Het is 30 april 1981. Breda bereidt zich voor op het bezoek van koningin Beatrix. In de stad verzamelen de Oranjefans zich, in de hoop een glimp op te vangen van Hare Majesteit tijdens haar eerste Koninginnedag. Dat ze de dag niet snel zouden vergeten, had echter ook heel andere redenen.
Er deden geruchten de ronde dat de viering het doelwit zou worden van demonstranten. De politie stond dus paraat. Maar wat konden zij doen, als er nog geen acties waren om te beteugelen? Met de minuut groeide ondertussen niet alleen het aantal toeschouwers op straat, maar ook de onduidelijkheid wie in die menigte wél en geen actieplannen had. Dat er iets kon gebeuren leek waarschijnlijk. Activisten in de stad hadden al pamfletten verspreid met de tekst "Breda Oranjestad, is Oranje zat" met als ondertitel "Tegen M.E., Marechaussee, Overheidsterreur, Woningnood, Kernenergie en Bezuinigingen". De plaatselijke afdeling van de PSP (Pacifitisch Socialistische Partij) deed een duit in het zakje en knipoogde daarbij naar collegae-politici Jacobse en Van Es van de Tegenpartij met het affiche "Breda Oranjestad? Mag ik éven overgeven?"
Afwijkend uiterlijk
Uit angst voor escalatie nam de toenmalige burgemeester Wim Merkx de beslissing om preventieve arrestaties uit te voeren. Inspecteur W. van Bruggen leidde de operatie. De politie pakte die dag 148 jongeren op, vaak omdat zij er 'afwijkend' uitzagen. Wat dat inhield is niet meteen duidelijk. Fotograaf Piet den Blanken legde alles van nabij vast en op zijn foto’s zien we veel arrestanten met lang haar, maar ook bij de politieagenten zijn er volop langere haardrachten, baarden en bakkebaarden te zien. En dat geldt ook voor de vele verbaasde omstanders. Allicht gaf een combinatie van zaken de doorslag: een jongere met lange laarzen of sportschoenen én met lang haar, of een korter maar ongekamd kapsel, een sjaal om of capuchon op, een te lange jas, een te strakke spijkerbroek...
De politie voerde de arrestanten in busjes af en sloot ze tot het einde van de dag in kooien op.
Krakers tegen woningnood
De preventieve arrestaties moeten geplaatst worden tegen de achtergrond van de bloeiende actiecultuur in de jaren '70 en '80 en in het bijzonder de kraakbeweging. Deze wist toen nog met gemak meer dan 50.000 jongeren te mobiliseren, waaronder ook vele in Brabant. Heel Nederland stond bekend als krakersparadijs en de voedingsbodem was de nijpende woningnood onder jongeren. Wilde je als ongehuwde het ouderlijk huis verlaten, dan kwam je in de verste verte niet in aanmerking voor wat dan ook. Dus trouwen was een eerste stap. Maar ook pas gehuwde stellen visten vaak achter het net. Leegstaande panden waren er echter genoeg en "woningnood" hield volgens krakers dan ook nauw samen met politieke beslissingen en economische verhoudingen. Woonruimte was er wel, maar werd onvoldoende benut voor het huisvesten van alle jeugd die deze zo hard nodig had. En daartegen waren de kraakacties een vorm van protest. Overigens is het clandestien Burgmeester en politie hadden de kroningsrellen in Amsterdam in 1980 - “Geen woning, geen kroning” - vers in het geheugen en wilden zulke acties van krakers in Breda koste wat kost voorkomen.
Wat in ’81 in Breda gebeurde is heel belangrijk gebleken voor hoe over preventief arresteren wordt gedacht. Ook kreeg het voorval een staartje in de vorm van een actie tegen politiegeweld in Breda op 27 juni hetzelfde jaar. En ook dat legde Piet den Blanken op zijn camera vast.
Demonstratie tegen politiegeweld, Breda, 27 juni 1981
Was jij erbij? Als actievoerders, ordehandhaver of inwoner van de regio Breda? Dan is het BHIC op zoek naar jou. Deel je herinneringen hieronder. Foto's en ander materiaal met betrekking tot de acties kun je sturen naar info@bhic.nl. Zo zetten we samen het actieverleden van Brabant op de kaart.
