In deze podcast gaan we tachtig jaar terug in de tijd, naar april 1943. Naar de grootste openlijke staking uit bezet Europa. Historicus Loe de Jong omschrijft het als ‘de heldhaftigste dagen in de geschiedenis van ons volk’ en toch wordt daarover zelden gesproken. En dat terwijl de april-meistaking van 1943 het keerpunt markeren van de Duitse bezetting. Waarom weten we daar zo weinig van?
In een notendop de achtergrond van deze staking: in 1943 stapelen de problemen zich op voor de Duitse bezetter, met onder meer een schrijnend tekort aan arbeidskrachten in het Duitse Rijk. Daarom moeten manschappen van het Nederlandse leger opnieuw in krijgsgevangenschap, om op die manier het tekort aan te vullen. In grote delen van het land komt men op allerlei manieren in actie: vooral door te staken. Ook in Brabant wordt massaal het werk neergelegd. Maar de bezetter slaat dit verzet keihard neer.
Archiefstukken
Benieuwd naar de archiefstukken die besproken zijn in aflevering 15? Hieronder vind je ze allemaal met links naar nog meer verhalen en archiefmateriaal.
Vondst van de Maand
Vondst van de Maand laat zien hoe ver de Duitsers gaan bij het onderdrukken van de staking als de 16-jarige zoon van burgemeester Adrianus Smit van Sprang-Capelle onder schot nemen. De staking brengt burgemeesters als hoofd van de plaatselijke politie regelmatig in de problemen en het verhaal van Smit is hier typerend voor. De vondst van Margot is een brief van deze burgemeester waarin hij de Commissaris van de Koningin over zijn zoon en over de spanningen in zijn gemeente op de hoogte brengt.
Bron: Toegang 1085 – Commissaris van de Koningin in Noord-Brabant, 1920-1969, inv.nr. 429
FFilmstill uit de De herinnering is gebleven, een documentaire van H. Grijze en J. van Est (collectie RHCe via brabantinbeelden.nl)
In BrabantinBeelden vertelt een werknemer van Philips hoe de staking daar verliep en hoe hij de schoten hoorde van de mensen die werden geëxecuteerd. Het komt uit de documentaire Alleen de herinnering is gebleven uit 1994. Hierin vertelt een ooggetuige over wat hij zag en hoorde bij de Glaspoort in Eindhoven op 2 mei 1943. Bekijk het hele fragment in het artikel bij deze podcast-aflevering vanaf 1 mei 2023 op BrabantinBeelden: 'Toen hoorde ik het salvo'.
Stem uit het Verleden leest voor uit een dagboek van Alberta van Lelyveld-Vastenouw, een jonge vrouw uit Eindhoven die een dagboek bijhoudt en de sfeer in de stad tijdens deze stakingen beschrijft.
Op het podium staat historicus Hans Morssinkhof die zich al vele jaren bezighoudt met deze staking. Hans was ook betrokken bij de documentaire Staken op leven en dood, en hij schreef samen met Erik Dijkstra het gelijknamige boek.
Old case, cold case
In Old Case Cold Case stuiten Christian en Marilou op een bijzondere brief, geschreven door een hoofdredacteur, met tips voor de advocaat van de schilder; wie hij ook beslist zou moeten spreken om ‘belangrijke vreemde zaken’ te weten te komen.
Mooi dat jullie zoveel aandacht besteden aan de April-meistaking via jullie podcast. Helemaal terecht!
In 2018 verscheen mijn boek over het ontstaan en de verspreiding van de April-meistaking en het belang van de staking voor het ondergronds verzet. Samen met Hans Morssinkhof zat ik in het bestuur van de St. Landelijke herdenking april-meistaking. In mijn boek 'Er hoeft er maar een te beginnen' , staat onder meer het trieste verhaal van de stakers die geëxecuteerd werden bij Philips in Eindhoven. Voor de volledigheid van de podcast kan mijn boek daarom niet ontbreken. Petra Wolthuis, geboren Brabantse :-) www.petrawolthuis.info
Marilou Nillesen
bhiczei op 9 mei 2023 om 11:20
Dag Petra, bedankt voor je berichtje en inderdaad; goed dat deze staking nu meer voor het voetlicht wordt gebracht. Niet geheel toevallig dus dat je ook met Hans Morssinkhof in het bestuur van deze stichting hebt gezeten! Dat heeft wel zijn vruchten afgeworpen, getuige je boek.
Als je overigens je verhaal over bijvoorbeeld de slachtoffers bij Philips op onze site wil delen (met een verwijzing naar je boek), dan ben je van harte welkom. Dat kan via mail (insturen@bhic.nl) of via deze link: https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/een-verhaal-maken
Kijk maar of je daar iets voor voelt, wij lezen het graag!
Vondst van de Maand laat zien hoe ver de Duitsers gaan bij het onderdrukken van de staking als de 16-jarige zoon van burgemeester Adrianus Smit van Sprang-Capelle onder schot nemen. De staking brengt burgemeesters als hoofd van de plaatselijke politie regelmatig in de problemen en het verhaal van Smit is hier typerend voor. De vondst van Margot is een brief van deze burgemeester waarin hij de Commissaris van de Koningin over zijn zoon en over de spanningen in zijn gemeente op de hoogte brengt.
