Waar we vorig jaar op deze tijd nog uitkeken op een fraaie wand met maïskolven, siert nu de aardappel. Met een eerst nog wat onwennig: “komt dat spul niet verder de grond uit?”, werden we na een paar weken getrakteerd op een oase aan witte bloemen.
Oom en tante (bron: coll. Nel van Doorn)
De allereerste keer dat ik met aardappels te maken kreeg, was ergens in de jaren zestig. De tijd dat Gemonde nog vier burgemeesters had, terwijl nu één pastoor al te veel is. Ik mocht logeren in het Boxtels/Schijndelse deel van Gemonde bij oom en tante die daar een klein boerderijtje hadden.
Het moestuintje bevond zich aan de achterkant, en werd aan een zijde geflankeerd door een bankje van waaraf je een riant uitzicht had op een rijtje worteltjes. Het geheel werd omzoomd door een aardappelveldje.
Samen met een stuk gereedschap dat op de lijst van verboden wapentuig niet zou misstaan, ging ik “aardappels steken”. Ze hadden het me al een keer voorgedaan, dus nu kon ik met een gerust hart zelf aan de slag. Het enige waarvoor gewaarschuwd werd was ‘het lelijke mannetje met de haak’ die altijd vanuit de sloot op de loer lag om kinderen te verdrinken.
Oom en tante hadden zo hun eigen methodes om de jeugd veilig groot te krijgen, en trauma’s kenden ze toen nog niet. Zij hadden ook beduidend minder werk als oppas daar bij die gevaarlijke sloot. Nadat de vork met kracht in de grond werd geduwd en met een oog angstvallig de sloot in de gaten werd gehouden, kon ik met mijn volle gewicht aan de steel gaan hangen.
Ik moet toen toch pas zo’n jaar of zes geweest zijn, maar kan me nog de vreugde herinneren toen de grond openbrak en daar die aardappels tevoorschijn kwamen. Allang blij dat ik niet gegrepen was door het mannetje met de haak, bracht ik trots mijn oogst naar tante. Ze werden “gruun” gebakken.
Groen? Zou ze nu ook al kunnen toveren? Na de man met de haak was hier natuurlijk alles mogelijk.
‘Gruun’ bakken betekende natuurlijk niets anders dan rauw bakken. De aardappels even voorkoken zodat je met minder vet toe kon, hoefde toen nog niet. Oranje was de loodzware pan waarin mijn aardappels gingen, samen met een half(!) pakje boter. Daar gingen ze zo mooi van glinsteren…
Pas veel later kwam ik er achter dat tantes knobbelige hand, die in de Keulse pot verdween, geen handje zout over de aardappels strooide, maar dat er gewoon een beetje zout tussen duim en wijsvinger bleef zitten. Dat waren de jaren zestig.
Jaren later, toen ik zelf in een nostalgische bui met zo’n zelfde oranje pan aan de slag ging, begreep ik dat halve pakje boter pas. ‘Mijn’ aardappels kenden die grote hoeveelheid vet niet en gingen een eeuwige verbinding aan met de bodem van de pan. Niks ‘gruun’ bakken. Hartstikke zwart.
Oom en tante kwamen nog uit de tijd dat technisch vernuft nog geen algemeen goed was: ze zouden nu vol verbazing hebben toegezien op de machine met de spanwijdte van een vliegtuig die afgelopen weken met enige regelmaat de aardappelplantjes op het veld achter ons besproeide met een frisse douche ‘marinade’.
De hele zomer lang was onze moestuin een opvangcentrum voor coloradokevertjes en die lustten deze marinade kennelijk niet. Ze zullen wel blij zijn als ze straks weer terug kunnen, maar dan moeten eerst de aardappels gerooid zijn, en dat gaat niet zomaar.
Eerst moest het loof afsterven, werd mij verteld – daar worden ze schijnbaar lekkerder van – en dat was nou net wat die laatste beurt aan marinade voor elkaar kreeg. Alsof het hele veld was afgebrand.
Net toen de wanhoop bij mij toesloeg, het land lag er immers aardig troosteloos bij, kwam er hulp. Een monsterachtige machine, waarin ergens honderden rieken verstopt moeten zitten, lieten alle aardappels zowat tegelijk de grond uit vliegen. Deze machine graaft, klopt, veegt en sorteert alle aardappels dat het een lieve lust is om te zien. Mochten oom en tante vanaf hun wolkje meekijken, dan was hier het antwoord op het lelijke mannetje met de haak.
Want hier wordt hard gewerkt, en is er geen mens die denkt aan wat voor gevaar wat mogelijk uit de sloot kan komen. Ze moesten het eens weten. Maar wat zullen ze smaken! Hoe diep zou die sloot eigenlijk geweest zijn?
