Die gitzwarte dag van Frans Slaats stopt Brabantse locomotief definitief

Frans is één van de twaalf kinderen van leerhandelaar Slaats en diens echtgenote Aleida Bijlhout. Als slagersknecht maakt de jonge Frans (Waalwijk, 11 juni 1912) heel wat kilometers door weer en wind op zijn zware bakfiets. Zodra een groepje renners van de Tilburgse wielerclub Vitesse op echte racefietsen voorbij zoeft, haakt hij aan. Met zijn bestellingen rammelend voorop houdt hij het kilometerslang vol. Tot grote verbazing van de coureurs voor hem waaronder de befaamde Jan Pijnenburg. Frans voelt gewoon dat hij dit ook kan, en beter. Vanaf dat moment spaart hij ieder dubbeltje voor zijn eigen racefiets. Het lukt hem een exemplaar op de kop te tikken en hij wordt lid van Vitesse.

Zowel op de weg als op allerlei gras- en zandbaantjes weet hij al snel prijzen in de wacht te slepen. Frans zit bijna dag en nacht op de fiets. Overdag als slagersknecht, ’s avonds om te trainen. Het weekend bestaat uit wedstrijden rijden. Eerst heen op de fiets natuurlijk, daar dan koersen, en dan weer bezweet terug naar huis. En maar trappen.

Echte baanrijder

Het is mede dankzij de successen van Frans dat Waalwijk in 1933 een eigen baan krijgt. Frans ontwikkelt zich steeds verder tot echte baanrenner. Startschot bij de opening wordt gelost door Jan Pijnenburg. Frans rijdt al snel tegen Pijnenburg, omdat hij het niveau van de amateurs al is ontgroeid. In mei 1934 is hij officieel professional.

Pijnenburg voorziet het Waalwijkse talent van tips voor het achtervolgen en helpt hem over zijn angst voor de hoge bochten heen. Als ze samen gaan rijden, blijkt het al snel een koningskoppel. Slaats - de Brabantse Locomotief – blijkt een prima aanvulling op de explosieve eindsprint van Jan Kanonbal. Frans kiest definitief voor de baan, en maakt achtervolging tot zijn specialisme. Een stilistisch rijder met de wilskracht en het vermogen om nooit te verzwakken. Op 27 juli 1937 verslaat hij zijn meester Pijnenburg met de beste tijd die toen ooit op een buitenbaan was gereden: 6 minuten en 26.4 seconden.

Zijn naam wordt een grootheid in de wereld van de zesdaagsen. Frans start 27 keer in een zesdaagse en eindigt daarin zeven keer als winnaar, waarvan tweemaal met Pijnenburg en drie keer met Pellenaars. Want na een meningsverschil met Pijnenburg wordt Kees Pellenaars zijn nieuwe vaste koppelgenoot. Ze kunnen kiezen uit de contracten die binnenstromen, zo groot is hun overmacht.  

Werelduurrecord

Onder druk van de pers doet Frans uiteindelijk een poging het werelduurrecord te verbeteren. Het feit dat hij al een keer de snelste tijd heeft gereden op een zware betonnen baan, in de regen en zonder voorbereiding, leidt er toe dat hij denkt dat het wel moet lukken. Hij is met zijn begeleiders in Milaan. Op dinsdag 28 september 1937 gaat de geplande poging op de beroemde Vigorellibaan door weersomstandigheden niet door en schuilt Slaats de hele dag (en de nacht…) met maat Pellenaars door in het café. Ondanks een in alcohol gedrenkte nacht lukt het; na een uur heeft hij 45 kilometer en 558 meter afgelegd, 160 meter meer dan het oude record van de Zwitser Richard. In Waalwijk wordt Slaats met groot onthaal gehuldigd.

Alweer een ruim maand later is hij zijn record kwijt. Maar met Pellenaars blijft hij tot de oorlogsjaren heersen op de mondiale wielerbanen en eerste prijzen in de wacht slepen. De renners trekken de hele wereld over en Slaats belandt zo met de Eindhovense renner Frans van den Broek ook in Argentinië om te koersen. Door het uitbreken van de oorlog is een terugreis naar Europa onmogelijk. Frans is dan 27 jaar, in de kracht van zijn leven. Vijf jaar moet Slaats in Argentinië verblijven en met een alledaags baantje in een fabriek die weegschalen maakt in zijn onderhoud voorzien. Maar de mokerslag komt als Frans in Buenos Aires te horen krijgt dat hij wel naar huis kan. Want det telegram meldt: “Spoedige thuiskomst gewenst. Vier broers overleden”. De zwartste dag in zijn leven. De Brabantse Locomotief komt abrupt tot stilstand.

Gehalveerd gezin

Het duurt nog weken voordat Frans weet welke van zijn broers niet hebben overleefd. Dat hoort hij pas als hij in Waalwijk aankomt. Het blijkt dat er een aanslag op een beruchte NSB'er is gepleegd. De familie Slaats heeft er niets mee te maken maar als represaille moeten vier broers van Frans (in de leeftijd van 16 tot 34) op transport naar verschillende concentratiekampen. Dan overlijdt ook nog eens één van zijn zussen in een klooster tijdens de oorlogsjaren. De oorlog heeft het gezin Slaats zo goed als gehalveerd. Het leven wordt nooit meer hetzelfde voor het Waalwijkse wielertalent.

Frans wil geen profrenner meer zijn, hij wordt vertegenwoordiger bij Magneet rijwielen en werkt vervolgens in de autobranche. Hij trouwt, krijgt kinderen waarvan hij zijn zoon Jules noemt, naar zijn zestienjarige broer die in Neuengamme het leven liet. Hij blijft achter de schermen actief in de wielerwereld. Op tachtigjarige leeftijd overlijdt hij, op 6 april 1993. Er is in Waalwijk een straat naar hem genoemd.

Koersen op karakter

Video:  Inhuldiging Frans Slaats werelduurrecord, Waalwijk 1937 (bron: Polygoon Hollands Nieuws / Beeld & Geluid, via brabantinbeelden.nl).
Kijk voor meer filmbeelden van wielrenners, wielrennen en wielerrondes op BrabantinBeelden.