Dit driedubbel woonhuis ligt aan de T-splitsing Haarenseweg - Lochtenberg. De benaming Lochtenbergh komt reeds, in de 16de eeuw, voor, in de rechtelijke archief van Esch.
Haarenseweg 14-16-18, foto: F. v.d. Langenberg
Het pand heeft een zadeldak en is gedekt met pannen. In de voorgevel zitten diverse vensters. Een gevelsteen naast de voordeur in het midden vermeldt de naam: G. Bongaerts en het bouwjaar 1867. De derde voordeur bevindt zich in de rechter zijgevel. Voor de huizen staan lindenbomen.
Uit kadastrale gegevens van 1832 blijkt dat de grond waarop het pand nu staat toen toebehoorde aan Johannes van Heeswijk en dienst deed als moestuin. Gerardus Bongaerts kocht later dit perceel, dat negen roeden en zestig ellen groot was, van Cornelis Konings. Kuiper Gerardus Bongaerts bouwde hier in 1867 een huis en vestigde er een kuipenmakerij.
Duigen
Achter het huis was de werf waar het eikenhout opgeslagen werd. Dit hout moest minstens een jaar drogen voordat het verwerkt kon worden. De stammen werden eerst in blokken van verschillende lengtes gezaagd en uit deze blokken werden de duigen een voor een gekloofd. Waren de duigplanken klaar, dan werden ze kruislings over elkaar gelegd en tot vierkante stapels opgetast om nog een jaar te drogen. Hierna konden de duigplanken met behulp van ijzeren repen of hoepels verwerkt worden tot tonnen en kuipen. De ijzeren hoepels werden meestal vervaardigd door de plaatselijke smid.
Johannes van Son, eveneens kuiper, nam in 1884 dit bedrijf over en bouwde achter tegen de linker zijgevel van het huis een aanbouw voor de kuipenmakerij. Hij was gehuwd met Johanneke van den Aker. Ze gingen wonen in het linker gedeelte van het pand. Het middelste gedeelte was in gebruik als café met biljart.
Timmerman Piet Hoefnagels kocht het pand in 1922 en maakte er twee woonhuizen van. De kuipenmakerij werd zijn timmerwerkplaats. Toen Jan van Kempen rond 1940 de eigenaar werd, vroeg hij een vergunning aan bij de gemeente, om de stoep voor de woningen te mogen verbeteren en de timmermanswerkplaats te verbouwen tot woonhuis. Hierdoor ontstonden er drie woningen. Jan en zijn vrouw Sjaantje gingen zelf op Haarenseweg 16 wonen. Jan zijn ziel en zaligheid lag bij het Essche gilde. In 1931 werd hij standaardrijder voor het Sint Willebrodus gilde en bleef tot 1976 deze functie uitvoeren. Vooral in de vijftiger en zestiger jaren was Jan een succesvol ruiter die op gildefeesten diverse schilden wist te winnen. Jan zei tijdens zijn huldiging als gouden gildebroeder, “Ik was trots om voor zo’n gilde de weg vrij te maken”. Sjaan van Kempen overleed in 2002 en na het overlijden van Jan in 2004 kwamen het panden in handen van de familie Konings.
Peper- en zoutstel
De in Esch bekende “Zus Konings” woonde jarenlang in het huis aan de Haarenseweg 14. Zus had net zoveel vrienden en kennissen in Esch als haar verzameling peper- en zoutstellen en die was erg omvangrijk.
In 2015 werden de drie panden gekocht door de familie Van Os. Tijdens de renovatie van de huizen bleek dat de oude kuipermakerij, Haarenseweg 18, niet behouden kon blijven en deze werd, met behoud van de originele maatvoering, omgebouwd tot woning waar de familie woont met hun drie kinderen. Haarenseweg 14 en 16 worden door hen verhuurd.
Bron:
Esch. R. 28, fol. 113 jaar 1685-1690
van Dam, Oud-Brabants Dorpsleven, Stichting Brabants Heem, 1972
Monumenten van Haaren, Helvoirt, Esch, Biezenmortel, 2002
Archief, Sint Willebrordusgilde Esch
Bijgewerkt door N. v.d. Langenberg-Scheepers december 2020
Foto, Standaardrijder Jan v. Kempen, archief Sint Willebrordusgilde
