Sinds deze zomer behoren gebouwen van de befaamde Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright (1867-1953) tot de Werelderfgoedlijst van Unesco. Ook in Brabant is zijn invloed voelbaar, in landhuis De Lange Akker in Berkel-Enschot.
Het originele Robie House van Frank LLoyd Wright, in Chicago
De achtergevel van villa De Lange Akker
Leon Swagemakers is een puissant rijke Tilburgse wollenstoffenfabrikant. Als zijn vrouw M. Swagemakers-Janssens terugkeert van een bezoek aan haar broer in Amerika, heeft zij in haar bagage een tijdschrift “The Ladies’ Home Journal”. Daarin staat een foto van het baan doorbrekende werk van Wright, het Robie House in Chicago. Mevrouw Swagemakers-Janssens is op slag verliefd op het bouwwerk en toont het haar man. Die gaat ermee naar de architect Warners en vraagt hem of hij het wil nabouwen.
De melkfabriek
Warners gaat ermee aan de slag en die laat zich vooral inspireren door Weense architectuur-invloeden van Josef Hoffmann, zo laat bouwhistoricus John van Lierop weten. De grote villa wordt door inwoners van Berkel-Enschot ‘de melkfabriek’ genoemd. Swagemakers verkoopt het gebouw na de oorlog aan het Witte Kruis, dat er een opleidingsinstituut van maakt. Dat er andere gebruikers in komen, heeft ook consequenties voor het gebouw zelf. In 1966 worden er twee vleugels aan het pand gebouwd. Zo gaat door de jaren heen het oorspronkelijke ontwerp van de belangrijke Amerikaanse architect wel enigszins verloren.
Het markante pand is inmiddels rijksmonument. Nadat geruime tijd met leegstand te kampen had, is het nu omgebouwd tot 57 seniorenappartementen.
Ik heb onlangs bouwhistorisch onderzoek gedaan naar villa De Lange Akker van Warners. De link met Frank Lloyd Wright gaat m.i. niet verder dan de vraag van mevrouw Swagemakers. Bronnen lijken elkaar echter na te praten... We hebben veel meer Weense architectuur-invloeden van Josef Hoffmann gevonden (niet minder interessant). Kenmerken daarvan zijn het gebruik van zwart-wit (door Warners gecombineerd met grove kiezels in cementstukwerk) en de integratie van beplanting in de gevels van het gebouw.
Vriendelijke groet, John van Lierop (bouwhistoricus)
Mariët Bruggeman
bhiczei op 7 augustus 2020 om 14:43
Ik heb mijn collega Marilou van jouw reactie op de hoogte gebracht, na haar vakantie komt zij hier zeker op terug. Heel interessant trouwens dat het uiteindelijk toch meer op een hele andere architect gebaseerd blijkt te zijn.
John van Lierop
zei op 7 augustus 2020 om 15:55
Het pand heeft nog veel meer interessante onderdelen zoals bijvoorbeeld 1-ruits schuifvensters die naar boven in de gevel schuiven. Het is ook leuk dat het pand nu verbouwd wordt en veel aanbevelingen uit de bouwhistorische rapportage ter hand zijn genomen.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 7 augustus 2020 om 20:25
Wat leuk dat daar vervolg aan gegeven wordt om het dus zo origineel mogelijk te verbouwen.
Marilou Nillesen
bhiczei op 10 augustus 2020 om 11:11
Hallo John, bedankt voor je interessante bericht. Op basis daarvan heb ik het verhaal aangepast. Heb je enig idee hoe het komt dat Warners zo'n andere insteek heeft gekozen? Ik ben heel benieuwd!
Goed dat je de nadruk legt op de wetenswaardigheden van dit gebouw, hou ons maar op de hoogte ;)
John van Lierop
zei op 12 augustus 2020 om 10:19
Dag Marilou, Warners heeft reizen naar Oost Europa gemaakt en maakte in Londen kennis met de Arts en Crafts beweging en experimenteerde vanaf 1913 vanuit zijn woonplaats Amsterdam met de Amsterdamse School-stijl. Frank Lloyd Wright gold voor veel architecten als inspiratiebron, het kopiëren van oude stijlen werd inmiddels als verstikkend ervaren. TH. Wijdeveld publiceerde in 1919een schetsontwerp voor een landhuis aan de Vecht. De schets van het gebouw met geïntegreerde bloembakken en zwart-wit tegelpatronen zou zomaar van Warners kunnen komen. De invloed lijkt eerder te liggen bij de werken van Josef Hoffmann (o.a. Palais Stoclet in Brussel) en de Wiener Secession-stijl dan bij Robie House. Het woongebouw naar ontwerp van Warners aan de Amsterdamse Haquartstraat is betreft details, vormgeving en materialisering de beste referentie voor de restauratie van De Lange Akker. Overigens is het spijtig dat de lange aanbouw bij de aanwijzing tot monument uit de bescherming is gehouden, dat leidde direct tot sloop van het essentiële bouwdeel.
Marilou Nillesen
bhiczei op 13 augustus 2020 om 08:20
Dank je wel voor je verdere toelichting, John. Het is duidelijk dat er meer dan één verhaal schuilgaat achter dit markante gebouw. En wat jammer dat kennelijk altijd monumentale bescherming nodig is om deze panden voor volgende generaties te bewaren.
Interessant om te lezen, bedankt voor het delen van je kennis!
Dirk Wascher
zei op 25 augustus 2020 om 15:52
Beste Marilou, heel fijn dat her een extra webpagina voor bestaat - de Lange Akker was het eerste wat mij mij 1996 bij mijn aankomst in Tilburg opviel. Ik had landschapsarchitectuur en stedenbouw bij Grant Hildebrand ("The Wright Space") aan de University of Washington in Seattle gestudeerd en vind de invloed van FLW op de Lange Akker over-duidelijk. Momenteel zijn er volgens mij werkzaamheden... is er bekent wat er gaat gebeuren?
De achtergevel van villa De Lange Akker
