Een categorie apart in de luchtoorlog boven Brabant vormden de zweefvliegtuigen of 'glider's die gebruikt werden voor het transport van troepen en materieel tijdens de operatie Market Garden. Het voordeel van zweefvliegtuigen boven parachutes bij luchtlandingen was dat ze de para’s met zwaardere wapens achter de vijandelijke linies konden brengen en dat de troepen niet al te zeer verspreid raakten.
Bij het luchtlandingsdeel van Market Garden werden zo’n 1.250 zweefvliegtuigen gebruikt, die naar hun landingszones getrokken werden door C-47/DC-3 Dakota vliegtuigen en Short Stirlings. Boven het landingsgebied werden ze losgekoppeld van hun trekker om op eigen gelegenheid naar de landingsplaats te zweven en te landen.
Dat ging niet altijd goed: soms werd het trekkende vliegtuig neergeschoten door luchtafweer en moest de glider voortijdig afhaken, soms werd ook de glider zelf getroffen. Van de zeventig zweefvliegtuigen die op 17 september 1944 bij Son moesten landen, bereikten er drieënvijftig hun bestemming. Met andere woorden: 17 gliders zijn die dag elders geland of gecrasht. De geallieerden gebruikten twee typen zweefvliegtuig: de Amerikaanse Waco CG-4 en de Britse Horsa.
Waco CG-4
De Waco CG-4 werd vanaf mei 1942 in de Verenigde Staten gebouwd door de Waco Aircraft Company, die er meer dan 13.900 van produceerde. Het toestel bestond uit een frame van metaal en multiplex, overtrokken met canvas. De bemanning bestond uit een piloot en een co-piloot.
Het vliegtuig bood plaats aan 13 soldaten met hun uitrusting, of voor een jeep, een houwitser of een aanhanger met goederen. Die werden ingeladen via het naar boven scharnierende voorste deel van het toestel. Het landingsgestel bestond uit drie kleine, niet-inklapbare wielen: twee aan weerszijden van de romp en een draaibaar staartwiel. Het Museum Bevrijdende Vleugels aan de Sonseweg in Best (midden in het gebied waarin tijdens de operatie militairen van de Amerikaanse 101e Luchtlandingsdivisie landden) beschikt over een grotendeels nog intact exemplaar van een Waco glider.
Airspeed Horsa
De Britten hadden een eigen zweefvliegtuig, de Airspeed Horsa, dat in 1941 zijn eerste vlucht maakte. Er werden er uiteindelijk zo’n 3.750 van gebouwd, die allemaal tijdens operaties verloren zijn gegaan. In verschillende musea zijn goed gebouwde replica’s te zien. Ook de Horsa werd ingezet bij grote luchtlandingsoperaties, zoals de inval op Sicilië in 1943, op D-Day in Normandië in 1944 en in datzelfde jaar dus bij Market Garden in Nederland.
De Horsa was grotendeels gebouwd van hout. Hij was groter dan de Waco en kon naast de twee vliegers 25 man aan troepen met hun bewapening en uitrusting vervoeren. De uitrusting bestond meestal uit een jeep met aanhanger of uit een 6 ponds anti-tankkanon. Een latere versie, de Horsa 2 was nog iets groter en bezat een neussectie die opzij kon draaien en een sterker landingsgestel. Voor het uitladen kon het staartstuk losgemaakt worden via explosieve bouten.
Foto's: Paratroepers verlaten een Airspeed Horsa Glider tijdens een training, 4 juni 1943. Foto: Collecties Imperial War Museums, fotonr. TR 1046. Bron: Wikimedia. Waco glider in de lucht. Foto: National Museum of the U.S. Air Force, fotonr. 060505-F-1234P-004. Bron: Wikimedia. Horsa glider getrokken door een Short Stirling, gezien vanuit de Horsa. Foto: Collecties Imperial War Museums, fotonr. CH 14957. Bron: Wikimedia.
Ter aanvulling van het landingsgestel waren er ook nog twee of vier houten skie's gemonteerd.
Vervaardigd van 3 cm dik multiplex 14 cm breed 140 cm lang .
Pas als je dat eenmaal weet zie je ze op bijna elke foto van de Waco .
Mariët Bruggeman
bhiczei op 29 juli 2020 om 09:36
Bedankt voor deze aanvulling Kees. Ik heb natuurlijk meteen bij google afbeeldingen gekeken, en inderdaad. De ski's zitten eraan.
Bert van der Meijden
zei op 29 november 2020 om 20:33
Tijdens Market Garden zijn in totaal 2600 zweefvliegtuigen ingezet. Met een werkgroep, genaamd "Dutch Glider Project Market Garden 1944", zijn we bezig al deze gliders in kaart te brengen.
Rini de Groot
zei op 29 november 2020 om 22:11
Werkend met Moeke in den Bogerd zie ik die zaterdagmiddag overtrekken.
Later heb ik met me zus de locatie op Buurtschap Hoenderbosch bezocht en via de naar boven geklapte cockpit betreden we zagen twee niet geheel volle cirkelvormige 'stuurwielen.'
Vernam onlangs dat er meerdere verspreid in het gebied stonden. Iedereen demonteerde wat men kon gebruiken. Boeren demonteerde/zaagde de cockpit los om die in de wei te plaatsen als schuilhut voor het vee. Mijn broer zaagde een gedeelte van de romp eruit op kinderwagenwieltjes naar huis gebracht en een deel in de grond geplaatst.
Het uitstekend gedeelte stak 10 meter boven het maaiveld uit en door ons 'de Uitkijkpost genoemd. Lees verder met de link. https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/zweefvlieger-als-uitkijkpost
Het restant is enkele jaren geleden naar het Museum van Wolfheze gebracht en afgelopen maand gezandstraald.
Bij het luchtlandingsdeel van Market Garden werden zo’n 1.250 zweefvliegtuigen gebruikt, die naar hun landingszones getrokken werden door C-47/DC-3 Dakota vliegtuigen en Short Stirlings. Boven het landingsgebied werden ze losgekoppeld van hun trekker om op eigen gelegenheid naar de landingsplaats te zweven en te landen.
De Waco CG-4 werd vanaf mei 1942 in de Verenigde Staten gebouwd door de Waco Aircraft Company, die er meer dan 13.900 van produceerde. Het toestel bestond uit een frame van metaal en multiplex, overtrokken met canvas. De bemanning bestond uit een piloot en een co-piloot.
De Britten hadden een eigen zweefvliegtuig, de Airspeed Horsa, dat in 1941 zijn eerste vlucht maakte. Er werden er uiteindelijk zo’n 3.750 van gebouwd, die allemaal tijdens operaties verloren zijn gegaan. In verschillende musea zijn goed gebouwde replica’s te zien. Ook de Horsa werd ingezet bij grote luchtlandingsoperaties, zoals de inval op Sicilië in 1943, op D-Day in Normandië in 1944 en in datzelfde jaar dus bij Market Garden in Nederland.
