Het pand van waaruit Boekel werelds ging

Het oudste jaartal dat het Monumenten Inventarisatie Project Boekel uit 1992 bij dit woonpand noemt, is 1870. Het wordt aangemerkt als een bouw met cultuurhistorische waarde mede door de geschiedenis die aan dit pand kleeft.

Zo werd voor het stukadoren van de voorgevel bijvoorbeeld speciaal ’n bedrijf uit Wenen aangetrokken.
De toenmalige bewoner (van wat toentertijd Kerkstraat B60 was, later B36 en anno 2015 nr 13), Josephus H. Rijken, start een bedrijf dat voor het eerst vermeld wordt in het Handelsregister op 8 maart 1890.

De Zuid- Willemsvaart vermeldt in januari 1897 over de eigenaar van dit pand: “dit jaar gaat J. Rijken dit gedeelte van de straat een ander aanzicht geven.” Jos Rijken had ’n winkel in koloniale waren. Ook had hij in die tijd al een wanmolenfabriekje “De Roem”. In september 1910 werd hij op een landbouwtentoonstelling te Waalwijk bekroond met de 1ste prijs. In februari 1913 won hij te Montfoort, onder de naam "de kinderen J.H. Rijken" als Boekels “enigste Nationale Industrie alom in den lande zoo gunstig bekend”. Voor dit soort tentoonstellingen had het bedrijf een klein blauw wanmolentje* dat vele jaren later nog in het Openluchtmuseum te Arnhem tentoongesteld heeft gestaan.

Ruim 10 jaar later wordt het fabriekje voorzien van ‘Electrische Kracht’ met een elektromotor van 3 pk en het jaar daarna (= mei 1924) gaat het bedrijf ook in het Handelsregister officieel over op de kinderen.

In 1926 besluit de Firma Rijken een nevenindustrie van bijenkisten volgens Amerikaans systeem te beginnen en ook dan wordt enkele jaren later de Firma, op de Wereldtentoonstelling te Antwerpen, bekroond met ’n eerste prijs.

In 1933 verzond de Firma zelfs wanmolens naar Suriname en naar het Oosten ( waarschijnlijk Nederlands Indië).Ook werden wanmolens als bouwpakketten met diverse missionarissen meegegeven naar Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen en gingen er ook naar Duitsland, Oostenrijk, Hongarije en Frankrijk. Zelfs aardappelsorteermachines werden in productie genomen.

Een der kinderen, namelijk Harrie J.H. Rijken, werd in 1937 tot gemeenteontvanger benoemd. Het bedrijf werd echter pas in maart 1955 uit ’t handelsregister verwijderd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog had Harrie zijn groene motor in de aardappelkelder onder ’t fabriekske verborgen, terwijl in 1944 enige meters verderop enkele Duitse officieren in de woning [nr13] ingekwartierd zaten. Daar heeft hun kok het met de dood moeten bekopen, toen er gedurende de bevrijding een granaat als voltreffer insloeg.

De geallieerden hebben toen de woning weer provisorisch in orde gebracht om vervolgens zelf soldaten in het fabriekske en officieren in het woonhuis onder te brengen. De familie Rijken zelf zocht toen een onderkomen in hun minder beschadigde nevenwoning [=nr. 15].

In het fabriekske heeft na de oorlog ook nog een schoolklas tijdelijk gehuisvest gezeten met meester Martien van Lieshout. Daarna zaten er de Boerenleenbank, de bibliotheek en de heemkundekring in.

Het woonpand bestond / bestaat dus uit twee huizen. Huisnummer 13 werd na de oorlog nog tot midden jaren '50 altijd bewoond door de familie Rijken zelf. Daarna, inmiddels bezit van de gemeente Boekel onder de vlag van de “Stichting Volkshuisvesting", door de familie Kleuskens (directeur van de Boerenleenbank), de familie Jos Huiben (functionaris bij zuivelfabriek “De Boterbloem”) en vanaf eind 60er jaren door Anna en Doortje van de Elzen.

Huisnummer 15 is bewoond geweest door meester De Groot, de gebroeders Mulder, verzetsman Joop de Haan, politieman Van de Poel, boekhouder Bert van de Ven met gezin, kalfsschetser Gerrit Vos met zijn gezin, oud-caféhouder Jan van Zon en daaruit voortvloeiend nog ’n hele tijd zijn dochter, Zus (=Thea) van Zon.

In de 21ste eeuw hebben enkele jongeren er nog kortstondig gewoond.

[noot van de redactie: auteur Gerard de Bie stuurde in juli 2016 deze aanvullende informatie toe, uit een folder van stichting Peelrandwonen]

Bronnen:
Cultuurhistorische Inventarisatie Noord-Brabant M.I.P. Gemeente Boekel;
Boekel in oude kranten, deel 2 & 3, samengesteld door Bart en Martin v.d. Ven;
Godde mee? door Bart & Martin v.d. Ven;
BHIC, database : archieven;
Mevr. M. Rijken.

Folder stichting Peelrandwonen

*= nu weer in bezit van de familie Rijken