skip naar content skip naar hoofdnavigatie spring naar service navigatie
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman Bhic
Menu
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman Bhic

Oudste kerkhof

Paul Spapens
vertelde op 14 februari 2008
bijgewerkt op 18 november 2013
De Franse bezetting van ons land heeft enorm veel veranderingen in gang gezet, onder meer dat er een einde kwam aan het begraven in en rond kerken. Elke kerkenrondleider zal het historisch grapje vertellen dat de stoffelijke overschotten in de kerkgraven lagen te rotten.

Foto: Regionaal Archief Tilburg Alleen de rijken konden zich een kerkgraf permitteren; na hun dood bleken het rijke stinkerds.

In 1810 verordonneerde de Franse prefect van Tilburg dat buiten de bebouwde kom een begraafplaats moest komen. Dat werd het kerkhof van de Bredaseweg, nu uitermate monumentaal midden in de stad gelegen. Het is het oudste kerkhof van Tilburg met het oudste graf van de stad.

Hierin ligt Thomas van Dooren begraven. Het praalgraf dateert van 1833. Van Dooren was eerder ergens anders begraven, waarschijnlijk bij de Heikese kerk. Je zou hem een begrafenisvernieuwer kunnen noemen; bij zijn begrafenis werd voor het eerst in Tilburg een lijkwagen gebruikt.

Thomas zou de grond voor de begraafplaats hebben geschonken waardoor zijn graf ‘eeuwig’ mag blijven liggen.

© Brabants Dagblad; Eerder gepubliceerd in Een Ons Brabant op 4 oktober 2007

Reacties (14)

Cees van Raak zei op 6 september 2017 om 15:46
1. De uitdrukking 'rijke stinkerds' wordt verkeerd uitgelegd
2. Tilburg kende geen Franse prefect.
3. Thomas van Dooren was niet eerder elders begraven.
4. Niet bij zijn begrafenis maar bij die van zijn vrouw Maria Delfontaine in 1827 is voor het eerst een lijkwagen gebruikt.
Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman bhic zei op 6 september 2017 om 20:05
Bedankt voor je reacties Cees. Zou je ons nog wat meer informatie kunnen geven, zodat we dit verhaal daarop aan kunnen passen ?
Cees van Raak zei op 6 september 2017 om 20:50
Nondeju. Nog een keer dan. Meer informatie?, dan zou ik het hele stuk beter kunnen herschrijven. Zo zo slordig. En daar heb ik geen zin in.
Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman bhic zei op 7 september 2017 om 15:44
Bedankt voor je reactie Cees. We gaan het verder uitzoeken en komen er op terug.
Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman bhic zei op 8 september 2017 om 13:25
Naar aanleiding van de reactie van Cees, heeft mijn collega Yvonne het volgende uitgezocht:
1. In een artikel van het Meertens Instituut legt hoogleraar historische taalkunde Nicoline van der Sijs uit dat er vijf mogelijke verklaringen zijn. De verklaring die hier mee speelt is deze: Rijken werden in de kerken begraven waarna de graven gingen stinken. Iedereen werd in de kerk begraven, de rijken het dichtst bij het altaar want dat was beter (en dus ook duurder) voor het zielenheil. Graven werden afgesloten met aarde en deksteen dus stankoverlast zou minimaal moeten zijn. In middeleeuwse teksten komt ‘rijke stinkerd’ of verwijzingen daarnaar niet voor. Van der Sijs zegt dat het woord ‘stinkend’ en vervoegingen gebruikt werden als versterkend bijwoord, dus de benadrukking van het onderwerp. Voorbeeld: zo schreef de bekende auteur Justus van Effen in 1734 over een man die stinkend veul van een vrouw hield. Stinkend is dus een bijvoeglijk naamwoord dat een letterlijke betekenis veranderd in een bijwoord met positief-versterkende betekenis.
http://www.meertens.knaw.nl/cms/nl/cms/nl/108-nieuwsbrief/vraag-van-de-maand/145021-vraag-van-mei-2016-rijke-stinkerd
https://historiek.net/stinkend-rijk-zijn-betekenis-herkomst/69489/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Rijke_stinkerd

2. Er was inderdaad geen prefect in Tilburg. Tilburg viel onder het kanton ’s-Hertogenbosch, tevens hoofdstad van het departement Monden van de Rijn. Prefect werd benoemd voor het departement, onderprefecten voor de kantons. Zie Wikipedia voor uitleg. https://nl.wikipedia.org/wiki/Monden_van_de_Rijn In de inleiding bij de inventaris van de bestuursarchieven wordt dit ook uitgelegd maar Tilburg staat er niet expliciet bij vermeld.

3. Wij hebben geen andere informatie kunnen vinden dan dat Thomas van Dooren inderdaad in Tilburg is overleden en aldaar begraven is naast zijn vrouw. Dhr. Cees van Raak heeft daar ook een artikel over geschreven: http://historietilburg.nl/wp-content/uploads/1998/Jaargang%2016%20-%201998%20-%20nummer%202.pdf

4. In het bovengenoemde artikel wordt een boek aangehaald: 'Uit het Dagboek van een Tilburger' van De Lelie en De Beer:, waarin wordt gesteld dat bij de begrafenis van zijn vrouw als eerste een lijkwagen is gebruikt. Ook in de tweede bron 'Handschrift van een Tilburger' wordt dit bevestigd
Cees van Raak zei op 8 september 2017 om 14:23
Niet iedereen werd in de kerk begraven; alleen diegenen die het konden betalen (de rijken dus). De armen werden op het kerkhof rond de kerk begraven, meestal in ongemarkeerde graven, soms met een houten kruis als grafteken. Met warm weer gingen de rijke doden in de kerk letterlijk stinken, temeer daar ze vaak begraven waren vlak onder het oppervlakte van de vloer. En wie het dichtst bij het altaar begraven werd (de duurste plaatsen) kwam eerder in de hemel, zo was de gedachte.
Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman bhic zei op 8 september 2017 om 15:33
Bedankt voor je toevoeging Cees, dus hoe duurder de plaats hoe meer het stond en hoe rijker iemand was!
jan lange zei op 8 september 2017 om 19:38
Niet alleen om de rijkdom, maar ook vanwege maatschappelijke positie (zonder dat men echt rijk was) werden mensen in de kerk begraven, zo o.m. de onderwijzer Reijnerus (Reijnder) Otten, schoolmeester te Beers, resp. te Beugen, overleden te Beugen op 30 juli 1668 (obijt Magister Reijnerus sepultus est Boxmero in choro B, Virg:), begraven te Boxmeer.
Cees van Raak zei op 8 september 2017 om 20:45
Potver. Waar is mijn reactie gebleven op 15.33 uur ?
Jan Lange zei op 8 september 2017 om 20:48
Cees, aub geen krachttermen op dit forum. De vraag is duidelijk genoeg.
Cees van Raak zei op 8 september 2017 om 21:02
Kom op zeg. Is 'Potver' een krachtterm? Dan heeft u zeker nooit Tom Poes gelezen. Of Kuifje waarin kapitein Haddock ?
Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman bhic zei op 11 september 2017 om 10:21
Los van de krachttermen; welke reactie bedoelde je Cees? Ik kan die ook achter de schermen niet terugvinden.
Cees van Raak zei op 11 september 2017 om 10:27
Nog een keer dan. De rijken konden zich een plaats in de kerk veroorloven. Maar er was, zoals nu, geen wettelijke verplichting van de - noodzakelijke - diepte van het graf. Met alle gevolgen van dien, zeker met warm weer was de stank niet te harden. Of men nu bij het altaar of elders in de kerk begraven was, het ging om de (on)diepte van de dode.
Jan Lange zei op 11 september 2017 om 20:29
In het nieuwste nr. van Gens Nostra lees je ook hier meer over i.v.m. Oopjen Coppit (Rembrandt).

Reageer op dit verhaal

Heb je al een account? Log in met je gegevens.

Heb je nog geen account? Plaats zonder inloggen, of Registreer een account

Help spam voorkomen en los de volgende som op:
Geef mij een andere som.

Lees ook deze verhalen