Meisjes kregen vroeger op twaalfjarige leeftijd vaardigheden bijgebracht die later in het gezin van pas kwamen. Deze ‘nuttige handwerken’ werden verzameld op de Merklap. Dat fenomeen werd in 1878 op de lagere school verplicht gesteld. Was men gevorderd, dan volgden de Stoplap en de Pronklap. Die laatste werd ingelijst in de goeikamer opgehangen, een kunstwerk waarmee men kon pronken.
Een merklap is een lap stof van kaaslinnen, batist, stramien of katoen waarop het alfabet, letters en cijfers met rode draad werden geborduurd. De randen werden meestal in kruissteek versierd.
In Uden gaven de zusters Ursulinen onderricht in het versieren, herstellen en borduren om later met die kennis het linnengoed te kunnen merken met bijvoorbeeld initialen. Dat was nodig wanneer men bijvoorbeeld zijn linnengoed naar de bleekwei bracht.
Op de foto zien we Antonia van den Wijmelenberg in vol ornaat met poffer. Zij was óns Grutje, geboren op 4 september 1865. Ze huwde met Martinus Verwijst uit het buurtschap Vijfhuis en maakte in 1877 de eerste en in 1878 de tweede merklap (hierboven te zien).
Op de laatste merklap is aan de bovenzijde haar meisjesnaam aangebracht met aan elkaar geregen blauwe glazen kraaltjes. In het midden staat een afbeelding van een kelk (het Rijke Roomse Leven!), omgeven door kleurrijke bloemen.
Bij de restauratie werd een zuurvrij passe-partout aangebracht. Vele kraaltjes waren stuk terwijl de rijgdraad gaaf was. Moeke erfde van haar moeder deze handwerken, die thuis te pronken hingen in de goeikamer.
Later maakte ons moeke, Regina Verwijst, geboren op 31 juli 1900, ook op 12-jarige leeftijd een merklap. Terugkerende (religieuze) afbeeldingen zijn kruis, kelk en kandelaar, het ABC, de cijferreeks, jaartal, naam of alleen haar initialen (zie hieronder).
Bij een bezoek aan het Streekmuseum van Krimpen aan den IJssel werd m’n interesse gewekt door een meters lange Pronklap van 20 cm breed, voorzien van allerlei handvaardigheden.
Men heeft hem speciaal voor mij uitgerold. Verdiept in het soort steken, telde ik naast de kruis- en gobelinsteek nog 25 andere steken in ‘Alles over Borduren’. Ik voeg daar nog de ‘steek onder water’ bij.
In de Heemkamer van Uden hangt een merklap van mevrouw Maria Warong (18..) met hetzelfde kelktafereel.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 9 januari 2018 om 13:16
Daar sluiten wij ons bij aan Diny!
Rini de Groot
zei op 24 november 2018 om 19:51
Bezocht vandaag een collega in Doorn de muur sierde met een ingelijste Merklap na de gebruikelijke ABC het jaartal 1789 geborduurd symbolen en de naam, Dorrestein, ontcijferde.
Lisette Kuijper
bhiczei op 28 november 2018 om 12:16
Wat leuk, Rini! Zou die merklap dan echt in 1789 gemaakt zijn? Dat zou een prachtig oud exemplaar zijn...
Op de foto zien we Antonia van den Wijmelenberg in vol ornaat met poffer. Zij was óns Grutje, geboren op 4 september 1865. Ze huwde met Martinus Verwijst uit het buurtschap Vijfhuis en maakte in 1877 de eerste en in 1878 de tweede merklap (hierboven te zien).
Bij een bezoek aan het Streekmuseum van Krimpen aan den IJssel werd m’n interesse gewekt door een meters lange Pronklap van 20 cm breed, voorzien van allerlei handvaardigheden.
