Deel uit autobiografie "Billy, zijn educatie" (1956-1958)
Het Nicolaas Lyceum in Amsterdam werd voordat er aan een internaat werd gedacht op uitdrukkelijk verzoek van zijn vader Jo gekozen. Zijn moeder Anni stemde daar met tegenzin mee in.
Aan het einde van het schooljaar was doubleren niet eens een optie, nee, hij mocht niet eens meer terugkomen.
Hoe moest dat nou met zijn aspiraties om missionaris te worden? De ouders wisten het ook niet meer en Billy dacht: “Ik wil dat niet meer. Maar hoe vertel ik dat mijn moeder?” Billy durfde niet. Over alternatieven had hij al helemaal niet nagedacht. Hij wachtte een strategisch moment af om het gesprek aan te gaan. Tenslotte waren er nog zes weken te gaan voordat hij weer met een school zou moeten beginnen.
Op een mooie dag in de grote vakantie fietste Billy eens naar zijn peetouders tante Bets en oom Cor in Haarlem. Bets en Cor hadden een broodbakkerij in Haarlem.
Hij kreeg al spijt van zijn bezoekje toen hem door zijn tante de vraag werd gesteld, die altijd aan kinderen wordt gesteld: “En, hoe gaat het op school?” Hij moest wel antwoorden dat het niet te best ging en met een akelig gevoel bekende hij zijn mislukking. Bets was al eens eerder geïnformeerd over de aspiraties van Billy en zij vroeg dan ook: “Jij wilt toch missionaris worden?” Dit was hét moment geweest voor Billy om te zeggen dat hij dat niet meer wilde. Zijn tante zou dat dan mooi kunnen doorvertellen aan Anni en Jo, dan hoefde hij niet zelf met de boodschap aan te komen. Maar Billy durfde weer niet en bang dat de teleurstelling groot zou zijn antwoordde hij schoorvoetend: “Ja”.
“Nou,”, ging Bets verder, “wij leveren brood aan het Lavigerie college, een seminarie van de Witte Paters in Santpoort, misschien is die opleiding wat voor jou en kan je daar terecht”.
Billy had er natuurlijk voor kunnen kiezen niet te gaan en over enige weken thuis opbiechten, dat hij toch maar geen missionaris wilde worden, maar hij ging toch, gedreven door de gedachte met dit initiatief enige tijd van het gezeur af te zijn.
Hij werd ontvangen door een pater in een witte pij en verwezen naar een spreekkamertje. Daar vertelde hij zijn verhaal. Dat hij missionaris wilde worden, dat hij mislukt was op het Nicolaas Lyceum en dat zijn tante hem op dit college had gewezen. De pater luisterde geduldig toe en zei, toen Billy klaar was met zijn verhaal, dat Billy bij hen zijn studie kon doen. Twee dingen moest Billy goed begrijpen. Op de eerste plaats moesten de ouders van Billy natuurlijk instemmen en op de tweede plaats moest hij weten, dat de opleiding begon in het Paulus college in Sterksel, waar de eerste drie klassen waren, de volgende drie klassen waren hier in Santpoort.
Billy werd ingeschreven bij de Witte Paters. Tevens werd Pastoor Dorbeck van de plaatselijke parochie daarover geïnformeerd, waarmee Billy officieel priesterstudent werd. Zo werd financieel bijgedragen in de studiekosten uit het studiefonds van de parochie.
Bij de opvoeding behoort goede seksuele voorlichting, zo vonden Anni en Jo.
Het was een wat heikel onderwerp om daar plompverloren over te beginnen. Het was natuurlijk gemakkelijker om daarvoor een mooie aanleiding te hebben.
Nu Billy gedurende langere tijd van huis zou zijn en hij in die tijd meer volwassen zou worden, zou zich hiervoor geen natuurlijk moment voordoen.
Jo had zich daarom voorgenomen om Billy nog vóór het vertrek naar het seminarie voor te lichten en in te wijden in de romance van de bloemetjes en de bijtjes. Bovendien, zo redeneerde Jo, zou Billy niet onaangenaam kunnen worden verrast door een ongewenste toenadering, want dat benauwde hem nog steeds. Nu het geschikte moment nog! Op een zekere zondag ging hij met Billy uit rijden op de Solex. Het uitje ging naar de waterleidingduinen bij Vogelenzang. Het was een goede keuze, want Billy hield van de natuur argwaan had hij niet. Bovendien was het een vertrouwde omgeving, want in het verleden hadden ze vaak met het hele gezin op zondag een fietstochtje naar die plek gemaakt.
In een duinpannetje gezeten vertelde Jo het hele gebeuren. Van de bloemetjes en de bijtjes, de kippen en de haan, de hondjes en uiteindelijk de mensen. Billy luisterde gespannen toe. Hij wist al van de hoed en de rand, maar liet dat niet merken, zoals eerder bij de onderwijzer in de zesde klas. Jo had gehoord over wat er zoal gebeurde binnen de mannengemeenschap van een seminarie. Hij was bezorgd dat Billy daarmee geconfronteerd zou kunnen worden. Daarom vertelde hij ook iets over homoseksualiteit, maar over dat onderwerp wist Billy echter ook al het zijne. Nieuw voor hem was -en dat was toch een zeer waardevolle aanvulling- dat er bij de mensen liefde en genegenheid aan te pas kwam en de seks niet slechts diende voor de voortplanting.
Dat was iets om nooit te vergeten!
Sterksel
Sterksel, een gehucht in Brabant onder de rook van Eindhoven en waar de wereld is dichtgeplakt met kranten. In het midden staat een grote kerk en eromheen wat huisjes. Was de kerk ook bedoeld voor de boerderijen in de omgeving of was hij gebouwd in de verwachting van een snelle groei van de katholieke gemeenschap? In die jaren werden immers door de clerus kinderrijke gezinnen gepropageerd.
Even buiten het dorp bevond zich het Sint Paulus College. Een gebouw met het typische uiterlijk van een internaat. Het gebouw werd gebruikt door de Witte Paters van Afrika, een orde, gesticht door de Charles Lavigerie, aartsbisschop van Tunesië. Ze hadden hun klein seminarie daar gevestigd. Eerst alle zes de klassen, later -in de tijd dat Billy daar kwam- waren er alleen nog de eerste drie klassen en in de nieuwe vestiging in Santpoort waren de drie laatste klassen gehuisvest. De Witte Paters richtten zich met hun missiewerk uitsluitend op Afrika. Hun kleding was dan ook een kopie van de kleding, die in Noord Afrika door mannen gedragen werd.
Wit habijt, de burnous en het Tunesisch hoofdtooi, de chechia.
In plaats van het Islamitisch gebedssnoer, de tasbih, droegen de paters een rozenkrans om hun nek. In het gebouw bevonden zich de klaslokalen, een kapel, een eetzaal (refter), een recreatiezaal met biljart- en pingpongtafels, een theater, een slaapzaal met afzonderlijke slaapkamertjes, de couchettes en een verblijf voor de paters.
Buiten het gebouw waren een aantal voetbalvelden, een tennisbaan, een natuurzwembad, een kleine dierentuin en een moestuin. Natuurlijk was er ook een cour met daarbij een lange rij urinoirs met halve deurtjes. In de school pauzes werd daarvan druk gebruik gemaakt, zodat een wachtrijtje vaak onvermijdelijk was. De wachtende werd geacht afgewend zijn beurt af te wachten.
Het was een gewone school in het internaat. Ook was er een studiezaal waar het “huiswerk” moest worden gemaakt. Verder waren er natuurlijk vrij strakke regels en tijdsindelingen. ’s Morgens vroeg uit de veren, dagelijks de kapel bezoeken voor het bijwonen van de Heilige Mis, studie, ontbijt, school, recreatietijden, warme lunch, school, studie, avondeten, recreatie.
Op vrije woensdagmiddag en andere vrije dagen kon sport worden beoefend of in kleine groepjes wandelingen in de omgeving worden gemaakt.
De eerste klas
Toen de dag was aangebroken dat Billy zich in Sterksel moest melden, kwam de broer van Jo die een auto van de zaak had om Jo en Billy naar Utrecht te brengen.
Daags tevoren had Billy nog buiten over de straat uitgekeken. Tranen welden op in zijn ogen bij de gedachte dat hij voor langere tijd zijn vertrouwde omgeving zou moeten verlaten. “Was dit allemaal nu eigenlijk wel de bedoeling geweest? Had hij niet beter toch kunnen zeggen, dat hij er helemaal van afzag”? Hij kon niet meer terug. De volgende dag zou het gebeuren.
In Utrecht namen Jo en Billy de trein naar Eindhoven, waar een pater de jonge studenten verzamelde en vervolgens met hen op een trein stapte die in Sterksel zou stoppen. Normaal gesproken stopte er nooit een trein op het stationnetje van Sterksel, maar voor deze gelegenheid was dit speciaal zo geregeld.
De kennismaking met al die vreemde paters en jongens verliep snel. Tijdens de rondleiding door het gebouw en over het terrein werd ook de vrij omvangrijke moestuin bezocht. Met in herinnering het volkstuintje, dat Jo in de oorlog had, vertelde Jo vol trots van Billy’s kennis en kunde van het tuinieren. Billy zou een nuttige hulp kunnen zijn voor de tuinbroeder. Billy is slechts een keer de hulp geweest, maar het was niet wat hij ervan verwachtte en ging er verder niet meer naar toe.
Met de studie begon hij natuurlijk met een voorsprong op de andere jongens, tenslotte deed hij een eerste klas voor de tweede keer. Hij hoefde zich dan ook niet zo druk te maken met huiswerk, dacht hij. Gedurende de eerste maanden waren de schoolresultaten goed. Dus toen Anni en Jo op de ouderdag op bezoek kwamen waren de gesprekken met de paters positief over Billy. Anni liep in de laatste dagen van haar zwangerschap van hun zesde kind. Ze had natuurlijk zwangerschapskleding aan, waarover ze een kleurig vest droeg. Met enige trots vertelde ze Billy, dat ze dat vest had gekregen van tante Eus, haar schoonzus, zonder te vermoeden wat Billy daarover zou denken: “Gôh, is mijn verblijf hier dan zo duur en hebben ze daardoor zo weinig geld over, dat ze het afdankertjes moeten hebben?”, terwijl hij in zijn herinnering Jo hoorde zeggen dat het een rib uit zijn lijf was. Maar Billy liet niet merken, dat hij zich bezorgd, zo niet schuldig voelde.
Nog een kleine twee maanden dan zou het Kerstmis zijn, en met de Kerstvakantie mocht Billy naar huis. Met de studie freewheelde hij nog steeds, vertrouwend op zijn oude kennis. Van studeren in de studiezaal kwam nauwelijks iets terecht en de resultaten werden hoe langer hoe minder. Het Kerstrapport was dan ook niet fantastisch maar kon er nog net meer door, zodat de Kerstviering thuis gezellig en feestelijk verliep. Billy genoot van de vakantie thuis en voelde zich ook ontheven van de “plicht” dagelijks de kerk te bezoeken, zoals dat op het seminarie gebruikelijk was. Dat verzuim viel pastoor Dorbeck op en hij deed zijn beklag hierover bij Anni: “Priesterstudenten behoren dagelijks de kerk te bezoeken”. En dagelijks ging Billy met tegenzin, maar gedwee naar de kerk.
Terug in Sterksel ging alles weer op dezelfde voet verder. Billy studeerde matig, behaalde matige resultaten en verder kon hij het best vinden met zijn medestudenten. Zo nu en dan overdacht hij wat hij hier eigenlijk zocht. Missionaris worden? Nou, nee, maar hij had wel de intentie zich in te zetten als hij groot zou zijn. Daar bleef het bij en hij liet zich daar verder tegen niemand over uit.
Er was ook een muziekbandje, dat bij allerlei gebeurtenissen “optrad” en muziekstukjes te gehore bracht. Terugdenkend aan de hoorn, waaruit hij indertijd een paar noten had weten te persen had Billy gevraagd of hij trompettist mocht zijn. Speciaal voor hem werd een tweede hands kornet aangeschaft, waarop Billy zich bekwaamde in het bespelen daarvan. Zo blies hij soms zijn deuntje mee in de band.
De zomer naderde en het was een gebruik bij de Witte Paters dat er in het voorjaar een “grote wandeling” werd gemaakt. Per klas werd er dan onder leiding van de klassenleraar een wandeling door het Brabantse landschap gemaakt. Op de geplande dag was het prachtig weer en gepakt en gezakt gingen ze op weg met voorop Pater S……... De bepakking bestond eigenlijk alleen maar uit een lunchpakketje en een zwembroek met handdoek. Vanwege het mooie weer was er alle aanleiding om onderweg in een vennetje verkoeling te zoeken. Na een lange wandeling en een picknick bereikten ze het vennetje.
De jongens vonden het heerlijk om in het kraakheldere water een duik te nemen. Na afloop bij het afdrogen en kleden stonden de jongens omslachtig te rommelen met hun handdoek om het zwembroekje te verwisselen voor de onderbroek. Daar wist Pater S…... wel raad op en bood ongevraagd hulp door de handdoek weg te nemen en ervoor te houden. “Zo gaat het een stuk makkelijker, hè”, zei hij dan en keek terloops stiekem over de handdoek naar het onvolwassen piemeltje.
Later hoorde Billy van jongens die de Pater al langer kenden, dat hij dit wel meer deed. Hij stond erom bekend en de jongens verkneukelden zich heimelijk daarover. Billy zweeg erover, ook thuis. Later realiseerde hij zich dat dit een wel zeer onschuldige vorm was van waarover Jo zich bezorgd had gemaakt. Verdere ervaringen of belevenissen op dit gebied had Billy niet. Wat dat betreft bleef het, voor zover hem bekend, altijd netjes bij de Witte Paters.
Terloops werd nog een zwemvaardigheidsdiploma behaald in het natuurzwembadje. Ja, waar het ging om lenigheid, behendigheid of andere fysieke vaardigheden, liep Billy wel voorop. Toen hij eens buiten de selectie van het klasse voetbalelftal viel, was hij dan ook zwaar beledigd, terwijl hij een onvoldoende in de klas allerminst gênant vond.
Het jaar werd afgesloten met een voorwaardelijke overgang. Hij moest een herexamen Frans en een taak Latijn doen, daarna kon hij naar de tweede klas. Het was wel niet volgens de verwachting van Anni en Jo, maar goed, als aan de voorwaarden werd voldaan zou Billy in ieder geval naar het tweede leerjaar mogen. Er moesten bijlessen in het college te Santpoort worden gevolgd en tijdens de grote vakantie fietste Billy dan ook regelmatig naar Santpoort, waar Pater Sanders bijles gaf en de overhoringen afnam van het huiswerk. En zo kwam Billy in de tweede klas terecht.
De tweede klas
Inmiddels was de organisatie bij de Witte Paters veranderd. Op beide colleges, zowel in Santpoort als in Sterksel was een compleet klein seminarie gevestigd. In Santpoort werden de jongens uit het Noorden van het land geplaatst en in Sterksel de jongens uit het zuiden. Billy kwam dus in de tweede klas van het Lavigerie-College in Santpoort.
Het leerjaar begon slecht. Rond de datum dat de school weer zou beginnen, heerste er een pandemie in Nederland, de zogenaamde Aziatische griep, ook wel A-griep genoemd. Thuis werd het bericht van de paters ontvangen dat het schooljaar tenminste twee weken later zou aanvangen. Voor Billy betekende dat een buitenkansje, tenslotte had hij hierdoor extra vakantie. Nou, dat beviel hem wel. Na enige tijd moest hij er echter wel weer aan geloven en werd hij naar Santpoort gebracht.
De Paters hadden natuurlijk willen voorkomen, dat ze met een door A-griep getroffen studentenkorps zouden zitten, maar helaas. Op een gegeven moment werd Billy, dizzy van de griep, van de trap geplukt door de pater, die verantwoordelijk was voor de ziekenzorg en linea recta naar de ziekenzaal gebracht. Daar moest hij blijven tot de koorts zou zijn weggetrokken. Inmiddels waren de lessen begonnen en zodoende liep Billy een achterstand op van een week. Hij zou het nooit meer inhalen. De rapporten werden hoe langer hoe slechter. Een pater, die persoonlijke begeleiding verzorgde, had over de situatie een gesprek met Billy waarin hij voorstelde dat als het dan zo slecht met studeren wilde, hij altijd kon kiezen om Broeder te worden. Dan kon hij ook goed werk verrichten, later. De Witte Paters hadden ook een broederafdeling. De broeders hadden dezelfde kleding als de paters, met dit verschil, dat zij geen rozenkrans om hun nek droegen. Nou, dat vond Billy toch een schofferend voorstel. Dat was hem toch echt te min. Er was hem immers ingepeperd dat hij een hoog IQ had, wat dacht die pater wel!
Na verloop van enige tijd zag Billy ook wel in dat het zo niet langer kon schreef tegen het einde van het schooljaar een brief naar huis, waarin hij vertelde dat hij het niet meer zag zitten op het seminarie en dat hij geen missionaris meer wilde worden. Van enige emotie gaf hij geen blijk. Hoe het verder zou moeten evenmin.
Hoe die mededeling thuis werd ontvangen is niet bekend, maar Billy stelde zich voor, dat zijn moeder Anni wel zeer teleurgesteld zou zijn, terwijl hij voor zich zag, dat Jo stiekem een gat in de lucht sprong.
