Peilhuisje aan de Vliet

Ooit was dit een werkend peilhuisje van Rijkswaterstaat. Vanaf 1874 mat Rijkswaterstaat op 75 plaatsen langs de Nederlandse kunst de eb- en vloedstanden. Dat gebeurde met zogenaamde peilschrijvers, die opgesteld stonden in huisjes zoals dit aan het Steenbergse Sas.

Na de afsluiting van het Volkerak vielen de getijdeverschillen weg, en was het meetpunt dus onbruikbaar geworden. Rijkswaterstaat hief het meetpunt dan ook officieel op in 1987. Dat was zeven jaar (!) nadat de peilschrijver van het Benedensas daadwerkelijk opgehouden had te functioneren. Het meetapparaat zelf was al in 1981 overgebracht naar het kantoor van Rijkswaterstaat Tilburg. Daar is het helemaal opgeknapt en geconserveerd en staat het nog steeds te pronk in de hal van het gebouw.

De peilschrijvers werden door Rijkswaterstaat zelf ontworpen en gefabriceerd. In 1926 kregen alle 75 peilschrijvers hetzelfde model. Het meetinstrument stond in een houten kast, boven een stalen pijp die zes meter diep de grond in ging. Op die diepte was de pijp verbonden met het buitenwater van de spuisluis. Het water in de buis in het peilhuisje stond dus even hoog als het buitenwater. In de buis zat een vlotter die met eb en vloed op en neer ging. Deze vlotter was weer verbonden met een schrijfstift, die de op- en neergaande beweging vastlegde op papier dat op een draaiende trommel was bevestigd. De trommel werd aangedreven door een klok.

Door een ingenieus systeem van tandwielen werd het verschil tussen eb en vloed, dat in werkelijkheid wel drie meter kon bedragen, teruggebracht op schaal 1:20. Eén meter hoogteverschil in het water werd zo vijf centimeter op papier. De waterstandengrafiek werd iedere dag naar Den Haag opgestuurd, waar Rijkswaterstaat ze verzamelde. Van de 75 peilschrijvers die er ooit waren, is die van De Heen nu nog één van de drie resterende.