Glas in lood als bedankje in tijden van pandemie

In zijn zoektocht naar de betekenis van dit glas in lood zag studiezaalmedewerker Vincent al snel de overeenkomst met de huidige tijd. De afbeelding is namelijk vrijwel zeker gemaakt naar aanleiding van de pokkenuitbraak in Tilburg in mei 1951. Tilburg wordt in het voorjaar van dat jaar plotseling getroffen door een zeer besmettelijke pokkenepidemie, met   vergaande gevolgen.

Zwarte pokken

Menig Tilburger wordt getroffen door dodelijke zwarte pokken met  jeukende zweren over het hele lijf. Mensen van wie wordt vermoed dat ze zijn besmet, moeten in eerste instantie binnen blijven. Op hun huis wordt een bord geschroefd met de tekst ‘besmettelijke ziekte’. Direct na de bekendmaking op 30 april wordt de kinderafdeling van het St. Elisabeth Ziekenhuis ingericht voor de opvang van de eerste zestien patiënten. In de loop van mei volgen er nog ruim dertig. Wie in contact is geweest met pokkenpatiënten gaat in quarantaine bij de tijdelijke opvang in het Cenakel.

Vrijwel de gehele Tilburgse bevolking wordt binnen tien dagen ingeënt. En na twee weken stagneert het aantal besmettingen. Op 30 mei is Tilburg officieel weer pokkenvrij. Uit dankbaarheid voor de goede afloop en het werk van de verplegers en doktoren zamelt de Tilburgse bevolking geld in voor een gebrandschilderd raam dat in het raadhuis wordt gehangen. Het moet de herinnering aan de laatste uitbraak van de ‘zwarte pokken’ in Nederland levend houden. 

Beeldverhaal

Het raam, gemaakt door P. Clijsen, laat zich lezen als een beeldverhaal van de gebeurtenissen van het voorjaar 1951. De draak symboliseert de verslagen pokkendraak, de persoon met de koker staat voor de geneeskunde/geneeskundigen die te hulp schoot, de drie torens op de achtergrond verwijzen naar het stadswapen van Tilburg. De koe verwijst naar de vaccinaties waarmee het pokkenvirus kon worden bestreden. Vanaf eind achttiende eeuw was bekend dat mensen beschermd werden tegen de pokken door inenting met het koepokkenvirus (‘vaccinia’ in het Latijn). Het woord ‘vaccinatie’ stamt af van die allereerste inentingen met het koepokkenvirus.

Van het kleinere glas-in-loodwerk zoals ook bij burgemeester Van Voorst tot Voorst hing, zijn er 38 gemaakt. Het zijn persoonlijk dankbetuigingen en die werden uitgereikt aan stadsgenoten die zich speciaal hadden ingezet, door bijvoorbeeld besmette huizen te reinigen. Zo ook aan de burgemeester die zich ook heeft ingespannen in de bestrijding van deze ziekte.

In het Nieuwsblad van het Zuiden van 31 januari 1952 lezen we wel een kritische aantekening. Want naast de burgemeester kregen wel mensen van de geneeskundige dienst, de ontsmettingsdienst en de commandant van de vliegbasis Gilze-Rijen dit glas in lood maar de politie bleef met lege handen.  “Jammer vonden wij dat het aan de politie, die toch bij dag en nacht bij het Cenakel en de besmette huizen op wacht heeft gestaan, niet was gedacht”, concludeert de krant.