Lang niet iedereen weet meer wat het werkwoord eggen betekent. En dat terwijl het vroeger een terugkerende bezigheid was. Meer over de "eegd" in woord en beeld. Een eg is een land- en tuinbouwwerktuig waarmee grond zaaiklaar wordt gemaakt. Vader gebruikte het woord eegd voor de eg en de tanden noemt hij "getand".
De foto's hieronder maakte ik - onderweg van Uden naar Best - in de jaren zestig. Gemaakt ter hoogte van Sint-Oedenrode, om precies te zijn: bij de akker aan de rechterzijde van de Veghelse weg, in de directe omgeving van buurtschap De Sluitappel. Op de locatie waar destijds de akker was, ligt nu de noordelijke afslag negen aan de A 50.
In het najaar werd de akker geploegd en ingezaaid met bijvoorbeeld winterrogge. De inhoud werd vanuit een stalen zaaibak, gedragen aan de arm, handmatig uitgestrooid waarna met een houten eg het zaad onder werd gewerkt.
De eg werd in diagonale stand door een paard over het land getrokken. Een eg moest "goed lopen"; dat wil zeggen automatisch heen en weer bewegen zodat het zaad goed "ondergewerkt" werd. De begeleider tilde regelmatig de eg op als er vuil aan de tanden bleef hangen. De handgreep was meestal van een koehoorn of een bot.
In het vroege voorjaar werden op hetzelfde veld tussen de winterrogge de winterwortelen gezaaid en werd met een zwaardere ijzeren eg het zaad ondergewerkt. De ijzeren eg werd omgekeerd gebruikt bij het egaliseren van een wei met molshopen. Na de oogst bleef het stoppelveld onaangeroerd en kwamen de winterwortelen tot volle groei en in de herfst geoogst.
De eg vergde ook het nodige onderhoud. Op de foto's hierboven is vader bezig met het vernieuwen van de tanden. Bij het maken van een eg werden de gaten schuin naar beneden en zijdelings in de balken geboord. Dit gebeurde met een èffer (avegaar).
Ook was er een hakblok bij nodig, zoals het hier afgebeelde ,,Pòst”. De bewerking vond plaats in de wintermaanden van de oorlog in de huiskamer en gaf een aangename houtlucht. Het afval werd in de kachel verstookt en dat verwarmde ook de kamer.
De Eg.
Vader verzond zelfs nog een Eegd per trein vanuit Uden naar Liempde, deze was bestemd voor
Jan van Roosmalen Kasteren B 31 e Liempde.
Bewijst, de bewaarde vrachtbrief van 23 Maart 1950.Verzendkosten fl. 1.20
Marilou Nillesen, namens BHIC
bhiczei op 31 oktober 2011 om 10:52
Ah, mooie aanvulling, Rini. En wat een idee, zo'n eg in een trein!
Antonette Verhagen-van Boxtel
zei op 12 november 2011 om 20:14
Wat een verrassing om de foto's op Internet te zien! Ik heb ze in Midden-Brabant al gezien, maar dit is zeker zo leuk. Linksboven is mijn vader, Antoon van Boxtel, met paard en eg. Ernaast is mijn opa, Jan van Boxtel, aan het zaaien. Bedankt voor de publicatie, en BHIC: veel succes!
Willie Damen van de Mosselaer
zei op 14 november 2011 om 08:37
In de ‘MooiRooi’ krant van 2 november stond ook een oplossing ingestuurd door Antoon van Boxtel. Zijn vader Jan van Boxtel die graag een sigaartje rookte is in 1994 op 88-jarige leeftijd gestorven.
Rini de Groot.
zei op 14 november 2011 om 17:34
Ook in: De Mooi Rooi krant van 26 october 2011, was foto en tekst van de Eg geplaatst.
Antoon was verassend toen hij foto,s van zich en zijn vader aantrof in het plaatselijk blad.
Daarop reageerde Antoon van Boxtel de man achter de eg, bij de redaktie van de krant, met de volgende woorden.
,,Ik ben de linkse man met het paard. Rechts is mijn vader, Jan van Boxtel.
Ze noemde hem de ,,eeuwige sigaar”, omdat hij altijd een sigaar in de mond had.
Hij is in 1994 op 88 jarige leeftijd gestorven. Ik zelf heb vijftig jaar koeien gemolken.”
Bij navraag door mij bij de krant, was daar geen adres bekend van de afgebeelde personen, en heb ik via via Antoon kunnen benaderen.
Zijn dochter Antonette, wil nu zijn vader verassen met de 2 afgebeelde foto,s
in kleur.
piet vissers eerde
zei op 25 augustus 2012 om 12:22
winter wortelenzaad werd niet onder geegt maar gezaaid als het gesneeuwd had.de ijzere eg wert gebruikt voor hetdunnen van de kleine wortelen
Rini de Groot.
zei op 20 januari 2014 om 19:38
De wei was “bezaaid” met plaatsen waar het gras juist groener en hoger was dan elders in de wei.
Op z,n Ujes (Udens)noemt men die plaats een: skijtbós.
Rond een koeienvla groeit het gras altijd beter, de koeien vinden dat gras niet lekker en laten dat staan. Daarom gaat de boer regelmatig met een platte eg door de wei.
Rini de Groot.
zei op 27 september 2018 om 00:01
M,n broer vertelde dat de, 'egetand' van Kersenbomenhout werden gemaakt.
Ga verbeterde afbeeldingen sturen.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 27 september 2018 om 12:11
Alvast dank Rini, dan gaan wij deze foto's bij jouw verhaal plaatsen.
een eg werden de gaten schuin naar beneden en zijdelings in de balken geboord. Dit gebeurde met een èffer (
