De archieven van Sint-Oedenrode maakten er al een vermelding van. In 1643 op de vijftiende, zestiende, zeventiende januari en de volgende dagen steeg het water van de Dommel zo hoog dat de Hambrug geheel onder water stond.
De Dommel bij de Hambrug, februari 2020 (foto: W. Damen-v.d. Mosselaer)
De Merimond (vroeger een groot weiland dat zich uitstrekte van de Dommel tot aan de Valstraat), was zo hoog overstroomd dat men over de meanderende rivier met schuiten kon varen. Bij het bruggetje de Hoge Vonder stroomde het water zelfs over de leuningen van brug tot aan de hoeve de Neul. Daar stroomde het water door de huizingen, bakhuis en schuur.
De Hoge Vonder, met in de verte De Neul, februari 2020 (foto: W. Damen-v.d. Mosselaer)
Lenaert Roeloffs van de Horck, toen 76 jaar, verklaarde dat hij het water nog nooit zo hoog had gezien en zijn ouders had hij dat ook nooit horen zeggen.
Net voorbij kasteel Lochtenburg lag een bocht in de rivier van de Dommel genoemd de Kromme Wiel. Bij hoog water kalfde het hard stromende water de oever af en stroomde over de weg, zodat de voerlui, en voetgangers die niet konden gebruiken. Vaak begaven zij zich dan lopende of met voertuigen over het land van de hoeven Stroetbolle en Vogelenzang. Regelmatig was het gevaar zo groot dat weg naast de Wiel dreigde weg te spoelen en in de rivier te storten.
De Kromme Wiel, 1832
Van hogerhand kreeg Gerrit Cortie, kribbaas uit Driel, in 1780 de opdracht om een inspectie te verrichten. Ter voorkoming van de afspoeling van de weg gaf hij het advies om een doorgraving te maken van vijfentwintig roeden Rijnlandse maat. Pas in 1859, bij het aanleggen van de Provinciale weg, legde men de nieuwe grindweg rechtdoor over de Kromme Wiel en zoals de kribbaas in 1780 voorspelde verzandde de Kromme Wiel. Door latere afsnijding van bochten in de rivier kon het water sneller afgevoerd worden.
De pachters van Stroetbolle en Vogelenzang moesten op hun kosten het gedeelte van de rivier de Dommel bij de Kromme Wiel onderhouden. Elk jaar voerde de schepenen hun schouw uit, dat gebeurde om te zien of er geen belemmeringen waren dat het water kon tegenhouden. Werd er niets gevonden dan gaven de schepenen er hun goedkeuring aan, was het niet goed en was de belemmering bij een volgende schouw nog niet opgeruimd, dan volgde er een herhaling van de schouw totdat alles in orde was.
Jarenlang bleven de ingezeten klachten indienen over het bijna jaarlijks overstromen van de Dommel. Kostbare hooilanden en vele duizenden ponden hooi gingen verloren. De landbouw en veeteelt werden herhaaldelijk door deze gebeurtenissen getroffen.
Afgesneden Dommel bij de Neul
In de negentiende eeuw werden er door het gemeente bestuur en Waterstaat plannen gemaakt om de Dommel recht te trekken. Vanaf 1860 werd dat werk voor Sint-Oedenrode uitgevoerd, dit zou leiden tot verbetering van de rivier en de zich daarin ontlastende riviertjes en beken.
Willie, Rooij heeft vele wateroversteken. Bij een IVN excursie in Zuid Limburg langs de Gulp staken we die weleens droog over zoals door een voertuig de halve droge bedding, voorde of drecht genoemd.
In de vijftiger jaren passeerde ik op de fiets van Uden naar de Legerplaats Oirschot een tal van bruggen over waterstromen. De enigste die we in Uden kende over de Leigraaf, in Veghel de Aa en de Zuid-Willemsvaart. In St. Oedenrode de Dommel in Best het Wilhelmina- en het Beatrixkanaal.
Willie Damen van de Mosselaer
zei op 24 mei 2021 om 19:31
Hier in Rooi is er op het ogenblik veel belangstelling over de Dommel en zoekt het Roois Cultureel Erfgoed naar verhalen.
Peter van de Laar
zei op 18 juni 2021 om 21:51
In het begin van de jaren '60 van de vorige eeuw vond ook een de Dommelafsnijding plaats bij Eerschot. Is er iets bekend over bodemvondsten bij de graafwerkzaamheden?
Willie Damen van de Mosselaer
zei op 19 juni 2021 om 07:36
Beste Peter,
Dat weet ik niet. in Heemschild aflevering twee pag. 32 schrijft Bep van Lieshout: dat het nieuwe stuk Dommel in de oorlog bij de aanleg van de nieuwe weg (nu de Corridor) is gegraven.
Het beste is even te informeren bij de werkgroep archeologie van de Heemkundekring te Sint-Oedenrode.
Willie Damen van de Mosselaer
zei op 20 juni 2021 om 12:55
