Het geboortehuis van pater Arnold Damen

De stad heeft hem geëerd met twee standbeelden, een brug, de Damenbridge, en één van de belangrijkste straten in de stad, de Damen Avenue, draagt zijn naam. In de gemeente Etten-Leur moet hij het doen met de rustige Pater Arnold Damenstraat. In welk huis hij op de Leur geboren is, verschillen de meningen.

Arnoldus Damen was de zoon van de Leurse timmerman Jan Damen en zijn vrouw Johanna Oomen. Arnold, het achtste kind in het gezin, ging na de lagere school naar het instituut de Nef in Turnhout. Hier leerde hij de jezuïet pater De Smet, de Indianenmissionaris kennen. Hij was zo onder de indruk van diens missiewerk dat hij De Smet naar Amerika volgde. Na zijn wijding tot priester in 1844 werd hij eerst hulpkapelaan en later pastoor in Saint Louis. Hier stichtte hij zijn eerste school. Toen hij zich in 1857 in Chicago vestigde zouden vele scholen en kerken volgen (o.a. de Holy Family Church).

Een van de belangrijkste scholen die hij hier stichtte was het St. Ignatiuscollege, waaruit later de Loyola Universiteit is ontstaan. Hij heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van het onderwijs in de Verenigde Staten. Naast dit alles maakte hij enige honderden volksmissies om indianen en blanke kolonisten te bekeren. Op een van deze missies kreeg hij een beroerte. Hij overleed op 1 januari 1890 in Evanston, Wyoming en werd naast pater De Smet in Saint Louis begraven.

Waar zijn geboortehuis op de Leur heeft gestaan, is onduidelijk. In eerdere publicaties lezen we: “Het verhaal van Arnold Damen begint in een schamel huisje aan de Kadedijk B112 in Leur, later de Geerkade genoemd". In een andere publicatie staat: “Damen werd op 20 maart 1815 geboren, hoogstwaarschijnlijk op de Korte Brugstraat 44/46, als zevende kind van Jan Damen, een welgestelde aannemer, en Johanna Damen Oomen”.

Dit vraagt om nader archiefonderzoek. In de burgerlijke stand van de gemeente Etten-Leur vinden we dat moeder Damen van tien kinderen beviel. Drie kregen de voornaam Arnoldus. Twee overleden op zeer jonge leeftijd. Onze Arnoldus, de derde Arnoldus en het achtste kind, werd op 20 maart 1815 geboren. In de geboorteakte staat alleen vermeld dat hij op de Leur werd geboren.

Meer geluk hebben we bij onze tweede Arnoldus, in zijn geboorteakte nummer 85 van 5 augustus 1813 staat het volgende: "Jean Damen………….. lequel nous a présenté un enfant du sexe masculin, né hier a onze heures du soir en la maison No. cent soixante trois, sise a Leur, partie d'Etten. Vrij vertaald: “Jan Damen…………….die aangifte gedaan heeft van een kind van het mannelijk geslacht, geboren 's avonds om elf uur in het huis nummer 163 op de Leur, deel van Etten". Dus anderhalf jaar voor de geboorte van onze Arnoldus woonde het gezin op huis nummer 163 in Leur.

Geboortehuis van Arnoldus Damen (BHIC, collectie Provincie Noord-Brabant)

Ook na de geboorte van onze pater woont het gezin op nummer 163 Leur zoals is opgetekend in de bevolkingsregisters van 1822 en 1826/1829 van de Gemeente Etten-Leur. In het bevolkingsregister van 1830/1839 wordt het pand aangeduid met Leur dorp nummer 15. Rond 1845 werd het huis verkocht aan de familie Van der Put, waarvan er vele generaties gewoond hebben. In 1949 bij de omnummering van wijknummers naar straten met huisnummers werd het adres Korte Brugstraat 44-46.

In de eerste publicatie is sprake van een “schamel huisje”. Dit zou de indruk kunnen wekken dat Arnold uit een armoedig gezin kwam. Het tegenovergestelde lijkt echter meer aannemelijk. In de eerdergenoemde bevolkingsregisters zien we dat verschillende timmermansknechten en dienstmeisjes bij het gezin inwoonden, wat erop duidt dat van een zekere welgesteldheid sprake was.

Bronnen

West-Brabants Archief, Bergen op Zoom, Burgerlijke stand en Bevolkingsregister Etten-Leur.
M.F. Verdaasdonk, Wandeling door de historische kern van Leur in Over Adriaan van Bergen en andere Leurse geschiedenissen, Stichting Adriaan van Bergen 1590, Leur, 1990.
Website Catholicism, America’s Jesuit Apostle, Father Arnold Damen, geraadpleegd 4 juli 2018.
Foto geboortehuis: Provincie Noord Brabant / Wies van Leeuwen, 1989 (BHIC, fotonummer PNB001020374)