Dit verhaal betreft een noodlottige gebeurtenis, welke zich afspeelde op een boerderij in Esch tijdens de bevrijding op 24 oktober 1944. Deze boerderij is gelegen aan de Haarenseweg nabij de splitsing met de weg naar Vught. De boerderij, Haarenseweg 13b, staat er nu nog steeds. Hierbij mijn verhaal zoals door mijn moeder Jaan van den Langenberg aan mij en mijn zus Sjaan Verhoeven, mijn halfbroer en halfzus Nelly en Henk Vugts is doorgegeven.
De toenmalige bewoners waren Jos Verhoeven en zijn vrouw Jaan van den Langenberg, mijn moeder. Twee weken na het uitbreken van de oorlog trouwden ze op 24 mei 1940. Tijdens de bevrijding woonden ze daar met hun dochter Sjaantje van 3 jaar oud. Hun zoontje Harrieke hadden ze in 1943 plotseling verloren wegens wiegendood, toen hij 7 maanden oud was.
Onderduiker
Ook Anton van Zeijst woonde op deze boerderij. Dit was een onderduiker uit de omgeving van Utrecht, die hier gedurende de oorlogsjaren een veilige schuilplaats had gevonden. Verder maakte Adrie Schrover deel uit van het gezin. Dit was een jongetje uit het gebombardeerde Rotterdam. Adrie woonde al tijdens de hele oorlogsperiode in Esch en zat hier samen met de Essche kinderen op de lagere school.
De schuilkelder bij deze boerderij was al geruime tijd klaar en met veel zorg aangelegd aan de achterzijde van de koeienstal. De bovenkant van de schuilkelder was afgedekt met zware boomstammen en daar bovenop was de houtmijt geplaatst.
Vanaf het moment, dat de Gasthuisbrug was opgeblazen door de Duitsers op 24 oktober 1944, zat iedereen permanent in de schuilkelder. Naast het gezin Verhoeven, Adrie Schrover en de onderduiker Anton van Zeijst, was er ook nog een geëvacueerd gezin uit Oirschot in de schuilkelder aanwezig. Tijdens de laatste weken voor de bevrijding werd Esch namelijk overspoeld met honderden evacuees uit de regio Oirschot. Zij waren op de vlucht voor het oorlogsgeweld nabij Eindhoven. Hieronder ook het echtpaar Kronenburg uit Oirschot, dat gastvrij onderdak had gekregen op de boerderij van Jos Verhoeven. Ook dit echtpaar met een baby van 7 maanden oud en een oudere peuter zaten toen in deze schuilkelder.
De baby lag in de kinderwagen, welke met veel moeite in de schuilkelder was geplaatst.
Nabij de ingang van de schuilkelder zaten Jos Verhoeven en Anton van Zeijst. Jos kon zo tussentijds gemakkelijker naar buiten om te controleren of het vee nog rustig was in de koeienstal. Ook konden de mannen zo beter hun sigaretje roken.
Grote paniek
In afwachting van de bevrijders was iedereen heel onrustig, vanwege de hoorbare herrie van geweervuur en bominslagen. Plotseling brak de hel los als gevolg van een granaatinslag vlakbij de ingang van de schuilkelder. Grote paniek in de schuilkelder en spoedig was ook duidelijk hoe noodlottig deze granaatinslag was geweest. Drie volwassenen nabij de ingang van de schuilkelder waren vol getroffen en waren vrijwel op slag dood of stierven kort daarna.
De dodelijke slachtoffers waren mijn vader Jos Verhoeven, Mevrouw Kronenburg uit Oirschot en de onderduiker Anton van Zeijst. Op zoek naar hulp verliet iedereen in paniek de schuilkelder. Mijn moeder vluchtte, samen met dochter Sjaantje naar de overburen, de familie van Rulo.
Een tijdje later werden de eerste Schotse soldaten begroet. Deze Schotse bevrijders hadden inmiddels een noodbrug aangelegd achter Huize Zwanenburg. Omdat mijn moeder verwond was door een granaatscherf , werd zij met een jeep naar een medische hulppost gebracht nabij het klooster van de Witte Zusters aan de Gestelseweg.
Na de bevrijding van Esch keerde de familie Kronenburg weer terug naar Oirschot, dat ondertussen ook bevrijd was. Voor mijn moeder brak een zware tijd aan vanwege het verlies van haar man Jos. Bovendien was zij toen vijf maanden zwanger. Precies vier maanden na de noodlottige dood van mijn vader ben ik op 24 februari 1945 geboren.
Trots ben ik dat mijn moeder mij dezelfde naam ”Jos” heeft gegeven, genoemd naar mijn overleden vader.
Met de dagelijkse werkzaamheden op de boerderij werd mijn moeder ondersteund door haar dierbare familie en vooral door haar lievelingsbroer Frans van den Langenberg. Haar doorzettingsvermogen en haar rotsvaste geloof hebben haar door deze moeilijke periode geloodst. Ook voor mijn moeder braken na dit oorlogsdrama weer gelukkiger tijden aan. In februari 1946 trouwde ze met haar oude jeugdvriend Jo Vugts uit Oisterwijk. En spoedig hierna kochten ze een andere boerderij aan de Witvensedijk in Esch. Ze trokken weg van de ongeluksplek aan de Haarenseweg.
Uit dit tweede huwelijk werden nog een dochter en een zoon geboren. Mijn moeder bleef haar hele leven in Esch wonen. Ze overleed in 1998 op bijna 91-jarige leeftijd na een ruim vijftigjarig huwelijk met Jo Vugts. Ondanks alle oorlogsellende was ze trots en kon ze terugzien op een gelukkig leven met haar harmonieus gezin.
Vrijheid is niet vanzelfsprekend
Het jonge leven van mijn vader Jos Verhoeven werd op 24 oktober 1944 abrupt beëindigd op 34-jarige leeftijd. Hij heeft de herwonnen vrijheid van na de oorlog niet meer mogen beleven. Laten wij onze vrijheid met hart en ziel blijven verdedigen en vooral blijven koesteren. Vrijheid is helaas niet altijd en overal voor iedereen vanzelfsprekend.
Dit verhaal is samengesteld door de familie Verhoeven en de familie Vugts.
