Weinig levens van wielrenners spreken zo tot de verbeelding als die van John Braspennincx uit Zundert. Uit een echt wielrennergeslacht: op één en dezelfde dag schrijven ook zijn vader en broer titels op hun naam. Met John als allerbeste, als deelnemer aan de Tour de France, als nationaal kampioen. Maar vooral ook als ongekend uitgekiende en uitermate beruchte smokkelaar.
Foto: Simcad.nl
12 juni 1937 is een buitengewoon bijzondere dag voor de familie Braspennincx. Op die dag schrijven vader Jan en de zonen John en Theuns alle drie een titel op de fiets op hun naam. Vader als kampioen der veteranen, Theuns als kampioen der onafhankelijken en John als algemeen kampioen. Een absoluut hoogtepunt, blikt John later terug, ondanks de vele overwinningen die hij nog zal halen.
Een lange reeks aan titels weet John aaneen te rijgen, maar zijn carrière is geen aaneenschakeling van hoogtepunten. Klinkende uitslagen in buitenlandse rondes en wereldkampioenschappen blijven uit, doorgaans door technische tegenslag. Zoals bij het wereldkampioenschap van 1938 in Valkenburg waar zelfs Fausto Coppi “Bras” al als enige winnaar benoemt. Net als hij denkt als eerste over de streep te gaan, breekt zijn crank. Een strop van veertienduizend gulden want dat geld zou Braspennincx van zijn sponsor krijgen als hij won. “In een tijd dat we van negentien gulden per week leefden”, plaatst hij het later in context.
Bloedend tussen gouden horloges
Hard wielrennen is niet de enige bezigheid waarmee Braspennincx zich bezighoudt. Smokkelen vergt steeds meer van zijn tijd. Later stelt de getalenteerde wielrenner dat dat vooral door de oorlog is gekomen, en dat daardoor niet alles uit zijn wielercarrière is gehaald. In 1940 liep het aantal wedstrijden zo sterk terug, dat hij er wat “anders bij moest doen”. Ondanks een gebrekkig trainingsschema start hij in 1942 bij het nationaal kampioenschap op de Cauberg. Samen met Kees Bakker komt hij aan kop maar Bakker gaat in een afdaling onderuit en neemt de compleet verraste Braspennincx mee in zijn val. Die wordt meegesleurd en slingert regelrecht door de etalage van een juwelierszaak. “Ik lag uitgestrekt tussen de gouden horloges en bloedend en vol splinters kwam ik eruit. Ik kreeg de fiets van een gedubbelde renner en ik ben zó verschrikkelijk hard gaan rijden, dat ik met een minuut voorsprong kampioen van Nederland werd”, vertelt Braspennincx later, niet zonder gevoel voor drama.
Braspennincx wint het wielerkapioenschap op de weg Valkenburg, 1937
'Een kasseienbeul van een wielrenner, die het vuur uit zijn pedalen kon trappen’, omschrijven de Belgen deze renner die hem de eretitel Koning van de kermiskoersen geven. Niet veel later wordt daar steeds vaker achteraan gezegd: én keizer van de smokkelaars’. Want lef en vuur heeft hij niet alleen op de fiets, het maakt hem tot de roemruchtigste smokkelaar van de Brabantse grensstreek. Eerst op de fiets maar later - als een soort A-team avant la lettre - met pantserwagens, rookbommen en ingenieuze sluiproutes. “Ik was zo brutaal als de beul. Smokkelen is iets wat er bij je inzit of niet. Bij mij zat ’t erin. Ik kende de West Brabantse bossen als m’n broekzak, knalde in het stikdonker zonder licht met 90 kilometer per uur over de binnenweggetjes en ik had veel vrienden, ook onder belangrijke mensen, zoals grenspersoneel en ambtenaren. Die gooide ik plat met geld. Ik smeet er in die tijd mee. Er waren weken dat ik zestigduizend gulden aan lonen betaalde.”
Huldiging winnaar ronde van Roosendaal John Braspennincx. Hij won de ronde in 1936, 1938 en 1943. Foto WBA
Als justitie hem in 1947 in zijn kladden weet te grijpen, leidt hij een smokkelbende met maar liefst vijftig man vast personeel. Hij wijst de agenten waar hij zijn geld heeft verborgen: tweehonderdduizend gulden in zilveren munt, ingemetseld in de kelder van zijn huis. „Dat was natuurlijk niet alles wat ik had, maar maakte ik ze dat wel wijs”, vertelt hij later met veel bravoure. Den Bras krijgt bij elkaar opgeteld in totaal 29 maanden gevangenisstraf. Tabak, boter, textiel maar ook elastiek: alles waarmee geld te verdienen valt, wordt door Braspennincx gesmokkeld. “Ze hebben zeker twee- of driehonderd keer op me geschoten, maar ik ben er nooit van onder de indruk geraakt. Als ik op de fiets zat, kon ik alles. Ik had met het wielrennen zo'n verschrikkelijke demarrage, dat als ik op m’n pedalen ging staan, de douane geklopt was.”
Verraden
Braspennincx lijkt iedereen te kunnen omkopen, om zijn doel te kunnen bereiken; van ambtenaren tot politieagenten en in de oorlogsjaren soldaten en officieren, of het nu Duitsers of Amerikanen zijn. Maar hij loopt uiteindelijk tegen de lamp omdat opgepakte knechten doorslaan en hem verraden. Hij belandt in het gevang maar zodra hij vrij komt, stapt hij weer op de fiets en weet – ongetraind en tegen de honderd kilo – wedstrijden te winnen. Om vervolgens weer tegen de lamp te lopen met goudsmokkel.
Vanwege zijn aanraking met de justitie wordt hem later een licentie geweigerd door de wielerbond en als die uiteindelijk toch afkomt, weegt Braspennincx ruim over die honderd kilo, maar dat verhindert hem niet via straffe training datzelfde seizoen nog zeven overwinningen te behalen. In 1952 maakt hij, na een overwinning in een dernywedstrijd in Dortmund, een einde aan zijn carrière. „Veel te vroeg”, vindt hij daarna.
John Braspennincx overlijdt op 7 januari 2008 op 93-jarige leeftijd. “Als ik het allemaal over kon doen, deed ik het niet anders”.
Video: John Braspennincx wint het wielerkampioenschap op de weg, Valkenburg 1937 (bron: Polygoon Hollands Nieuws / Beeld & Geluid, via brabantinbeelden.nl). Kijk voor meer filmbeelden van wielrenners, wielrennen en wielerrondes op BrabantinBeelden.
