“Maak een eerste geboorte van een kind van eene verlaten echtgenoote, koorddanseres in een paardenspel op het Vreeburg te Utrecht.” Ja, ga er maar aan staan. Gemeentesecretaris word je niet zomaar, daar moet je wel wat voor doen! Dit is een van de (proef)examen-opgaven voor de kandidaat-secretaris uit 1892 die bewaard zijn gebleven in het archief van het gemeentebestuur.
Een goeie secretaris was nog niet zo gemakkelijk te vinden. Althans als we de notulen van de raadsvergaderingen in Beugen mogen geloven. De heer W. Kemps is in 1889 waarnemer, maar het is niet de bedoeling dat hij ook daadwerkelijk gemeentesecretaris wordt. Burgemeester Jilis Verheijen besluit dat jaar namelijk zelf de functie op zich te nemen, al voelt de gemeenteraad daar niet veel voor.
Als de kwestie tijdens de raadsvergadering wordt besproken, wil winkelier Kersten inspreken, maar de burgemeester als voorzitter staat dat niet toe. Kersten probeert nog: “Anders zou ik hebben uitgelegd hoe de gemeentebelangen…”, maar verder komt hij niet, want bij die woorden wordt hij de zaal uitgezet.
Kersten is niet de enige die tegen een combinatiefunctie door Verheijen is. Inwoner Den Koning heeft een brief gestuurd met dezelfde inhoud en ook gemeenteraadslid Hurkens is tegen: “Het burgemeesterschap is bijna in geen eene gemeente met het secretariaat vereenigd.” Bovendien: “De burgemeester woont bijna een uur van het raadhuis, hoe kan hij dan secretaris zijn?”
Maar tegenstanders kunnen hoog en laag springen, de burgemeester doet het toch. Geen slechte zet, want twee jaar daarvoor heeft Verheijen zijn eigen salaris én dat van de secretaris verhoogd. Bij Koninklijk Besluit krijgt hij zijn benoeming.
Theodorus Antonius Verdijk wordt benoemd als “klerk ter secretarie”. De gemeenteraad is ervan overtuigd dat deze “bij ijver en leiding een flink secretaris zal worden.” En dat betekent dat de ‘candidaat-secretaris’ duchtig moet oefenen.
In het archief is een stapel huiswerkvoorbeelden voor de ambtenaar van de burgerlijke stand bewaard gebleven, vooral van het opmaken van akten. Het gaat om een handjevol vellen met handgeschreven vragen en papieren waarop de kandidaat de antwoorden geeft. En hoewel die papieren vol staan met strenge potloodstrepen, correcties en aanvullingen, is het algemene oordeel: zeer goed.
Verdijk moest oefenen met opdrachten als: “een raadslid heeft een artikel van de gemeentewet overtreden. Ontwerp de notulen van den Raad waarin deze zaak is behandeld en alle verdere noodige stukken”. En dus onder andere ook die opmerkelijke opgave van het opmaken van een geboorteakte voor “het kind van een verlaten echtgenote koorddanseres”.
Ook het echte examen is voor een deel bewaard gebleven. Afgenomen op 7 juni 1892 en met blokken van opdrachten voor twee en drie uur. Helaas ontbreken de antwoorden en dus is niet te zeggen hoe Verdijk zich hier doorheen heeft geslagen. Maar hij moet het ooit hebben gehaald, want per 1 januari 1895 neemt Verdijk de functie van secretaris over van de burgemeester.
Als de kwestie tijdens de raadsvergadering wordt besproken, wil winkelier Kersten inspreken, maar de burgemeester als voorzitter staat dat niet toe. Kersten probeert nog: “Anders zou ik hebben uitgelegd hoe de gemeentebelangen…”, maar verder komt hij niet, want bij die woorden wordt hij de zaal uitgezet.
Maar tegenstanders kunnen hoog en laag springen, de burgemeester doet het toch. Geen slechte zet, want twee jaar daarvoor heeft Verheijen zijn eigen salaris én dat van de secretaris verhoogd. Bij Koninklijk Besluit krijgt hij zijn benoeming.
