In maart 1977 opende het Vrouwenkafee de deuren aan de Korte Tuinstraat 7, in het gebouw van de KWJ. Ook in Tilburg was er steeds meer behoefte aan een ontmoetingsplaats waar vrouwen ongestoord (= zonder mannen) én in een open sfeer konden praten over gezamenlijke ervaringen en problemen. Kortom: 'een plek ‘van waaruit zij kunnen proberen verbetering te brengen in hun vaak achtergestelde positie in bijvoorbeeld werk, huwelijk, gezin’. In gewone cafés konden vrouwen ook vrouwen ontmoeten ‘maar worden ze vaak afgeleid of laten zich afleiden door mannen’.
Op 23 november 1977 werd de “Vereniging Vrouwenkafee Tilburg” (VVT) opgericht door Yvonne Thomassen en Maria Hintzen. Het doel van de vereniging was het faciliteren van vrouwen en vrouwengroepen uit Tilburg en omgeving, die ijveren voor de bewustwording van de vrouw. Ook zette de vereniging zich in om de activiteiten van deze groepen te stimuleren en te coördineren én de beschikking te verkrijgen over ‘een pand, panden of gedeelten daarvan’. Om dit heuglijke feit te vieren werd er op 14 december een groot feest georganiseerd met een optreden van cabaretgroep “Vinger in de pap”. Ter ere van de oprichting van de Vereniging kwam er ook een dubbeldik nummer uit van de Vrouwenkrant Tilburg met een toelichting waarom het Vrouwenkafee een vereniging was geworden: ‘Er is geld nodig voor activiteiten, om geld e.d. te kunnen krijgen van bv. de gemeente moet je een officiële instantie zijn. Vandaar’.
Tweede Feministische Golf
Vrouwenkrant Tilburg 7 dec. 1977
Het Tilburgse vrouwencafé en – later- het Vrouwencentrum stonden niet op zichzelf, maar waren adepten van de Tweede Feministische Golf. Eind jaren ’60 en begin jaren ’70 ontstonden in Nederland organisaties als Man Vrouw Maatschappij (MVM) en de feministische actiegroep Dolle Mina. Recht op betaald werk en volwaardige deelname aan de maatschappij waren belangrijke thema’s van de Tweede Feministische Golf, net als de legalisering van abortus. In de jaren ‘70 en ‘80 werd er door vrouwen veel vergaderd, gepraat, gedemonstreerd, geschreven, actie gevoerd en geanalyseerd. Er ontstonden nieuwe groepen die zich op specifieke thema’s richtten zoals ‘Wij Vrouwen Eisen’ (abortus uit het wetboek van strafrecht, abortus in het ziekenfondspakket en ‘de vrouw beslist’), Paarse September (‘lesbisch is een politieke keuze’), Vrouwen tegen Verkrachting, VOS-groepen (Vrouwen Oriënteren zich op de Samenleving). Er was toenemende behoefte aan eigen ruimtes waar mannen niet toegelaten werden; er werden op veel plekken in het land vrouwenhuizen, vrouwencafés, vrouwencentra en vrouwenwoongroepen opgericht. ook werden er speciale vrouwenfeesten georganiseerd. Er ontstonden specifiek op vrouwen gerichte gezondheidscentra, tijdschriften (Opzij), boekhandels (De Heksenkelder - nu Savannah Bay in Utrecht), uitgeverijen (De Bonte Was) en drukkerijen (Virginia). Er ontwikkelden zich vrouwengroepen en -organisaties binnen politieke partijen en vakbonden, de overheid ging een emancipatiebeleid voeren en op universiteiten en hogescholen ijverde men om ‘Vrouwenstudies’ in het programma te krijgen.
Thema-avonden
Het Tilburgse Vrouwenkafee was eerst één avond en later twee ochtenden in de week open. Het bood vrouwen de gelegenheid om elkaar te ontmoeten op een plaats en een manier die zijzelf konden bepalen om te praten en elkaar te steunen bij allerlei zaken die voor hen belangrijk zijn, het steunen van initiatieven van vrouwen, zoals het opzetten van praatgroepen, vrouwencabaret etc. Het Vrouwenkafee was er óók voor de gezelligheid: Om gewoon te kletsen, naar muziek te luisteren of aan de leestafel te zitten. Er werd koffie gedronken, gepraat en veel vrouwen brachten hun kinderen mee.
Om de week was er een thema-avond waarop onderwerpen met betrekking tot vrouwenemancipatie besproken werden. Uitgangspunt was dat de onderwerpen informatief waren en dat vrouwen leerden over hun eigen situatie. Doel was na te gaan waar je als vrouw staat en wat er veranderd moet worden. Thema’s die aan de orde kwamen waren ‘vrouw in huwelijk of relatie’, ‘vrouw in reklame’, ‘wel of geen kinderen’, ‘Bewust Ongehuwde Moeders’, ‘prostitutie’, ‘jalouzie’, ‘vrouwen die van vrouwen houden’, ‘rolpatronen en taakverdeling’, ‘Het Nederlandse emancipatiebeleid oftewel mevrouw Kraayeveld en de emancipatiecommissie’.* De thema-avonden waren bedoeld als herkenning en bewustwording van de eigen situatie en het geven van ruggensteun om verder te werken aan (economische) zelfstandigheid; vrouwen namen nog te vaak een tweederangs positie in.
Behalve de koffie-ochtenden en de thema-avonden kwam er elke zes weken een VrouwenkrantTilburg uit met informatie over vrouwenzaken en vrouwenactiviteiten in Tilburg en de regio.
Stichting Vrouwencentrum Tilburg
Vanuit de Tilburgse Vrouwenraad was er ook een werkgroep Huisvesting die ijverde voor een eigen vrouwencentrum, een eigen pand waarin ook andere vrouwenorganisaties activiteiten konden ontplooien en waar nog meer vrouwen elkaar konden ontmoeten. In 1981 werd de “Beheersstichting Vrouwencentrum” Tilburg opgericht door Wilhelmina ‘Wil’ Onderdenwijngaard-Van de Sandt en Yvonne Thomassen met als doel het beheren van een vrouwencentrum. Het Vrouwenkafee en het Vrouwencentrum huisden op verschillende plaatsen in Tilburg. Via de korte Tuinstraat verhuisde men naar de Molenstraat en vervolgens naar de Sasse van Ysseltsraat. Hier ziet in 1981 Stichting Vrouwencentrum Tilburg in 1981 het licht.
In het Vrouwencentrum huisden verschillende groepen, zoals de Tilburgse Vrouwenraad, Vrouwenbond FNV, VOS-groep, de UVV (Unie van Vrouwelijke Vrijwilligers), VTSG (Vrouwen tegen seksueel geweld), de Emancipatiecommissie, Stichting Vrouw en werk, Stichting zelfverdediging voor Vrouwen en Meisjes, het Vrouwengezondheidshuis, Vrouwendocumentatiecentrum Vedette, Vrouwenkrant Tilburg.
Praat- en zelfhulpgroepen
Vanuit het Vrouwenkafee en Vrouwencentrum werden praat- en zelfhulpgroepen opgericht. Er was de praatgroep Gescheiden vrouwen, de telefoonhulplijn ‘Vrouwen bellen vrouwen’ (elke woensdagochtend) en er was een VIDO-groep (vrouwen in de overgang). Er waren scholings- of leesgroepen: samen lezen van boeken om zo meer inzicht te krijgen in de eigen situatie. Ook konden vrouwen cursussen volgen, waaronder zelfverdediging, ‘Hoe zeg je wat je denkt’, Klussenkursus (eenvoudige klussen in huis), een timmercursus of een cursus Dansexpressie. Dit alles was bedoeld om de zelfredzaamheid en het zelfvertrouwen van vrouwen te vergroten.
Meidenwerk
Het Vrouwencentrum zette zich in de jaren ’80 en ’90 op allerlei manieren in voor de emancipatie en ontwikkeling van vrouwen en meisjes. Elk jaar werden er op 8 maart, Internationale Vrouwendag, allerlei activiteiten rond een thema georganiseerd. Vanaf 1984 kwam het meidenwerk in Tilburg op gang door de stichting Jeugd en Jongerenwerk Tilburg. Het Vrouwencentrum was hier samenwerkingspartner in. Tot die tijd was jongerenwerk vooral op jongens gericht, terwijl ook, juíst, meisjes hieraan behoefte hadden. Tilburg werd de vijfde stad in Nederland met een gemeentelijke nota Meisjesbeleid. In 1987 werd er een tweejaarlijkse emancipatieprijs Tilburg ingesteld op advies van de emancipatiecommissie. Eind jaren ’80 deed het Vrouwencentrum onderzoek naar veiligheid in het publieke domein: veel vrouwen voelen zich onveilig op straat (Tilburg ‘de engste stad van ’t Laând’). In 1990 ging het Marietje Kessels Project (MKP) voor de eerste keer van start. Dit project is gericht op het vergroten van de weerbaarheid bij kinderen.
Eind 1993 besloot de gemeente de subsidie voor het Vrouwencentrum stop te zetten. Dit leidde tot heftige protesten. Uiteindelijk, in 1996, kwam er een doorstart van het vroegere vrouwencentrum in de vorm van de organisatie Feniks. Het doel van Feniks is het bevorderen van de sociale, economische en maatschappelijke positie van alle vrouwen.
De foto's zijn van Persbureau van Eijndhoven/Regionaal Archief Tilburg.
Vilan van de Loo, De vrouw beslist. De Tweede feministische Golf in Nederland (Wormer 2005)
*Met ‘mevrouw Kraayeveld’ werd Jeltien Kraaijeveld-Wouters (ARP/CDA) bedoeld, in 1977 de eerste staatssecretaris voor emancipatie in het kabinet Van Agt I.
Reageren of oud materiaal sturen
Heb jij nog levendige herinneringen aan de protesten en jeugdcultuur van de jaren '60, '70 en '80? Reageer dan hieronder, deel je herinneringen en vul deze pagina aan. Of stuur ons foto's en ander oud materiaal, om op de site te plaatsen. Klik hier voor alle contactmogelijkheden. Of mail direct naar info@regionaalarchieftilburg.nl of info@bhic.nl.
Meidenwerk
