Oorlogsslachtoffers in ’s-Hertogenbosch: Gerard de Graaf

Aan de overkant van de woning in de Seringenstraat werd eind september 1944 een huis op de hoek van het Hinthamerpark (adres: Kamperfoeliestraat 1) door de bezetters ingericht als hoofdkwartier van de Duitse luitenant-generaal Neumann en zijn staf. Zij hadden de taak om de opmars van de geallieerden bij ’s-Hertogenbosch te stuiten. De directe omgeving van het hoofdkwartier werd versterkt met luchtafweergeschut.

Op 22 oktober werd de opmars van de geallieerden naar ‘s-Hertogenbosch ingezet met een luchtaanval op het Hinthamerpark. Door miscommunicatie kwamen de bommen op een verkeerde locatie terecht – op huizen aan de Graafseweg. Eén bom uit een aangeschoten Typhoon jachtbommenwerper verwoestte huizen en zaaide dood en verderf in de achter de Graafseweg gelegen Abeelenstraat.

De verwoesting van de Abeelenstraat lokte de nieuwsgierige jongens Hans en Gerard de Graaf naar de ramplocatie. In de loop van de middag vuurden de geallieerden alsnog een regen van granaten af op de wijde omgeving van het Hinthamerpark. Door een daarvan werd Gerard in de Abeelenstraat getroffen en dodelijk verwond. Broer Hans zag het gebeuren en droeg die gebeurtenis zijn verdere leven als een onverwerkbaar trauma mee. Met niemand heeft hij ooit willen of durven spreken over wat hij toen heeft gezien en meegemaakt.

Op maandagochtend 23 oktober ging broer Wim (Wilhelmus Polycarpus, geboren 15 maart 1919 Den Haag; overleden 1987 ’s‑Hertogenbosch) als familieoudste samen met zijn verloofde Elly Köbben naar het Groot Ziekengasthuis om te zien of het stoffelijk overschot van Gerard daar aanwezig was. Alleen Elly kreeg toestemming om in de ruimte te komen waar de dodelijke slachtoffers van de dag daarvoor waren bijeengebracht. Zij heeft het lichaam van Wim’s broer herkend en de verwonding van het achterhoofd gezien – het gevolg van de inslag van een granaatscherf. Als bewijs van herkenning nam zij schoenen en een stropdas mee naar huis.

Het gebeuren van zondag en het fatale bericht van maandag waren voor vader Hein (1898-1958) het sein om met het hele gezin de woning aan het Hinthamerpark met spoed te verlaten. Het hele gezin vond een veilig onderkomen in de kelders van verzekeringsmaatschappij ‘De Grote Bossche van 1838’ aan de Hinthamerstraat - hoek Predikheerenpoort. Bijzonderheid: hij had dit gebouw zelf ontworpen!

Vader Hein beschouwde het later altijd als een uitdrukking van ‘de Voorzienigheid’ dat hij die stap genomen had: in de nacht van maandag op dinsdag kreeg het huis aan de Seringenstraat een voltreffer te verwerken waarbij het huisgedeelte boven de kelder instortte en de kelder met puin werd opgevuld. Tot en met de dag van het vertrek had de kelder wekenlang dienst gedaan als een veilig nachtverblijf voor het hele gezin.

Na enige weken verblijf in ‘De Grote Bossche van 1838’ kreeg het gezin een tijdelijk onderkomen in de Antoon der Kinderenlaan 18. Het huis aan de Seringenstraat kon worden hersteld en werd in april/mei 1945 opnieuw betrokken.

Vader Hein de Graaf deed zelf op 4 december 1944 aangifte van het overlijden van zijn zoon Gerard. Blijkens een ‘bidprentje’ heeft een kerkelijk gedenken van zijn overlijden plaatsgevonden. Vooralsnog is de datum daarvan onbekend.

Er heeft geen kerkelijke begrafenis plaatsgehad. Uit het register van de begraafplaats Orthen blijkt dat de stoffelijke resten van Gerard daar op 2 juli 1946 ter aarde zijn besteld. De familie is nooit op de hoogte geweest van dit begraven of van de plaats op Orthen waar de begrafenis heeft plaatsgevonden. Het graf is op een onbekend later tijdstip geruimd.

(Tekst gaat verder onder de illustratie)

Op 8 augustus 1949 vond in de Sint-Annakerk van Hintham een herdenkingsdienst plaats van de oorlogsslachtoffers uit Hintham – bij gelegenheid van de onthulling en inwijding van het Christus-Koningbeeld als oorlogsmonument. De namen van de twaalf slachtoffers, waaronder die van Gerard de Graaf, waren aanvankelijk gegrift in het voetstuk. Sinds 1994 staan ze op een marmeren plaquette die tegen het voetstuk is aangebracht.