Oordeel zelf: tussen 1825 en 1831 trok er onder verantwoordelijkheid van de Gouverneur een flink aantal taxateurs of schatters door de hele provincie om alle gebouwde en ongebouwde eigendommen van een waardering te voorzien ten behoeve van de nieuwe grondbelasting die de regering wilde gaan instellen. Het vaststellen van de belastbare opbrengst was logischerwijze een van de meest heikele onderdelen van het hele kadaster- en belastingplan.
De taxateurs begonnen met het maken van een beschrijving van iedere gemeente. Zie hier wat ze over Haps te melden hadden in hun Tabel van klassificatie der grondeigendommen.
Algemeen
Ligging
De gemeente Haps ligt aan de weg van Grave naar Boxmeer op een afstand van ruim 5 kilometer van de rivier de Maas en circa 60 kilometer ten oosten van de arrondissementshoofdplaats ’s-Hertogenbosch.
Omliggende gemeenten
De gemeente Haps grenst ten noorden aan de gemeente Cuijk, ten oosten aan Beugen en Oeffelt, ten zuiden aan Wanroij en ten westen aan Mill.
Rivieren en beken
Er stroomt geen rivier door Haps en de beekjes of waterlopen, die er doorheen lopen, dienen alleen voor de afvoer van overtollig water.
Grote wegen en buurtwegen
De grote weg van Grave naar Boxmeer doorkruist deze gemeente van het noordwesten naar het zuidoosten. In de zomer is deze weg begaanbaar, maar niet in de winter wanneer de Maas buiten haar oevers treedt. De buurtwegen zijn gedurende het hele jaar begaanbaar, maar in de zomer beter.
Bodemreliëf
De bodem is vrij vlak. Heuvels of enorm hooggelegen gronden treft men er niet aan. Alleen bij de beekjes of waterlopen loopt de grond een beetje af.
Vruchtbaarheid van de grond
De grond is over het algemeen middelmatig van kwaliteit, maar wordt in grote, middelgrote en kleine percelen bewerkt.
Landbouwproducten
De landbouwproducten zijn vooral rogge, boekweit, haver, klaver en aardappelen en voer voor het vee. Oliehoudende planten worden hier heel alleen voor eigen gebruik geteeld.
Paardenfokkerij en veeteelt
Alleen voor eigen landbouwdoeleinden worden in Haps paarden gefokt. Het gras dat niet als veevoer dient, wordt als hooi gebruikt voor de runderen en schapen.
Nijverheid
De meeste inwoners vinden hun hoofdbestaan in de landbouw. Er wordt alleen maar handel gedreven in landbouwproducten, vee en boter.
Gebouwen
Bijna centraal in Haps ten zuiden van de weg van Grave naar Boxmeer ligt de dorpskern, waarin huizen van mindere en betere bouwkwaliteit staan. De gehuchten zijn klein en van weinig betekenis en bestaan uit wat huizen van boeren en arbeiders.
Bevolking
Het totale aantal inwoners van Haps bedraagt [2.794: dit getal is doorgestreept] inwoners. [zie de discussie hieronder: het aantal zal rond de 660 gelegen hebben. Redactie].
Ongebouwde eigendommen
Landbouwgronden
De landbouwgronden zijn naar gelang hun onderlinge verschillen ingedeeld in vijf klassen:
De 1e klasse bestaat uit goede, voedzame zandgrond op een vochtdoorlatende ondergrond met een groeilaag van 3 à 4 decimeter. Deze grond is vooral geschikt voor het verbouwen van rogge, boekweit, haver, klaver en aardappelen en wordt om de 2 à 3 jaar bemest. De geschatte waarde per bunder is ƒ 30,-.
De 2e klasse bestaat uit goede, wat hoger gelegen zandgrond met een groeilaag van 3 à 4 decimeter, die meestal om de 2 jaar bemest wordt. De geschatte waarde per bunder is ƒ 24,-.
De 3e klasse bestaat uit hooggelegen zandgrond op grote afstand van de dorpskern, die heel geschikt is voor de teelt van rogge en boekweit. De geschatte waarde per bunder is ƒ16,-.
De 4e klasse bestaat uit laaggelegen zandgrond met een vaste structuur met een groeilaag van 2 à 3 decimeter, vooral geschikt voor de teelt van aardappelen en zomergewassen. Deze gronden moeten jaarlijks bemest worden. De geschatte waarde per bunder is ƒ 10,-.
De 5e klasse bestaat uit gronden, die nog kort geleden uit de heide zijn ontgonnen. De geschatte waarde per bunder is ƒ 4,-.
Moestuinen
De moestuinen liggen bij de woningen en zijn in ingedeeld in twee klassen:
De 1e klasse tuinen liggen op landbouwgrond van de 1e en 2e klasse, omheind door heggen. Deze leveren voor de dorpsbewoners bijna niets anders op dan groenten, omdat er bijna geen fruitbomen in zijn geplant. De geschatte waarde per bunder is ƒ 40,-.
De 2e klasse tuinen liggen op landbouwgrond van de 3e en 4e klasse, die zijn beplant met grove groenten. De geschatte waarde per bunder is ƒ 30,-.
Boomgaarden
De boomgaarden zijn omheind door heggen en beplant met fruitbomen. Ze zijn ingedeeld in twee klassen:
1e klasse: deze boomgaarden treft men aan bij tuinen 1e klasse, waarin appel-, peren- en kersenbomen in rijen zijn geplant. De geschatte waarde per bunder is ƒ 40,-.
2e klasse: treft men aan op grond van tuinen 2e klasse. Ze zijn beplant met fruitbomen, die minder fruit opleveren. De geschatte waarde per bunder is ƒ 30,-.
Weilanden
De weilanden zijn lage stukken grond, die tussen de landbouwgronden in liggen naast broekgronden. Ze worden ingedeeld in vier klassen:
De 1e klasse bestaat uit lage stukken grond tussen landbouwgrond van de 2e klasse, die voedzaam gras opleveren. De geschatte waarde per bunder is ƒ 26,-.
De weilanden van de 2e klasse liggen tussen landbouwgrond 3e klasse en leveren ook voedzaam gras op. De geschatte waarde per bunder is ƒ 14,-.
De 3e klasse bestaat uit lage gronden, die bijna niet bemest kunnen worden en alleen maar zuur gras opleveren. De geschatte waarde per bunder is ƒ 8,-.
De 4e klasse bestaat uit broekgronden die bij droge zomers goed weidegras opleveren, waar wel veel gagel tussen groeit. De geschatte waarde per bunder is ƒ 4,-.
Hakhout
Het hakhout wordt ingedeeld in drie klassen:
De 1e klasse is leemgrond van goede kwaliteit, beplant met elzenbomen, die om de 5 jaar gekapt worden. De geschatte waarde per bunder is ƒ 14,-.
De 2e klasse is leemachtige grond, waarop ook elzenbomen zijn geplant, maar minder dicht op elkaar. Per bunder getaxeerd op ƒ 8,-.
De 3e klasse is heidegrond, waarop her en der wat eikenstruiken groeien. Per bunder getaxeerd op ƒ 3,-.
Dennenbossen
De dennenbossen worden ingedeeld in twee klassen:
De 1e klasse bestaat uit dennenbossen, aangeplant op heidegrond, die heel goed groeien. De geschatte waarde per bunder is ƒ 10,-.
De 2e klasse bestaat uit jonge dennenbomen, die op heidegrond van goede kwaliteit dicht op elkaar zijn aangeplant. De geschatte waarde per bunder is ƒ 6,-.
De 3e klasse bestaat uit heidegrond, waarop hier en daar wat struiken groeien. De geschatte waarde per bunder is ƒ 2,-.
Opgaand geboomte
De snel groeiende hoge bomen worden ingedeeld in drie klassen:
De 1e klasse bestaat uit goed groeiende eikenbomen, aangeplant op stroken grond langs wegen met voorpootrecht. De geschatte waarde per bunder is ƒ 10,-.
De 2e klasse bestaat uit slecht groeiende eiken, die aangeplant zijn langs wegen. De geschatte waarde per bunder is ƒ 6,-.
De 3e klasse bestaat uit beuken en knotwilgen, aangeplant op stroken grond met voorpootrecht. De geschatte waarde per bunder is slechts ƒ 2,-.
Heide
De heidegronden zijn ingedeeld in drie klassen:
De 1e klasse bestaat uit heidegronden, die in droge periodes een beetje weidegras opleveren en bovendien erg geschikt zijn voor ontginning. De geschatte waarde per bunder is ƒ 2,-.
De 2e klasse bestaat uit percelen reeds afgestoken gewone heidegrond, die geschikt zouden zijn voor ontginning. De geschatte waarde per bunder is ƒ 1,-.
De 3e klasse bestaat uit gronden, die alleen maar eenvoudige heideplanten opleveren en verder geen economisch nut hebben. Deze worden per bunder geschat op het wettelijk minimum van ƒ 0,25.
Moeras
De moerassen zijn ingedeeld in twee klassen:
De 1e klasse bestaat uit lage gedeelten in broekweiden, die bij aanhoudende droogte een beetje weidegras opleveren. De geschatte waarde per bunder is ƒ1,-.
De 2e klasse bestaat uit moerassen, die bijna altijd onder water staan en verder niets opleveren. De geschatte waarde per bunder is ƒ 0,25.
Waterplassen
Uitgegraven waterplassen zoals wedden en vijvers zonder vis, heeft men op dezelfde waarde geschat als de daarom heen liggende grond, ingedeeld in vijf klassen:
1e klasse: geschatte waarde f 20,-
2e klasse: geschatte waarde f 16,-
3e klasse: geschatte waarde f 12,-
4e klasse: geschatte waarde f 2,-
5e klasse: geschatte waarde f 1,-
Gebouwde eigendommen
Windgraan- en pelmolen
De stenen windgraan- en pelmolen is een bovenkruier en verkeert in een uitstekende staat van onderhoud. De molen heeft twee koppels molenstenen voor het malen van rogge, boekweit etc. en een koppel pelstenen. De molen staat dicht bij het dorpscentrum en is in gebruik bij de eigenaar Jan Baptist Wijgerde. De netto-huurwaarde van dit bedrijfsgebouw wordt, na afschrijving van 1/3 van de kosten voor groot onderhoud en reparaties, geschat op ƒ 300,-.
Rosoliemolen
De rosoliemolen staat op kadastraal perceel sectie A nr. 17 en verkeert in een goede staat van onderhoud. Hij is uitgerust met één werkbank en één koppel grote loperstenen en wordt met andere eigendommen verhuurd. De netto-huurwaarde wordt geschat op ƒ 36,-.
Bierbrouwerij
De enige brouwerij in Haps staat op kadastraal perceel B nr. 333. Deze brouwerij heeft 1 ketel met een capaciteit van 20 vaten en 11 kannen, 1 roerkuip met een capaciteit van 10 vaten, 1 koelbak en 1 opzetbak. De brouwerij beschikt ook over een klein keldertje voor de opslag van vaten. Het bedrijfsgebouw is klein van omvang. De netto huurwaarde wordt geschat op ƒ 30,-.
Huizen
De huizen in Haps worden naar gelang hun onderlinge verschillen ingedeeld in zeven klassen. Meestal worden de huizen door de eigenaars zelf bewoond, of met landbouwschuren en andere eigendommen verhuurd. Omdat de verhuring vaak op mondeling afspraak geregeld is, is dit als uitgangspunt voor de bepaling van de grondslag onbetrouwbaar. Om die reden is de huurwaarde geschat op verschillen in omvang, comfort en bouwstijl.
De 1e klasse omvat een efficiënt ingedeelde boerenwoning, die bestaat uit een ruime keuken aan de voorkant, 3 grote kamers en 1 kleine kamer, die vrij comfortabel zijn ingericht. Representatief voor deze 1e klasse (huurwaarde f 45,-) is het huis van H. Mooren, kadastraal sectie B nr. 333.
De 2e en 3e klasse zijn boerenwoningen met 1 of 2 kamers en een keuken of ook wel met één goede kamer en een keuken.
Representatief voor de 2e klasse (huurwaarde ƒ 26,-) is het huis van de weduwe P. Arts, kadastraal sectie B nr. 355.
Representatief voor de 3e klasse (huurwaarde van ƒ 21,-) zijn de huizen sectie A nr. 128, van Abraham Arts en sectie B nr. 149, van Th. Thoonen.
De 4e en 5e klasse zijn vooral boerenwoningen met één keuken of kamer.
Representatieve huizen voor de 4e klasse (huurwaarde ƒ 15,-) zijn sectie A nr. 146, van J. Arts en sectie B nr. 58, van Henricus Spengler.
Representatieve huizen voor de 5e klasse (huurwaarde ƒ 9,-) zijn sectie A nr. 87 van J. van Abel en sectie B nr. 147 van Jacobus Baltussen.
De 6e klasse bestaat uit stenen arbeiderswoningen.
Representatieve huizen voor de 6e klasse (huurwaarde ƒ 6,-) zijn sectie A nr. 345 van J.H. Tholl
en sectie B nr. 489 van Johannes Coenen.
De 7e klasse bestaat uit lemen hutten.
Representatieve huizen voor de 7e klasse (huurwaarde ƒ 3,-) zijn sectie A nr. 243 van Martinus Ebberts en sectie B nr. 130 van L. Bergmans.
Gedaan en gesloten in ?
De schatter, ?
De controleur, W. Wessel
