Neergestorte vliegtuigen in Heusden 1940-1945

De geallieerde vliegtuigen waren heel vaak bommenwerpers die bij bombardementsmissies op doelen in Duitsland geraakt werden door Duits afweergeschut (de zogenaamde Flak) of onderschept werden door Duitse jachtvliegtuigen (vooral ’s nachts, tijdens de zogenaamde Nachtjagd).

Wij gaan proberen de verhalen achter al deze crashes te achterhalen met behulp van iedereen die ofwel zélf nog herinneringen heeft of de verhalen gehoord heeft van eerdere generaties. Soms is er al veel bekend, soms wat minder.

Op 27 maart 1941, om 22.50 uur, stortte bij Heusden (tussen Oudheusden en Heesbeen) een bommenwerper neer. Het was een Vickers Wellington IC van 9 Squadron, registratienummer R1335. Deze bommenwerper, opgestegen van het vliegveld Honington in Engeland met als doel Keulen, werd neergeschoten door Oblt. W. Fenske van III/NJG 1.

De voltallige bemanning wist op tijd te springen en overleefde aldus de crash. Het ging om piloot F/Lt. John Talbot Lovell Shore; co-piloot P/O James Lesley Robert Long; waarnemer Sgt. H.J. Tomkins; bommenrichter Sgt. R.D. Bews; radiotelegrafist/boordschutter Sgt. N.D.R. Griffiths en boordschutter Sgt. R. Parkin. Shore wist uit handen van de Duitsers te blijven en keerde terug naar Engeland. De anderen werden allemaal krijgsgevangen gemaakt. Triest genoeg werd James Long op 13 april 1944 door de SS gefusilleerd.

Zoveel wisten we, totdat we een tip kregen van Piet Snijders die ons naar de website Aircrew remembered leidde. Daar heeft een zoon van de piloot, Mark Shore, verslag gedaan van het reilen en zeilen van zijn vader, die uiteindelijk in 1950 toch is omgekomen bij een vliegtuigcrash door in dichte mist tegen een bergwand in Wales aan te vliegen.

In 1941 was Shore als piloot als laatste gesprongen, toen de Wellington al erg laag vloog. Shore raakte daardoor vrij hard de grond en verstuikte zijn enkel. Al strompelend wist hij zich in veiligheid te brengen bij de familie Van Everdingen in Heesbeen. Die gaven hem te eten en waarschuwden een dokter.

Hoewel de familie hem wilde voorzien van burgerkleding en geld, vroeg Shore ze om hem aan te geven bij de autoriteiten. Hij wilde zijn gastheer niet in gevaar brengen, terwijl de kans op ontsnappen klein was met zijn beschadigde enkel. En zo raakte Shore dus in Duitse krijgsgevangenschap en belandde uiteindelijk in het krijgsgevangenenkamp Stalag Luft I in Barth, in Noord-Oost Duitsland, aan de Oostzeekust.

Shore was niet van plan daar te blijven: samen met een andere vlieger van het 9 squadron, Jimmy James, groef hij een tunnel en slaagde erin om daardoor buiten het kamp te raken en vervolgens de haven van Sassnitz te bereiken vanwaar hij met een veerboot naar Zweden kon oversteken. James was bij de poging betrapt nog voor hij in de tunnel was en had het kamp dus niet kunnen verlaten. En zo was Shore dus inderdaad in 1942 weer terug in Engeland, zoals we al eerder meldden (maar zonder deze bijzondere omweg te noemen).

Ook de dood van James Long heeft direct verband met een ontsnapping. Hij nam deel aan de “great escape”, waarbij 76 krijgsgevangenen in maart 1944 ontsnapten uit krijgsgevangenenkamp Stalag Luft III bij Sagan. De meesten van hen (73) werden al binnen twee weken weer opgepakt, onder wie ook Long. Op bevel van Hitler werden 50 van hen bij wijze van strafmaatregel doodgeschoten. Ook Long behoorde tot de slachtoffers.

Over de oorzaak van de crash geeft Aircrew remembered ook nog nieuwe informatie. Er zijn aanwijzingen dat niet de Duitse jager, maar het stilvallen van de motoren door brandstofgebrek (vermoedelijk als gevolg van verkeerd ingestelde brandstofkranen) de werkelijke oorzaak is geweest. Het lijkt erop dat de bemanning het toestel al had verlaten toen het werd beschoten door Oblt. Fenske.

In Heusden zijn daarna nog twee vliegtuigen neergestort tijdens de oorlogsjaren. Het eerste was een Duitse Messerschmitt Bf 110E-1 van 3./NJG 1 waarmee Oblt. Ludolf Schmitz (26) op 14 maart 1942 om 22.15 uur crashte. Dankzij aanvullende onderzoek van de Studiegroep Luchtoorlog 1939-1945 (verlieskaart T1438) weten we inmiddels dat Schmitz bij deze crash is overleden en nu begraven ligt op Ysselsteyn, graf BN-2-27.

Waarnemer/boordschutter Ogfr. W. Vonjahr raakte bij de crash gewond, maar overleefde het wel. De Duitse jager zou door een vijandelijk vliegtuig zijn geramd.

Nog meer weten we van het tweede toestel dat in het toenmalige Heusden neerkwam. Het was een geallieerde bommenwerper van het 300 (Poolse) Squadron. Deze Lancaster I (DV282) stortte op 28 mei 1944 om 02.08 uur neer in de buurt van het Bernse stoomgemaal. Dat was sinds 1935 grondgebied van de gemeente Heusden. De piloot van dit vliegtuig was F/Sgt. J.K. Koziolek. De Polen werden neergeschoten door Hptmn. Heinz Rökker.

Dankzij het jarenlange speurwerk van P. Pouwels uit Elshout kennen we nu de namen van de bemanning en weten we ook wie verantwoordelijk was voor het neerschieten van deze bommenwerper. Het Brabants Dagblad van woensdag 2 mei 2012 publiceerde erover. Je kunt het artikel hier lezen.