Oordeel zelf: tussen 1825 en 1831 trok er onder verantwoordelijkheid van de Gouverneur een flink aantal taxateurs of schattersdoor de hele provincie om alle gebouwde en ongebouwde eigendommen van een waardering te voorzien ten behoeve van de nieuwe grondbelasting die de regering wilde gaan instellen. Het vaststellen van de belastbare opbrengst was logischerwijze een van de meest heikele onderdelen van het hele kadaster- en belastingplan.
De taxateurs begonnen met het maken van een beschrijving van iedere gemeente. Zie hier wat ze over Herpen te melden hadden in hun Tabel van klassificatie der grondeigendommen.
Algemeen
Ligging
De gemeente Herpen c.a. ligt aan de rivier de Maas, op een afstand van ruim 40 kilometer ten noord-oosten van de arrondissementshoofdstad Den Bosch.
Aangrenzende gemeenten
Herpen grenst ten noorden aan de gemeente Huisseling c.a., ten oosten aan Keent (provincie Gelderland) en Reek, ten zuiden aan Schaijk en ten westen aan Berghem.
Rivieren en beken
Herpen wordt door de rivier de Maas van de provincie Gelderland afgescheiden. De beken die over haar grondgebied lopen, zijn slechts sloten die dienen voor de afwatering van de landerijen. Sommige sloten staan in de zomer vaak helemaal droog.
Grote wegen en buurtwegen
Er zijn vier buurtwegen. Hoewel deze vrij goed onderhouden worden, kunnen die in de winter als gevolg van overstroming van de Beerse Overlaat vaak niet gebruikt worden.
Bodemreliëf
De bodem in Herpen is vrij vlak.
Vruchtbaarheid van de grond
De kwaliteit van de grond varieert van matige tot middelmatige vruchtbaarheid, maar de grond wordt met zorg verbouwd in middelgrote en kleine percelen.
Men treft er wat heidegronden aan, die verbeterd zouden kunnen worden door er iets op te verbouwen, en heidegronden die zo onvruchtbaar zijn en zo schuin aflopen, dat ze ongeschikt zijn voor ontginning.
Landbouwproducten
De landbouwproducten zijn: koolzaad, tarwe, rogge, boekweit, haver, gerst, aardappelen, klaver, hooi en fruit.
Paardenfokkerijen en vee
Er worden voldoende paarden voor landbouwdoeleinden voor de eigen boeren gefokt. Er worden bijna geen paarden verkocht aan personen buiten Herpen.
Met de rest van het grasgewas, dat niet als voer voor de paarden wordt gebruikt, worden de koeien en de schaapskudden gevoed.
Nijverheid
Het hoofdbestaan vormt de landbouw. Naast de handel in boter en gebruiksvoorwerpen voor de eigen bewoners, wordt er alleen maar handel gedreven in landbouwproducten en vee.
Gebouwen
De dorpskern van Herpen ligt bijna precies in het midden van haar grondgebied. Verder zijn er de gehuchten Overlangel en Koolwijk. In de dorpskern staan ongeveer 120 huizen van meer of mindere bouwkwaliteit. In het gehucht Overlangel valt één huis van vrij grote kwaliteit op: het ligt aan de Maas en is het enige huis in de 1e klasse. De woningen van de 2e, 3e en 4e klasse zijn vrij groot en hebben een goede bouwconstructie. De overige woningen zijn niet ruim en laag.
Bevolking
De bevolking van Herpen bedraagt 1491 inwoners.
Ongebouwde eigendommen
Landbouwgronden
De landbouwgronden zijn ingedeeld in 5 klassen:
1e klasse: zachte nogal broze kleigronden, met een groeilaag van 4½ decimeter op een ietwat vaste ondergrond, die geschikt zijn voor de teelt van winter- en zomervruchten. Geschatte waarde is ƒ 34,-.
2e klasse: kleigronden met zand er door heen of bruine zandgronden met een groeilaag van 3½ decimeter. Bij bemesting zijn beide typen grond geschikt voor de teelt van winter- en zomervruchten. Geschatte waarde is ƒ 26,-.
3e klasse: lichtbruine zandgronden met een groeilaag van 2½ decimeter op een ondergrond van kiezelaarde. Bij bemesting vooral geschikt voor de teelt van rogge en boekweit. Geschatte waarde is ƒ 16,-.
4e klasse: grijze zandgronden met een groeilaag van 1½ decimeter op een ondergrond van grijze kiezelaarde. Bij bemesting alleen geschikt voor de teelt van rogge, boekweit en spurrie. Geschatte waarde is ƒ 8,-.
5e klasse: pas ontgonnen heidegronden, die enkele jaren geleden een beetje vruchtbaar zijn gemaakt. Geschatte waarde is ƒ 3,-.
Tuinen
1e klasse: tuinen die liggen op landbouwgrond 1e en 2e klasse, waarop een paar fruitbomen geplant zijn en vooral grove groenten geteeld worden, bestemd voor consumptie door de gezinnen van de handelslieden en grote boeren. Geschatte waarde is ƒ 42,-.
2e klasse: tuinen die liggen op overige klassen landbouwgrond of weiland, waarin alleen maar grove groenten die niet veel zorg nodig hebben, geteeld worden voor consumptie door de gezinnen van de boeren en dagloners. Geschatte waarde is ƒ 34,-.
Boomgaarden
1e klasse: in overvloed groeiende appel-, peren-, kersen- en notenbomen, die geplant zijn op landbouwgrond van de 1e en 2e klasse. Geschatte waarde per bunder is ƒ 42,-.
2e klasse: minder goed groeiende fruitbomen, die geplant zijn op landbouwgrond van de 3e, 4e en 5e klasse. Geschatte waarde is ƒ 34,-.
Hooilanden
Het enige perceel hooiland in Herpen ligt op rivierklei aan de Maas. Omdat het in de winter vruchtbaar wordt gemaakt door overstromend Maaswater, levert het goed en overvloedig hooigras op. Geschatte waarde is ƒ 54,-.
Weilanden
1e klasse: kleigronden met een beetje zand erdoorheen, die goed en voedzaam gras voor beweiding door het vee opleveren. Geschatte waarde is ƒ 34,-.
2e klasse: met zand vermengde kleigronden of bruine zandgronden. Beide leveren vrij goed en voedzaam gras op; de kleigronden vanwege overstroming door heidewater en de Beerse Maas in de winter, de zandgronden door bemesting. Geschatte waarde is ƒ 26,-.
3e klasse: dezelfde typen gronden als de 2e klasse, maar van een mindere kwaliteit waardoor deze minder en niet erg voedzaam gras opleveren. Geschatte waarde is ƒ 16,-.
4e klasse: zandgronden, waar een beetje klei tussen zit, die door hun ligging zuur gras met waterplanten en soms niets anders van strooisel opleveren. Geschatte waarde is ƒ 8,-.
5e klasse: pas ontgonnen heidegronden, die enkele jaren geleden vruchtbaarder zijn gemaakt, en andere te laag gelegen moerassige gronden. Geschatte waarde is ƒ 3,-.
Hakhout
1e klasse: in ruime mate en goed groeiende eiken en elzen meestal op landbouwgrond of weiland van de 3e klasse, die met regelmaat om de 5 jaar gekapt worden. Geschatte waarde is ƒ 18,-.
2e klasse: in ruime mate en vrij goed groeiende eiken, elzen en berken meestal op landbouwgrond en weiland van de 4e klasse, die ook om de 5 jaar gekapt worden. Geschatte waarde is ƒ 9,-.
3e klasse: weinig in aantal en slecht groeiende houtbosjes op heide en duinen die om de 8 of 10 jaar gekapt worden. Geschatte waarde is ƒ 3,-.
Heide
1e klasse: heidegronden die wat plaggen turf en strooisel voor het vee opleveren en vrij goed geschikt zijn voor ontginning. Geschatte waarde is ƒ 0,75.
2e klasse: heidegronden en duinen, die niets anders opleveren dan wat strooisel voor het vee en niet voor ontginning geschikt zijn. Geschatte waarde is ƒ 0,25
Moerassen
Lage moerassige waterplassen, waarin bij sterke droogte verhogingen van de bodem te voorschijn komen en wat rouweling of strooisel opleveren. Geschatte waarde is ƒ 1,-.
Dijken
Dijken als weidegrond voor het vee worden geschat op ƒ 20,-.
Water
Waterkolken of wielen als gevolg van dijkdoorbraken, die niets opleveren. Geschatte waarde volgens het wettelijk minimum van ƒ 0,25.
Visserij
1e klasse: geschatte waarde van de visserij op de rivier de Maas is ƒ 10,-.
2e klasse: geschatte waarde van de visserij op de Wetering is ƒ 1,-.
Viswater
Geschatte waarde is ƒ 1,-.
Veer
Het voetveer van Overlangel op Balgoij (Gld.). Geschatte waarde is ƒ 5,-.
Gebouwde eigendommen
Windkorenmolen
Deze windkorenmolen, kadastraal sectie D nr. 321, is een stenen gebouw, heeft een rondlopende galerij en twee paar molenstenen, die afwisselend werken. De kwaliteit van de bouwconstructie is goed en het gebouw verkeert in een goede staat van onderhoud. De netto huurwaarde wordt geschat op ƒ 500,-.
Paardenoliemolen
Deze molen heeft een paar mobiele molenstenen, een bank met een hei en is gehuisvest in een vrij goed gebouw, kadastraal sectie C nr. 127, en verkeert in een goede staat van onderhoud. De netto huurwaarde wordt geschat op ƒ 36,-.
Brouwerij en rosmoutmolen
De brouwerij heeft een roerkuip met een capaciteit van 13 vaten en 65 kannen, die in de winter wordt gebruikt, en een roerkuip met een capaciteit van 5 vaten en 62 kannen voor gebruik in de zomer. Verder zijn er 2 ketels en 1 koelbak. Het geheel staat in een klein gebouwtje, dat toch in een goede staat van onderhoud verkeert en waarin zich ook een rosmoutmolen voor eigen gebruik staat. De jaarlijkse productie van bier bedraagt 500 vaten, die in Herpen en omstreken geconsumeerd worden. De netto huurwaarde wordt geschat op ƒ 24,-.
Leerlooierij
De enige leerlooierij heeft 1 looikuip en 1 kalkput en maar een klein werkplaatsje voor eigen gebruik. De netto huurwaarde wordt geschat op ƒ 6,-.
Huizen
De huizen in Herpen zijn al naar gelang de onderlinge verschillen ingedeeld in 11 klassen. Zij worden over het algemeen door de eigenaars zelf bewoond, of met grond er om heen op mondelinge voorwaarden verhuurd. De grondslag wordt bepaald door de huurwaarde, die - indien mogelijk - kan worden toegekend aan de hand van omvang, ligging en staat van onderhoud.
De 1e klasse bestaat uit een stevig, maar niet veel comfort bevattend koopmanshuis. Representatief huis voor de 1e klasse met huurwaarde ƒ 165, kadastraal sectie B nr. 39, eigendom van S.P. de Bruijn. Het is het enige huis in de 1e klasse.
De 2e, 3e, 4e en 5e klasse bestaan uit burgerhuizen en huizen van handelslieden in de dorpskom.
Representatief huis voor de 2e klasse met huurwaarde ƒ 63,- is kadastraal sectie C nr. 223, eigendom van J.W. van Duuren.
Representatief huis voor de 3e klasse met huurwaarde ƒ 54,- is kadastraal sectie C nr. 164, eigendom van J. en M. van Asten.
Representatief huis voor de 4e klasse met huurwaarde ƒ 45,- is kadastraal sectie C nr. 38, eigendom van J. van Haaf.
Representatief huis voor de 5e klasse met huurwaarde ƒ 36,- is kadastraal sectie E nr. 559, eigendom van W. Bullekens.
De 6e en 7e klasse bestaan uit grote boerderijen en woningen van ambachtslieden.
Representatief huis voor de 6e klasse met huurwaarde ƒ 27,- is kadastraal sectie C nr. 20, eigendom van de weduwe J. van het Zand.
Representatief huis voor de 7e klasse met huurwaarde ƒ 21,- is kadastraal sectie C nr. 115, eigendom van de kinderen J. Prinsen.
De 8e, 9e en 10e klasse bestaan uit kleine boerenwoningen en huisjes van ambachtslieden en dagloners.
Representatief huis voor de 8e klasse met huurwaarde ƒ 15,- is kadastraal sectie C nr. 361, eigendom van M. Dappers.
Representatief huis voor de 9e klasse met huurwaarde ƒ 9,- is kadastraal sectie C nr. 389, eigendom van J. in ’t Ven.
Representatief huis voor de 10e klasse met huurwaarde ƒ 6,- is kadastraal sectie C nr. 393, eigendom van W. Brands.
De 11e en laatste klasse bestaat uit hutjes die als schuilplaats dienen voor de armen. Representatief huis voor de 11e klasse met huurwaarde ƒ 3,- is kadastraal sectie D nr. 306, eigendom van de weduwe J. F. de Kleijn.
Gedaan en gesloten te ’s-Hertogenbosch, 4 februari 1832
De schatter, P. Hagoort
De controleur, F. van Bijlandt
