Begin mei 1751 publiceert de Leydse Courant een brief: “Osch, den 29 April. De verschrikkelyke Brand, die Maandag alhier ontstond en waardoor op dien dag in minder dan twee uuren omtrent honderd Huizen met onze fraaye Kerk en derzelver Torens in de assche gelegt wierden, heeft ter oorzaake van de aanhoudende sterke Wind nog niet ten eenemaal kunnen geblust worden.”
De briefschrijver weet dan misschien al meer over de oorzaak van de brand. Ze is op maandagmiddag 26 april even na 1 uur ontstaan in een hoop as, opgeslagen in de schuur van een klompenmaker voor de bemesting van zijn land. De schuur, in hartje Oss, brandt af en de vlammen, aangewakkerd door de wind, slaan snel over naar de aangrenzende bebouwing. Om 4 uur zijn al 98 huizen verwoest, 2/3 van het totaal binnen de stadswallen! Ook de Grote Kerk staat dan in lichterlaaie. De spits van de toren, het dak van het schip en het torentje boven het koor zijn spoedig één vuurzee. Helaas vallen er ook slachtoffers: een man en twee kinderen komen om.
Oss blijkt nauwelijks over brandblusmiddelen te beschikken. Pas op dinsdag arriveren er twee brandspuiten ……. vanuit ’s-Hertogenbosch. Voor water is men aangewezen op de stadsgrachten, maar die zijn voornamelijk gevuld met modder. Vandaar dat de brand drie dagen nadien nog niet helemaal is geblust. Honderden mensen zijn dakloos geworden en bivakkeren noodgedwongen op een akker buiten de stadswal, waar het vooral ’s nachts bitter koud is.
Maar de Ossenaren gaan niet bij de pakken neerzitten. Eerst slopen en opruimen, en dan kan nog hetzelfde jaar de wederopbouw van de stad beginnen. Ook het stadsbestuur moet aan de slag, want het is als eigenaar verantwoordelijk voor het herstel van de school, de schoolmeesterswoning en de kerktoren. In die toren zijn de raadkamer en het “horologie” (het uurwerk) ondergebracht, die eveneens schade hebben geleden.
Bovendien is in Oss weinig of niets geregeld op het gebied van brandpreventie. Dus wordt al op 2 mei verordonneerd dat de huizen in de stad “met geen strooij of riet, maar met pannen of leijen moeten gedekt worden”. En dat niemand met een brandende pijp over straat mag gaan. Binnen enkele jaren volgt de aanschaf van emmers, haken, ladders en een brandspuit, en voortaan moeten stadsgrachten en brandputten regelmatig worden uitgediept. Ondertussen wordt overal in de stad gemetseld en getimmerd. In augustus 1754, ruim drie jaar na de brand, is Oss weer opgebouwd!
Maar de Ossenaren gaan niet bij de pakken neerzitten. Eerst slopen en opruimen, en dan kan nog hetzelfde jaar de wederopbouw van de stad beginnen. Ook het stadsbestuur moet aan de slag, want het is als eigenaar verantwoordelijk voor het herstel van de school, de schoolmeesterswoning en de kerktoren. In die toren zijn de raadkamer en het “horologie” (het uurwerk) ondergebracht, die eveneens schade hebben geleden.
