IJsbloemen op het raam, wie kent ze nog? Wij maakten vroeger bloemen van uitgeademde lucht, dat ging vanzelf. In de bijkeuken had moeke alleen in de winter bloemen voor de ramen. De verwarming van het huis bestond uit één kolenkachel in de 'goei- of huiskamer'. Hierop werd ook het eten gekookt en het benodigde water voor koffie, thee en de afwas verhit.
In de bijkeuken stond de waterpomp, voor de drinkwatervoorziening en het granieten aanrecht voor de afwas. In het aanrechtkastje stond de soda - het afwasmiddel - en afwasteil met daarin het ‘skòttelslèt’. Deze afwasdoek was in de winter altijd bevroren.
In verband met de vochtige ruimte kwamen in de winter ijsbloemen op de ramen. De bloemen waren zo dik dat je er niet door naar buiten kon kijken. We probeerden ze dan met onze adem te ontdooien.
Alleen met strenge vorst sliepen mijn broer en ik op het zolderkamertje met het gesloten raam. We stonden versteld van de hoeveelheid vocht die we 's nachts uitgeademd hadden en om dat 's morgens weer terug te zien op het koude vensterglas, omgezet in prachtige ijsbloemen. Op het moment dat je de ruimte even luchtte, stroomde de zeer droge vrieslucht binnen en verdwenen snel de gevormde bloemen op de ramen.
De vorming van ijsbloemen begint met hier en daar een klein ijskristalletje, bijvoorbeeld rond een stofje op of een putje in het glas. Hoe langzamer de ruit bevriest, des te mooier worden de bloemen gevormd. In de bijkeuken maakte ik op zondag 17 december 1961 - het was een ijsdag met min vijf graden Celsius - een foto van het prachtig gevormd ijsbloemenboeket. Het lijkt eerder ondergesneeuwd boerenmoes. Maar er bestaan ook echte ijsbloemen; dorotheanti, felgekleurde eenjarigen voor in de tuin.
Het weerbericht van 2 februari 2012 was Siberische kou. 's Morgens met open raam was het in de slaapkamer vijf graden Celsius. Toen ik de kamer na één uur weer betrad, was de tempratuur met twee graden gedaald, dus we verwarmen ook zelf het vertrek. Sinds het dubbelglas en de centrale verwarming missen we het boeket ijsbloemen op de ramen. Een ervaring die ik heb mogen ondervinden. De huidige maatschappij mist dit unieke verschijnsel. Daarvoor in de plaats zijn de ijssculpturen te bewonderen, kunstwerken gemaakt van ijsblokken.
Mijn gedachten gebruikte we Soda als afwasmiddel, hetzelfde product dat we gebruikte bij een zwerende vinger. In een discussie later: De afwas, heel beperkt per persoon was, één bord, vork en lepel. Mijn zusjes vertellen dat hierbij geen Soda gebruikt werd, omdat Moeke het afwaswater vermengde met Roggemeel, het eten voor het varken. Het beest kende de geluiden van de afwas, het was tijd voor zijn maaltijd en liet dat dan ook knorrent horen. Het afwas water was niet vettig we aten alleen op zondag vlees, afkomstig uit de weckfles. Het eerste afwasmiddel in de jaren ’50 was Lodaline uit een liter,se fles.
Minke Kraijer
zei op 21 augustus 2015 om 14:29
Leuk verhaal en heel herkenbaar! Nu heb ik een vraag. Zou ik deze mooie foto mogen gebruiken voor mijn boek dat over de jaren '50, '60, '70 gaat? Mijn tekst ligt al bij de uitgever maar ik ben nu op zoek naar de nog ontbrekende foto's en deze zou ook mooi in mijn boek passen. Uw naam komt dan onder colofon te staan. Ik hoor dan ook graag van u! Met vriendelijke groet, Minke Kraijer (Zwolle)
Rini de Groot.
zei op 21 augustus 2015 om 20:21
Minke,
geweldig !
Wil je via info@bhic.nl contact opnemen, voor mijn email adres.
Met vr. gr.
Rini de Groot.
Eefjan T.
zei op 31 januari 2017 om 00:44
De afgelopen twee jaar heb ik verhalen van internet verzameld om voor
te lezen. Dit verhaal met de historische foto van de IJsbloemen was een aanvulling in een voorleesboek in het verpleeghuis in Ede bij een groep dementerende bejaarden.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 31 januari 2017 om 10:14
Bedankt Eefjan voor je reactie bij dit verhaal. Rini zal het erg op prijs stellen dat je een van zijn verhalen hebt gebruikt om voor te lezen.
Jan
zei op 5 september 2022 om 08:12
Wordt het niet stilaan tijd dat we de 'jongeren' op zijn minst iets leren over hoe een echte winter voelde en eruit zag. En dan met korte broek naar school lopen. Op de ijskoude WC bril zitten met ijsbloemen op het enige raampje. Buiten een paar 'duveltjes' (kleine kachel) was het huis ijskoud. En dat duurde maanden. Ik betwijfel of de jongeren (inclusief mijn zoons - nu lang volwassen en 'uitgevlogen') zich maar een idee kunnen vormen wat een échte winter is. Te weinig kolen en zich altijd koud voelen in bed. Het is stom van mij, wellicht, want zo'n winters gaan we NOOIT meer meemaken.
In de bijkeuken stond de waterpomp, voor de drinkwatervoorziening en het granieten aanrecht voor de afwas. In het aanrechtkastje stond de soda - het afwasmiddel - en afwasteil met daarin het ‘skòttelslèt’. Deze afwasdoek was in de winter altijd bevroren.
