Huis van de gemeente

In het gemeentehuis van Sint-Michielsgestel is dat goed gelukt. Binnen vallen direct de ronde vormen, de prachtige kleuren en de speelse lichtinval met mooie glaselementen op.

Buiten trekt de glooiende daklijn, die deels met mos is bekleed in plaats van met dakpannen, de aandacht. Zo past de architect ook de natuurlijke eigenschappen van het landschap in zijn werk in.

Het nieuwe gemeentehuis is in allerlei opzichten een modern gebouw van de gemeenschap: leerlingen van de elf basisscholen in Sint-Michielsgestel hebben ruim 600 tegeltjes beschilderd die in de hal van het nieuwe gemeentehuis zijn verwerkt.

Architect Van Huut: ,,Het is belangrijk dat het nieuwe Gestelse gemeentehuis van het kind wordt; dan zijn ze later, als ze groot zijn, ook blij met het gemeentehuis, want hierdoor wordt het hun gebouw.”

Heel vroeger ging het anders toe. Zoals in de meeste Brabantse dorpen vergaderde ook in Sint-Michielsgestel het dorpsbestuur, dat wil zeggen, de schepenen en de secretaris, ooit gewoon in de herberg. Rechtspreken (ook een taak) deden zij onder de dorpslinde. Het “kantoor” was ten huize van de secretaris.

In 1663 kreeg deze opdracht van de drost om alle belangrijke eigendomspapieren van het dorp bijeen te zoeken en er een lijst van te maken. Vanaf toen werd dit dorpsarchief bewaard in een ‘comme’, dat is een archiefkist of -kast, die een plekje kreeg in de parochiekerk.

Tegen de toren van die kerk werd rond 1700 een raadkamer gebouwd. Dat was dus Gestels eerste “gemeentehuis”, waarin ook de dorpscomme werd ondergebracht.

In 1790 concludeerde het dorpsbestuur echter dat de raadkamer “geen behoorlijk vertrek tot het houden der vergaderingen, veel min tot het bewaaren van de dorps chartres en papieren is”. Voor 300 gulden kocht men een perceel grond naast de pastorie ten behoeve van een nieuw raadhuis.

Architect Pieter van Rooij zorgde voor het bestek en Willem Verhees uit Boxtel nam in augustus 1790 het project aan voor de somma van 4.400 gulden. Het werd een multifunctioneel gebouw: behalve een raadkamer en een bergplaats voor het archief op de benedenverdieping kwam er ook een wachtlokaal.

In geval van nood moesten de inwoners daar ’s nachts de wacht houden. Er was ook plaats voor de brandspuit en overige brandmaterialen. Tot dan toe waren die in de kerk opgeslagen. De bouw ging snel: in 1791 was het nieuwe raadhuis klaar.

Het oude Sint-Michielsgestel heeft bijna twee eeuwen plezier gehad van dit gemeentehuis. De eerste uitbreiding vond pas in 1935 plaats en vanwege de groei van de gemeentelijke taken gebeurde dat opnieuw in 1954.

Eind jaren ’70 was duidelijk dat men zo niet verder kon. Er kwam nieuwbouw, maar dan wel mooi weggewerkt achter de bestaande historische gevels van en naast het oude gemeentehuis. Zo leek bestuurlijk Gestel in 1983 weer over voldoende en adequate ruimte te kunnen beschikken.

De herindeling van 1996 maakte alles anders. Uitbreiding en/of nieuwbouw in het historische dorpscentrum was onmogelijk, zodat uitgeweken werd naar een locatie aan de andere kant van de Dommel, vlak naast het complex van het Instituut voor Doven (Viataal).

Zo snel als in 1790 kon het allemaal niet meer: pas ruim tien jaar na de herindeling kon het nieuwe gemeentehuis  in gebruik worden genomen.