De geallieerde vliegtuigen waren heel vaak bommenwerpers die bij bombardementsmissies op doelen in Duitsland geraakt werden door Duits afweergeschut (de zogenaamde Flak) of onderschept werden door Duitse jachtvliegtuigen (vooral ’s nachts, tijdens de zogenaamde Nachtjagd).
Wij gaan proberen de verhalen achter al deze crashes te achterhalen met behulp van iedereen die ofwel zélf nog herinneringen heeft of de verhalen gehoord heeft van eerdere generaties. Soms is er al veel bekend, soms wat minder. In Wijk en Aalburg gaat het om één bommenwerper, die in 1944 is neergestort.
Op vrijdag 21 juli 1944 namelijk, om 01.42 uur, stortte een Handley Page Halifax III (registratie MZ312, call sign ZA-E) van 10 Squadron neer bij Molendijk, gemeente Wijk en Aalburg. De bommenwerper was die avond om 23.06 uur opgestegen van het vliegveld Melbourne in Engeland met als doel Bottrop in Duitsland.
Met uitzondering van de boordschutter Sgt Francis Tough (22), overleefde de bemanning deze crash. Piloot F/O A.H.G. Bond, boordwerktuigkundige Sgt C. Bird, navigator F/Sgt R. Ayton, bommenrichter F/O G.L. Williams, radiotelegrafist/boodschutter Sgt A. Lowrey en de andere boordschutter, F/Sgt K.W. Pope werden door de Duitsers krijgsgevangen gemaakt. De ongelukkige Tough ligt begraven op de Algemene Begraafplaats van Wijk en Aalburg, aan de oostkant.
Jan Vos heeft namens de Stichting “Oorlogsmonument Verzetsplein” in Veen nog nader onderzoek verricht en drie mensen geïnterviewd die de oorlog nog bewust hebben meegemaakt. Het vliegtuig is inderdaad neergestort aan de zogenaamde Molendijk in Wijk en Aalburg, die officieel de Maasdijk heet. “Molendijk” is de aanduiding van een buurtschap aan de Maasdijk tussen Veen en Wijk en Aalburg.
|
|
Maasdijk 58
|
Mevrouw Van Wijk-van der Maaden (87 jaar) kan zich nog goed herinneren hoe het vliegtuig brandend als een fakkel kwam aanvliegen. Dat was bij haar ouderlijk huis in Aalburg ter hoogte van de molen, ongeveer één kilometer vanaf de crashplaats. Het vliegtuig werd bewust van de kern van het dorp afgestuurd.
Ook mevrouw Timmermans-Hazeleger uit Veen (96 jaar), die vanwege de zware beschietingen buitenshuis was ter hoogte van de zandplaat in Veen nabij de molen, kan zich het aanstormende brandende vliegtuig nog goed herinneren. Het brandde als een fakkel en dwarrelde als een herfstblad, zo omschrijft zij dit. Heel angstig.
Bij de crash van het vliegtuig, achter het huis van Jaap van Wijk (het huidige Maasdijk 58), raakten geen burgers gewond. Het huis ernaast (het huidige Maasdijk 60/64) draagt nog steeds de naam ‘De Werf’, omdat hier ooit de scheepswerf van Sodderland was gevestigd. Die lag aan een watergang, ‘De Kreek’ genoemd. Deze kreek staat in rechtstreekse verbinding met de Afgedamde Maas en diende voornamelijk als aan- en afvoer voor landbouwgewassen.
 |
| Het vliegtuig is neergestort achter de man in de roeiboot in de uiterwaard. |
Op het moment van de crash waren de bewoners niet in het huis. Ze waren naar de overkant van de dijk achter het talud gevlucht. Volgens schoondochter mevrouw Van Wijk-Van der Maaden lagen de brokstukken overal verspreid. Het neuswiel van het vliegtuig stond tegen de gevel van het huidige Maasdijk 58.
Twee overlevenden zijn vrijwel direct door het verzet uit Veen ondergebracht bij Jan en Miet den Dekker aan de Grotestraat in Veen (tegenover de kerk).
Tonnus ’t Lam uit Veen (86 jaar), van wie tijdens het bombardement op 5 januari 1945 acht familieleden omkwamen, vertelt over de crash het volgende: “als opkomende jongeren vertoefden wij vaak als vorm van vertier en vermaak bij Jan en Miet den Dekker. We deden daar vaker hand- en spandiensten, zoöok op 22 juli 1944, de dag na de crash. We mochten de koeien voeren en van vers hooi voorzien dat we met de gavel van de hooizolder afhaalden. Op enig moment hoorden we geluid van onder het hooi, waarop de twee onderduikers van het gecrashte vliegtuig voor de dag kwamen.”
Nu de jeugd wist dat er onderduikers zaten en er geen garantie meer was van strikte geheimhouding, durfde men niets meer te riskeren. Na enig overleg zijn de twee mannen door het Veense verzet ’s nachts over de Maas gezet. Het is niet helemaal zeker welke twee bemanningsleden dit geweest zijn, maar er valt wel iets over te zeggen.
Van piloot Bond en bommenrichter Williams weten we namelijk dat ze terecht zijn gekomen in het krijgsgevangenenkamp Stalag Luft 1, Barth Vogelsang in Duitsland. Zij droegen respectievelijk het POW (prisoner of war)-nummer 5066 en 5076. Ook navigator Ayton (POW-nummer 430) belandde in krijgsgevangenschap, maar dan in het kamp Stalag Luft 7, gelegen in Bankan, bij Kreulberg in Opper-Silezië, Polen.
Boordwerktuigkundige Bird en boordschutter Pope komen wel voor in de Britse lijsten van krijgsgevangenen, maar worden alleen genoemd. Nadere gegevens ontbreken, dus we weten niet waar ze gezeten hebben.
Radiotelegrafist Lowrey ten slotte komt zelfs helemaal niet voor in die lijsten van krijgsgevangenen. Dat werpt dus nog wel een paar vragen op: zijn het Bird en Pope geweest die ondergedoken hebben gezeten en zijn die twee aan de andere kant van de Maas uiteindelijk toch nog gearresteerd? Het zouden niet de eersten zijn die dat is overkomen. En blijkbaar heeft Lowrey een heel andere ontsnappingsroute gevonden, waardoor hij het krijgsgevangenschap heeft weten te ontlopen. Stof voor nader onderzoek.
Met dank aan Jan Vos en de Stichting “Oorlogsmonument Verzetsplein” voor hun extra informatie.
