Bij de Dodenherdenking 2022 in Esch is een plaquette onthuld, ter nagedachtenis van de gevallen burgers tijdens de bevrijding van het dorp. Comité Esch in Oorlogstijd heeft foto’s verhalen verzameld over gevallen Esschenaren tijdens de bevrijding. Zoals het verhaal over Theodora van Kronenburg-van Loon, beter bekend als Door.
Theodora van Kronenburg-van Loon (Door) werd geboren op 22 augustus 1910 in Oirschot en trouwde op 27-jarige jarige leeftijd met Johannes (Jan) van Kronenburg op 16 februari 1938 te Best. Zij woonden samen op een boerderij in de buurtschap Straten in Oirschot. Dit was het ouderlijk huis van Jan. Deze boerderij was al generaties lang in het bezit van zijn familie. Marietje, hun oudste dochter werd geboren op 1 augustus 1939 en hun tweede dochter, Tiny, op 11 maart 1944.
De situatie in Oirschot was tijdens de bevrijding in oktober 1944 enigszins vergelijkbaar met die van Esch. Het Wilhelminakanaal speelde net als de Essche Stroom een cruciale rol. De bruggen over het kanaal waren door de Duitsers opgeblazen en het kanaal scheidde het front van de Duitsers en de Geallieerden. In september 1944 moesten op bevel van de Duitsers al diverse wijken evacueren en veel mensen vonden onderdak in Spoordonk. Op 3 oktober kwam het bevel van de Duitsers dat heel Oirschot ontruimd moest worden en kwamen er veel evacuées naar dorpen in onze omgeving.
Baby aan de fles
Jan, Door, en hun twee dochtertjes werden, als evacuees, ondergebracht bij de familie Verhoeven te Esch. Tijdens de Bevrijding van Esch zaten ze in de schuilkelder bij Jos Verhoeven aan de Haarenseweg. Toen er een granaat insloeg, zat Marietje bij Jan op schoot en Door was, de toen 7 maanden oude baby Tiny, de fles aan het geven. Door was bijna op slag dood, de laatste woorden die ze sprak waren: “Och, och, och, och”. De kleine Tiny mankeerde niets. Door werd tijdelijk begraven in Esch. Haar lichaam werd later overgebracht naar Oirschot.
Na de bevrijding van Esch (24/25 oktober) ging Jan met zijn twee dochtertjes in de kinderwagen, te voet, terug naar Oirschot. Oirschot was op 24 oktober ook bevrijd. Zo goed en zo kwaad als het ging pakte Jan, met hulp van familie en een huishoudster, zijn werk op de boerderij weer op. Twee jaar later leerde hij de weduwe Cato van Veghel uit Olland kennen. Haar man was tijdens de oorlog getroffen door een kogel toen hij de koeien aan het melken was. Hij trouwde met haar en ging samen met zijn twee dochtertjes in Olland wonen. Jan heeft zijn leven lang nooit over zijn traumatische ervaring in Esch kunnen praten.
Verhaal opgetekend door Nettie van de Langenberg en Jan van Gerven, ter nagedachtenis aan de burgerslachtoffers tijdens en na de Bevrijding van Esch (Dodenherdenking 4 mei 2022).
Theodora van Kronenburg-van Loon (Door) werd geboren op 22 augustus 1910 in Oirschot en trouwde op 27-jarige jarige leeftijd met Johannes (Jan) van Kronenburg op 16 februari 1938 te Best. Zij woonden samen op een boerderij in de buurtschap Straten in Oirschot. Dit was het ouderlijk huis van Jan. Deze boerderij was al generaties lang in het bezit van zijn familie. Marietje, hun oudste dochter werd geboren op 1 augustus 1939 en hun tweede dochter, Tiny, op 11 maart 1944.
