Primo die maii anno 1645 hora diei
Decima vel circiter obiit
Nobilis domicellus Marcus van
Gerwen praetor Pelandiae
Qui laudabiliter multum insudavit
Pro ecclesiasticis Maioriae liberandis
Requiescat in pace
Hier staat: Op 1-5-1645 rond 10 uur overdag is overleden de edele jonker Marcus van Gerwen, schout van Peelland, die tot zijn eer veel heeft gedaan voor de katholieke zaak in de Meierij (letterlijk: die lovenswaardig veel heeft gezweet voor het bevrijden van de kerkelijke zaken in de Meierij). Hij ruste in vrede.
Vredesonderhandelaar
Marcus van Gerwen woont op kasteel Dommelrode in Sint-Oedenrode en is schout, eerst van Helmond en later van het Kwartier van Peelland. Een man van adellijke afkomst die onder meer plannen maakt als het bevaarbaar maken van de Aa. Ook is hij betrokken bij de onderhandelingen tussen Spanje en de Republiek over de status van de Meierij van ’s-Hertogenbosch én hij speelt een rol bij de eerste aanzet tot de Vrede van Münster. Een indrukwekkend cv. Maar er is ook een ándere kant.
Er zijn ook heel andere verhalen over deze Van Gerwen te horen. Zijn tegenstanders zeggen dat hij wel ijvert voor zijn katholieke geloofsgenoten, maar tegelijkertijd bij hun verklaarde vijanden in het gevlij tracht te komen. Het zou iemand zijn die van twee walletjes eet en daar zelf het beste van wordt, zeker in financieel opzicht. Ook het woord “zelfverrijking” wordt niet geschuwd. Wat is nu het ware gezicht van Marcus van Gerwen?
Onderzoeker Henk Beijers dook dieper in de geschiedenis van deze prominente Rooise kasteelheer en Meierijse functionaris. "Het katholieke volksdeel zal anders op hem gereageerd hebben, dan degenen die een nieuwe religieuze en politieke reformatie voorstonden en in de kwartierschout een kritische, gedreven, misschien gewiekste en intelligente man voor zich gehad hebben, die zich niet direct uit het veld liet slaan", schrijft Beijers.
Stevige onderhandelaar
"Met alle mogelijke middelen heeft hij geprobeerd, soms denk ik op een heftige manier, te strijden voor de Meierijse zaak, door stevig te onderhandelen, vele rekesten te schrijven zowel naar Den Haag als naar Brussel. Daarnaast uitvoerige bewijsvoeringen op te stellen ten aanzien van bepaalde thematieken, persoonlijke contacten te leggen met zowel Staatse als Spaanse gezagdragers, hoge ambtenaren en legercommandanten van hoog tot laag, en zeker niet terug te schrikken om erop af te gaan", vervolgt hij.
"Natuurlijk zal een vorm van eigen belang, gezien zijn adellijke afkomst en vergaarde rijkdom, op de achtergrond meegespeeld hebben. Men kan hem zeker niet verwijten, dat hij, achterover geleund, heeft zitten toekijken hoe alles zich ontwikkelde. Als iemand actief in de politiek is geweest, dan is dat Marcus van Gerwen", concludeert Beijers.
Van Gerwen wordt uiteindelijk toch gearresteerd, door belastingambtenaar Zuerius, die hem verwijt zichzelf verrijkt te hebben ten koste van anderen. Deze Sweerts noemt hem een “groot Papist, openbaer vijant van tlandt.” Ondanks die beschuldigingen weet Van Gerwen zijn functie van schout behouden. Na zijn dood in mei 1645 wordt hij vervangen door Cornelis Prouninck van Deventer, een felle anti-katholiek. Maar het harde werken van Marcus voor de “kerkelijke zaken in de Meierij” is voor altijd vastgelegd in het doopboek van Sint-Oedenrode.
Benieuwd naar het boek van Henk Beijers over Marcus van Gerwen? Klik dan hier , scroll naar beneden tot de juiste titel (Jonker Marcus van Gerwen 1565-1645 - Kasteelheer te Sint Oedenrode en de laatste Spaanse kwartierschout van Peelland in de Tachtigjarige Oorlog) en download de publicatie.
Met dank aan onderzoeker Henk Beijers, vrijwilligster Jacqueline Barten voor de tip en collega Anton Schuttelaars voor het transcriberen!
