) het volgende: “Als het nog geen 26 weken was, ging het mee met het medisch afval van het ziekenhuis. Peelen sprak met mensen die in de jaren zestig en zeventig een kind tijdens of vlak na de zwangerschap hadden verloren. Meteen na de geboorte werd het weggehaald en er werd niet meer over gesproken, vroeger dacht dat men het niet goed was om je aan een doodgeboren kind te hechten.” Bij gelovigen werd een plekje achter de heg gezocht, omdat een dood kindje niet gedoopt kon worden, vreselijk.
Mijn zus en ik woonden de promotie van Janneke samen bij, als een postuum gebaar, een eerbetoon van mee-leven. Net als dit verhaal bedoeld is voor Moeke en alle andere moeders. Een speciaal ingericht hoekje en praten over een doodgeboren of heel jong overleden kind is geen taboe meer.
@ Het stukje vond ik wel ontroerend, maar niet te emotioneel. Wat naar dat je moeder geen erkenning heeft gehad. Gelukkig zijn de tijden wat veranderd
Gerda
zei op 9 november 2013 om 23:03
Ook ik heb een doodgeboren ( in 1957 ) broertje. Mijn moeder vertelde, dat de buurman een kistje had gemaakt en mijn vader ging 's avond in het donker met het kistje achter op de fiets naar het kerkhof. Waar hij het inderdaad in ongewijde aarde achter op het kerkhof ( moest ) begraven. Er werd toen wij jong waren nooit over gesproken. 20 jaar geleden heeft mijn moeder van marmer een hart laten maken met de tekst "Engeltje". Dit ligt nu bij mijn ouders op het graf. Gelukkig gaan wij hier nu anders mee om.
R.
zei op 12 november 2013 om 22:07
Over dopen gesproken.
Een gepensioneerd Wegenwachter vertelt mij, in het lespakket was de volgende regel opgenomen:
Wanneer je bij een ongeval geconfronteerd wordt en het slachtoffer is er, erg, aan toe, ga over tot een Nooddoop.
Maak een Kruisteken over het slachtoffer en spreek de woorden uit:
“Indien gij niet gedoopt bent, Doop ik U, nu in de Naam van de Vader….”
Later zal de familie uw dankbaar zijn voor de Nooddoop.
Marian
zei op 20 november 2013 om 08:06
Goed dat we er tegenwoordig anders over denken. Kinderen die levenloos geboren zijn of heel jong overleden zijn worden door de vele persoonlijke stamboomonderzoeken steeds meer in kaart gebracht. Hun akte koop ik altijd aan, juist om hen postuum een tastbaar plekje te geven binnen desbetreffende familietak.
Mari
zei op 27 november 2013 om 22:36
Op 14 december 1972 werd ons tweede kindje geboren. 2 maanden te vroeg en ongeveer 1 uur geleefd! Mijn vrouw heeft het nooit echt gezien. Het ziekenhuis werd 'gerund' door nonnen. In ons verdriet en stress werd alles geregeld, we hebben nooit geweten waar het begraven is. Een rekening van het kistje en begraven is onze enige herinnering op papier. Gelukkig is er nu op de begraafplaats een monumentje, een plekje.
Annemarie van Geloven namens BHIC
bhiczei op 28 november 2013 om 10:48
@Mari, in die tijd waren er nog geen smartfones waarmee je snel een fotootje van het kindje kon maken, als je daaraan al denkt in zo'n kritieke situatie. Uw verhaal geeft een goed inzicht in de realiteit van die tijd en het regime van zo'n ziekenhuis. Dank voor uw reactie!
Rini de Groot
zei op 29 november 2013 om 11:20
In de Kas-Dag-boeken van Vader kom ik een schrijven tegen, het maken van een doodskistje in 1930.
Ik sprak met een van de dochters nu volwassen mevrouw, over de vermelding.
“Vaag kan ik als kind iets herinneren van het-voorval-dat er iets geheimzinnig was over ziek van Moeder en gesproken werd over een sigarenkistje”
Rini de Groot.
zei op 29 april 2014 om 18:54
Rechtzetting, ik verneem dat:
De Ujese, Dieneke Verbakel geen vroedvrouw maar een, ‘Baakster’ was.
Erna
zei op 25 oktober 2014 om 16:30
Als wij het huis waar we nu wonen kopen krijg ik op mijn werk (St. Jan) te horen dat: " 't medje van 't kantoor (ik) hi 't huis van Dieneke de Wachter gekocht." Nee, nee, was mijn reactie, die mensen waar wij het huis van gekocht hebben heten echt anders. Ja, da kos wel, maar da Dieneke zaat nou al unne hele ted in het Gaasthuis , zonder durre mens, Floor die kwakzalver waar, want di wo ni naar 't Gaashuis. Ik op de bewonerslijst gekeken, maar geen mevrouw de Wachter te vinden. O ja, da Dieneke waar ook baakster. Ik begreep er helemaal niks meer van. Gelukkig heeft een van de bewoonster mij in begrijpelijk Nederlands uitgelegd dat Dieneke de Wachter haar bijnaam was en dat ze mevrouw Verbeek-Verbakel heette en vele jaren geleden zij inderdaad in het huis had gewoond wat wij nu gekocht hadden. Iedereen in Uden kende dit kleine vrouwtje omdat ze baakster was, tegenwoordig wordt dat kraamverzorgster genoemd. Op deze site staat een verhaal geschreven (zuster Maria door Gery Bouw) waar zij in vernoemd wordt en er staan ook foto's van Dieneke bij. 2e foto, meest rechter vrouwtje. 3e foto meest linker vrouwtje. Een week na de koop overleed Dieneke in een verpleeghuis (tijdelijk verblijf). Helaas nooit met haar over de bijzondere koop kunnen spreken...
Marilou Nillesen
bhiczei op 26 oktober 2014 om 17:33
Tjee Erna, wat een bijzonder verhaal. Wat mooi dat je deze verhalen aan elkaar hebt kunnen knopen. Voor alle duidelijkheid hierbij het linkje naar <a href=”http://www.bhic.nl/zuster-maria” target="_blank">het verhaal.</a>
Rini de Groot.
zei op 10 november 2014 om 20:14
Op de Begraafplaats Moscowa in Arnhem, zag bij ik bij het Katholieken gedeelte voor de scheiding nog enkele in stand gehouden beton palen. (Zoals we die kennen rond een concentratiekamp) Het gebied was vroeger s,nachts hermetisch afgesloten, zodat dat er niet heimelijk een ongedoopt kind begraven werd.
Rini de Groot
zei op 21 juli 2015 om 11:36
“Wist je dat” verteld Jacqueline van Haaren (97) vandaag in het ED.
Baby,s die de bevalling niet zouden overleven in de baarmoeder werden gedoopt met een spuit wijwater. De zuster begon in 1951 als eerste leekzuster in het St. Joseph Ziekenhuis van Eindhoven.
Annemarie van Geloven
bhiczei op 21 juli 2015 om 15:35
Astrid van den Berg Paalvast
zei op 30 juni 2016 om 22:54
Bedankt voor het schrijven en delen van dit verhaal.
In mijn familie, aan de ‘aangetrouwde’ kant, overleed in 2010 een vrouw die geboren werd in 1912. To heette ze. Haar laatste jaren “kleine ouwe oma Tootje”, een erenaam. Een kleine vrouw maar ontzettend sterk. Een ware matriarch. Haar leven bestond uit liefde en licht en vrede. Tot het einde toe had zij interesse en aandacht voor iedereen, verdiepte zich in de steeds veranderende maatschappij en was sterk betrokken bij het leven van haar medemens. Ze kende alle verjaardagen van kinderen, klein-en achterkleinkinderen uit het hoofd en iedereen kreeg op z'n minst een kaart. Ze was katholiek en diepgelovig.
Ze had 8 kinderen gebaard. Correctie, 10. Maar twee waren direct na de geboorte gestorven en dus niet gedoopt en als gevolg daarvan mochten ze niet in gewijde aarde begraven worden. To heeft daar haar verdere leven verdriet en boosheid om gehad. Terecht vind ik. Ze heeft er zelfs diverse keren met de pastoor over gesproken en hem duidelijk laten merken dat het niet in orde was. De pastoors in latere jaren konden het alleen maar eens zijn met haar. Helaas konden ze verder haar verdriet niet weg nemen.
Er is door de katholieke kerk helaas zoveel verdriet aangedaan aan moeders en hun verdere gezinnen.
Astrid van den Berg Paalvast
zei op 30 juni 2016 om 22:56
Vraag; Waarom de watten en het zilverpapier? Dat heb ik nog niet eerder gehoord.
Rini de Groot
zei op 30 juni 2016 om 23:18
Astrid,
Bedankt voor het bezoek en reactie bij het verhaal.
Vermoedelijk het minste wat men in huis had en kon geven.
Ik wil het morgen aan mijn zus vragen.
Nu we het over begraven hebben er is ook nog een verhaal:
‘Bijgezet in een Grafheuvel’ en ‘Koffer voor je laatste reis.’
Rini
zei op 9 augustus 2017 om 16:53
Beste Corien,
In mijn verzameling vond ik een kopie,
Trouw 29-10-2008. 'Doodgeboren kind heeft nu een naam'
En was op dat moment zelf in rouw nav. het overlijden van mijn echtgenote.
Een van de 200 beschreven verhalen voor de Website www.bhic.nl/uden .
30-10-2013 schreef ik over het thuis gedoopt kind.
Achteraf hebben de titels gelijkenis.
Vond het fijn het gevoel met je te mogen delen.
Groet Rini de Groot. Best.
Schreef ik juli jl. C. v. Zweden.
Haar antwoord:
Beste Rini,
Bijzonder om te horen hoe jij met ditzelfde
onderwerp bezig bent geweest.
Veel dank.
Hartelijke groet,
Corien van Zweden
Rini de Groot.
zei op 25 juni 2018 om 22:51
Bij bezoek aan, ‘In de Zevende Hemel’ een particuliere verzameling van religieuze voorwerpen in Haps. Toonde Frans van de Camp eigenaar, mij een Maria beeldje met het ‘onthoofd’ kindje Jezus. Aan het breukvlak te zien niet door een val gebroken, maar opzettelijk gebroken.
Sommige moeders braken het hoofdje bij het Mariabeeld na de geboorte van
het doodgeboren kind en stopte het in het doodskistje.
Ieder ‘voorwerp’ uit zijn devotionele collectie had een interessant vertelsel.
Marilou Nillesen
bhiczei op 26 juni 2018 om 11:01
Een zeer indrukwekkend verhaal, Rini! Heel aangrijpend om te lezen.
Rini de Groot.
zei op 3 februari 2019 om 07:57
Vanaf vandaag, schrijft het AD. kunnen doodgeboren kinderen, na een zwangerschap van 24 weken ingeschreven worden. Wat een opluchting bij menige ouders.
clericus.eu
zei op 3 februari 2019 om 10:50
Volgens het artikel in het AD :
"Het wordt mogelijk om met terugwerkende kracht kinderen te laten registeren die in het verleden levenloos ter wereld kwamen. Het maakt niet uit hoe lang dat geleden was. ,Daar is in de wetgeving geen termijn aan gesteld", zegt de woordvoerder."
helaas vermeld dezelfde pagina van de rijksoverheid ook : U bent verplicht om binnen 3 dagen na de geboorte van uw baby aangifte te doen. en is deze nog niet aangepast na de bewuste datum.
en lees ik op de eerste pagina van het AD :
"Vorig jaar besloot het kabinet dat ouders die dat willen, de naam van hun overleden kindje kunnen laten bijschrijven in het personenregister. "
de termijn van 24 weken word echter niet genoemt ,
"De duur van de zwangerschap is niet relevant voor het verzoek tot opname in de BRP. Ook maakt het niet uit wanneer het kind geboren werd. Dat mag bijvoorbeeld ook al 30 jaar geleden zijn."
Datum van ingang kan pas vanaf morgen :
"Vanaf 4 februari 2019 kunt u een verzoek tot registratie van uw levenloos geboren kind indienen bij uw gemeente."
Frank bedankt voor de uitgebreide aanvulling, hierbij een vraag.
Zou het, door de Gemeente uitgegeven Trouwboekje van m'n ouders, ambtelijk mogelijk zijn, door deze wijziging, de naam van de in het verhaal genoemd kind alsnog te laten vermelden in het hun Trouwboekje.
clericus.eu
zei op 3 februari 2019 om 12:35
Indien je de artikelen gelezen hebt word er alleen gesproken over het erkennen van een doodgeboren kind .
Bij de aangifte wordt het ongeboren kind geregistreerd in de Gemeentelijke Basisadministratie persoonsgegevens (GBA)
Deze vraag zou je moeten stellen aan de gemeentelijke instantie om hier antwoord op te krijgen.
Rini de Groot.
zei op 12 mei 2019 om 23:34
Vanaf 1 januari 2019 mag het voortaan zelfs nu, alsnog ingeschreven worden !
Barbara van Dijk15
zei op 20 september 2022 om 17:16
Gisteren ontmoette ik Rini, tijdens een lezing van de Heemkundekring Uden. Veel gekletst en ook het mooie verhaal gehoord over het doodgeboren zusje.
Ik lees het verhaal nu hier op deze plek en alle reacties erop, oa van Erna, die nu in het huis van Dineke en Floor woont. Ik ben geboren en deels opgegroeid op de Vorstenburg en heb Dineke en haar bijzondere man goed gekend. Zij was idd de baker (niet baakster, die bestaat bij mijn weten niet). Zij heeft ons, mij en m'n broer en zusjes, op de wereld geholpen. Als er geen complicaties werden voorzien, werd Dineke geroepen.
Toegedekt met witte watten en snippers zilverpapier lag het in het kistje dat vader gemaakt had. Het stond op tafel voor het raam. Vader verliet diep bedroefd zijn Werkhuis en lapte klompen in de Goeikamer. 
Enkele jaren geleden ontdekte ik in het archief de overlijdensakte van Gientje, door vader ondertekend. Het bestaan van dit document of een kopie zou voor ons Moeke van onschatbare waarde zijn geweest, zodat zij iets tastbaars had gehad. Kinderen die niet “normaal” ter wereld kwamen, werden doodgezwegen, alsof het schande was. Dat bracht moeders veel leed. Op het familiewapen van 1977 ontbreekt Gientje. Pas jaren later, op de overlijdensbrief van Moeke werd ze voor het eerst voor de buitenwereld vermeld. 
Janneke Peelen schreef in haar proefschrift Tussen leven en dood. Rituelen rondom zwangerschapsverlies in Nederland (Nijmegen, Radboud Universiteit, 2012) het volgende: “Als het nog geen 26 weken was, ging het mee met het medisch afval van het ziekenhuis. Peelen sprak met mensen die in de jaren zestig en zeventig een kind tijdens of vlak na de zwangerschap hadden verloren. Meteen na de geboorte werd het weggehaald en er werd niet meer over gesproken, vroeger dacht dat men het niet goed was om je aan een doodgeboren kind te hechten.” Bij gelovigen werd een plekje achter de heg gezocht, omdat een dood kindje niet gedoopt kon worden, vreselijk. 
