Anita Koster en Nel Willekens Nel aan het werk in een vormingscursus in de jaren '70. Foto: Marian Bakker
In eerste instantie zijn we daarmee vrij spontaan in twee verschillende wijken begonnen met als wervingsvraag: 'heeft u ook wel eens last van een vaag gevoel van onbehagen?' De groepen stroomden vol, dus we hadden een snaar geraakt, en enthousiast gingen we aan de slag maar zonder goed te hebben nagedacht over hoe dit aan te pakken. We dachten dat als vrouwen net als wij ontdekten dat hun persoonlijke ervaringen helemaal niet zo persoonlijk zijn, ze vanzelf maatschappelijk actief zouden worden om veranderingen na te streven. Dat was niet echt het geval en we kwamen tot de conclusie dat we twee belangrijk voorwaarden over het hoofd hadden gezien:
Als je persoonlijke ervaringen, na vergemeenschappelijking daarvan, in een maatschappelijk kader wilt plaatsen, moet je wel over een dergelijk kader beschikken. Wij reikten dit onvoldoende aan.
Je moet over voldoende zelfvertrouwen beschikken om veranderingen aan te durven, anders is het erg bedreigend. Wij hadden niet genoeg gewerkt aan het vergroten van het zelfvertrouwen bij de deelnemers.
Daarnaast kwam de gedachte op dat vrouwen die elkaar uit de wijk kenden misschien meer schroom hadden om echt iets van zichzelf en hun situatie te delen, dan vrouwen die elkaar niet kenden waardoor de veiligheid groter was.
Stedelijke cursussen
Dit leidde tot het opzetten van stedelijke cursussen ‘Hoe zeg je wat je denkt’ (zes tot acht bijeenkomsten), die waren gericht op persoonlijke emancipatie en het vergroten van zelfvertrouwen. Iets later volgden de cursussen 'maatschappelijke vorming', waarin de vergroting van zelfvertrouwen werd gekoppeld aan een vergroting van inzicht in de structurele en materiële factoren die van invloed zijn op de positie van vrouwen. Deze cursus bestond uit twaalf bijeenkomsten en een weekend van drie dagdelen op de volkshogeschool in Oisterwijk.
In de cursus maatschappelijke vorming kwamen bijvoorbeeld de geschiedenis van het gezin, beïnvloeding via reclame, televisie en pers, en het huidige gezin en het daarmee samenhangende consumptiepatroon aan de orde. Gewerkt werd met artikelen, korte inleidinkjes en zelfgemaakte werkvormen. Waar mogelijk betrokken we er persoonlijke ervaringen bij. Een goed voorbeeld van deze werkwijze is een weekend waarmee de cursus werd afgerond. Het onderwerp was: ‘Op welke manier wordt je leven beïnvloed en waar en hoe kun je zelf invloed uitoefenen?’
Ieder vertelde ‘s avonds in kleine groepjes haar levensverhaal, met in het achterhoofd telkens de vraag of belangrijke beslissingen door ieder persoonlijk waren genomen, of dat hier bepaalde factoren van grote invloed op waren geweest. Beïnvloedingsfactoren die al in de cursus aan bod waren gekomen, hadden wij dan vooraf op een rijtje gezet. Nadat ieder haar levensverhaal had verteld, zochten we naar gemeenschappelijke beïnvloedingsfactoren. Het werd een prima avond. En de gemeenschappelijke factoren bleken voor alle groepjes dezelfde te zijn: opvoeding, materiële omstandigheden en je vrouw zijn. De dag erna zijn we gaan kijken hoe je zelf op deze factoren enige invloed kunt uitoefenen.
Persoonlijke emancipatie en maatschappelijk inzicht
Het succes van het weekend, maar dit gold ook voor andere delen van de cursus, was volgens ons een gevolg van de strakke voorstructurering van de levensverhalen. Als je vrouwen over eigen ervaringen wilt laten vertellen, is het namelijk van belang te weten waarom, en waar je ermee naartoe wilt. Het gevaar is anders dat je blijft steken in de eigen ervaringen of dat er ervaringen worden verteld die niet relevant zijn voor het onderwerp. Het aanbieden van een kader biedt dan goede mogelijkheden. En naast oefeningen die het zelfvertrouwen bevorderden, boden wij zulke kaders. Hiermee ontstond een goede mix van persoonlijke emancipatie en inzicht in maatschappelijke onderdrukkende factoren voor vrouwen.
Zie ook:
Anita Koster en Nel Willekens, 'Het persoonlijke is politiek. Toepassingsmogelijkheden in vormingswerk met vrouwen, in: Vorming. Tijdschrift voor educatief werk, jgr. 6 (1978) 285-299.
Anita Koster en Nel Willekens, ‘Ik lig onder, is ik dan onderwerp of lijdend voorwerp?’, in: Anja Meulenbelt, Ria van Hengel en An Luttikholt (eds.), Van binnen uit. Vrouwen over welzijnswerk en zelforganisatie (Amsterdam 1978) 189-201.
Reageer hieronder, deel je herinneringen aan de vrouwenbeweging en vul deze pagina aan! Foto's kun je sturen naar info@bhic.nl. Wij voegen ze dan hier toe. Vragen en opmerkingen kun je ook plaatsen op het forum.
