De grond waarop de grote plataan op het Gouvernementsplein in Bergen op Zoom staat, is doordrenkt met historie. En met een leeftijd van zo’n 140 jaar maakt de ‘Dikke Boom’ zelf inmiddels ook onderdeel uit van de geschiedenis van de stad.
Lezen over de plek waar de Dikke Boom staat, is als bladeren door een geschiedenisboek over het centrum van Bergen op Zoom. Want eind 13de eeuw staat op deze plek al het St. Maartensgasthuis; een tehuis voor passanten, zieken en bejaarden. Twee eeuw later, in 1546, wordt in het Gouvernementsgebouw een particuliere ‘kynderschole’ gevestigd. In 1750 maakt deze school op haar beurt weer plaats voor de gouvernementstuin en dáár wordt in 1868 de plataan geplant. Precies op de plek waar eeuwen eerder de toren van het St. Maartensgasthuis heeft gestaan.
Dat betekent dat deze boom getuige is geweest van de bouw van heel wat bijzondere panden in de stad, zoals de logementen als het Zwijnshoofd en de Blauwe Vogel, beide uit 1880. Het ziet verder prachtige gebouwen verrijzen aan de Antwerpestraat en Stationsstraat, en is toeschouwer als er steeds meer gieterijen in de stad komen.
Beste bescherming voor een boom
Een stadscentrum is steeds in ontwikkeling en dat is doorgaans niet de meest stabiele ondergrond voor een boom. Maar zodra zij stormen, oorlogen en stadsvernieuwing weet te trotseren, dan wordt ze – eenmaal op leeftijd – door de stadsbewoners in het hart gesloten. Zo ook met deze plataan want als in 1999 het stadshart grondig wordt gerenoveerd, wordt danig rekening gehouden met dit icoon van het Gouvernementsplein. Sterker nog, de dichter Bert Bevers schreef een gedicht voor de boom, waarschijnlijk de beste bescherming die een boom kan krijgen:
Dikke Boom
Blijven gaat jou net zo makkelijk
af als het zwijgen een stomme
Jij ziet. Jij ziet wat wij niet zien
maar houdt je van den domme
Er kuierden tal van geslachten rond
deze stam die slechts naar grond verlangt
en licht en ruimte, en jij, jij weet dat
heel de wereld aan jouw wortels hangt
Op de monumentale bomenlijst zijn de woorden minder lovend en wordt de boom omschreven als ‘gewone plataan in de Zuivelstraat in Bergen op Zoom’, met een hoogte van tussen de 25 en 30 meter en met een omtrek van de stam van een dikke vijf meter. Een gewone plataan wellicht, maar wel één met een bijzondere historie.
Foto boven: De latere dikke boom in 1920 als gewone plataan naast het toegangshek in de tuin van het militair hospitaal via Geschiedkundige kring Bergen op Zoom
In Bergen was op het Korenbeursplein cafe de dikke boom, genoemd naar de op dat plein staande enorme dikke paardekastanjeboom. Eenieder sprak over "de dikke boom". De plataanboom in de Zuivelstraat werd vroeger niet aangeduid als "de dikke boom". Is er sprake van "geschiedvervalsing" ?
Marilou Nillesen
bhiczei op 17 december 2018 om 14:53
Bedankt voor je berichtje! Eén ding is in ieder geval duidelijk: er zijn meerdere dike bomen in Bergen (geweest). De eerste boom, die op het Korenbeursplein, waaide in 1911 om, leren wij van de site van de Geschiedkundige Kring Bergen op Zoom. Kijk maar eens hier:
Nee Willem, geen geschiedvervalsing. Wel naamsverplaatsing. Dat kon ook makkelijk, omdat de dikke boom op het Korenbeursplein tijdens een storm op 1 oktober 1911 omwaaide. De boom aan het gouvernementsplein verdiende toen die naam nog lang niet. Zie ook de website van de geschiedkundige kring http://www.geschiedkundigekringboz.nl/de-dikke-boom-omgewaaid/
Willem Kruf
zei op 13 november 2020 om 15:54
Ohh, mij, een Kruf en geboren 1952, wordt een reactie toegedicht. Ik reageer altijd met Willem. Dus de reactie zou zomaar van een van mijn broers kunnen zijn, die van december 1944 tot 1948 woonden Korenbeursstraat 11, toen Cafe De Meiboom van vader, na zijn vertrek omgedoopt tot Ahoy-bar en in 1975 Club Can-Can en in 1976 Bar El Paradiso, toch wel exotischer namen.
piet kruf
zei op 14 november 2020 om 16:36
Moet ik, die al meer dan 50 jaar niet meer in Bergen woont, de Bergse geschiedenis nader duiden ?
De op 1 oktober 1911 omgewaaide dikke boom stond n.m.m. niet op het Korenbeursplein, maar blijkens een foto op het Bleekveld nabij de Oranje-Nassaukazerne. De dikke boom op het Korenbeursplein is pas veel later "omgekomen".
In het boekje Bergen op Zoom in oude ansichten staan op pagina 79 en 80 een foto met een dikke boom op duidelijk herkenbaar het Korenbeursplein. Dus dat er een cafe met die naam stond is verklaarbaar.
Op pagina 80 staat dat de boom in 1911 is omgewaaid.
Op pagina 81 staat een foto van de Korenmarkt met jongere bomen..
Of er op het Bleekveld een boom staat???
Dus zou de verslaggever zich niet hebben vergist in 1911 met de locatie??
Toch nog eens een en ander nakijken.
Willem Kruf
zei op 14 november 2020 om 21:43
In het boekje Bergen op Zoom zo het was staat een foto met herkenbaar het Korenbeursplein. Op de foto staan kinderen op en naast een grote omgevallen boom. Zij hebben allemaal een pet op. Dus ik dateer foto begin 20e eeuw.
Lezen over de plek waar de Dikke Boom staat, is als bladeren door een geschiedenisboek over het centrum van Bergen op Zoom. Want eind 13de eeuw staat op deze plek al het St. Maartensgasthuis; een tehuis voor passanten, zieken en bejaarden. Twee eeuw later, in 1546, wordt in het Gouvernementsgebouw een particuliere ‘kynderschole’ 
