Op 9 juni 1983 vindt de eerste kraakactie in Veghel plaats. Een groep vrouwen kraakt 's nachts het leegstaande café De Buik aan de Stationsstraat 33 en opent daar een vrouwenhuis. Jolanda van Doorn schrijft er in 1985 haar eindscriptie over. Jolanda en Sylvia delen hun herinneringen.
Vrouwenhuis in Veghel, gevestigd in het gekraakte leegstaande café De Buik, 1983 (Foto's met dank aan Sylvia Dangé)
De Leesthoeve
Ten tijde van de kraak studeerde Jolanda aan de Sociale Academie Den Elzent in Eindhoven. Sociale Academies zijn in de jaren zestig voor het eerst gesticht, waren in verschillende steden gevestigd en een broedplaats voor politiek activisme. Naast alle theorie stond vooral ook de praktijk van maatschappelijk werk voorop. Tijdens haar studie vond Jolanda een stageplek bij de Leesthoeve in Veghel, waar een jongerencentrum was gevestigd en begeleiding werd geboden aan buitenlandse vrouwen. Ze begeleidde daar de eerste groep vrouwen van gastarbeiders in Veghel. Ook Sylvia heeft bij de Leesthoeve stage gelopen, tijdens haar opleiding aan de hbo-vrouwenleerroute de Kopse Hof. Als stagiaire begeleidde ze onder andere meidengroepen.
De Leesthoeve verzorgde activiteiten voor vrouwen, gesubsidieerd door de gemeente, zoals handenarbeid en praat- en naaigroepen. ’s Avonds was er geregeld een vrouwencafé. Na een tijdje groeide de vraag naar doe-activiteiten zoals een cursus zelfverdediging. Ook waren er vrouwen die graag zelf spullen wilden maken en verkopen. Hoewel deze activiteiten onder het vrouwenwerk zouden vallen, wilde de gemeente Veghel daar geen subsidie voor geven. Zij vond de doe-activiteiten niet emancipatorisch van aard. Hierdoor bleven de activiteiten voor vrouwen op de Leesthoeve in zekere zin 'steken' bij praatgroepen; er was geen sprake meer van vooruitgang.
Het verhaal gaat verder onder deze foto's
Wie doet er mee?
In het vrouwencafé ontstond het idee voor een eigen vrouwenhuis. Jolanda en Sylvia schreven een oproep met daarin het idee om in actie te komen voor een eigen ruimte. Daar reageerde een aantal dames op. Zes van hen maakte de uiteindelijke kraakplannen: Jolanda, Sylvia, Mariline, Manon, Yet en Dorien.
Omdat de gemeente Veghel duidelijk niet stond te springen om een vrouwenhuis, was het bijna onmogelijk om via die weg aan een eigen ruimte te komen. Jolanda schrijft in haar scriptie: “De enige manier om een vrouwenhuis te krijgen was kraken. We wisten dat dit middel veel vrouwen zou afschrikken. We hebben dit tegen elkaar afgewogen en kwamen tot de conclusie dat, hoewel mensen het zouden afstoten, het een doorbraak in het vrouwenwerk zou betekenen”.
Uitgebreide voorbereidingen
Een periode van uitgebreide voorbereidingen begon. De vrouwen zochten contact met het Bossche vrouwenhuis. De dames daar hadden óók gekraakt om hun eigen ruimte te krijgen en hun kennis zou goed van pas komen. Ze plozen de wetten met betrekking tot kraken na, stelden een draaiboek voor de actie op en fietsten door Veghel om een geschikt leegstaand gemeentepand te vinden; die gemeente wilden zij immers onder druk zetten. Helaas vonden ze zo'n pand niet, dus viel de keuze op het leegstaande café De Buik aan de Stationsstraat. De dames namen contact op met een advocaat voor juridische bijstand en verzamelden meubels om het pand te kunnen bewonen. Ook zorgden zij voor nieuwe sloten voor alle deuren, zodat deze meteen vervangen konden worden. De vader van Sylvia ondersteunde de actie; hij gaf haar gasflessen en een kookstel mee.
Vrouwenhuis gekraakt!
'Om de buren ’s nachts niet wakker te maken bonden we onze spullen zo snel en stil mogelijk bij elkaar en uitgerekend toen viel een fiets met een rotgang op de grond.'
Zo beschrijft Jolanda het begin van de kraak. Het zestal fietste om twee uur ’s nachts richting het pand en ging via een luikje bij de achterdeur (waarop enkel een schuifslot bleek te zitten) naar binnen. Twee vrienden brachten in hun auto de meubels mee, sjouwden deze naar binnen en zijn toen meteen weer vertrokken. Eerst werd een slot op de deur geplaatst en het luikje dichtgetimmerd. Na een korte inspectie van het gebouw probeerden de dames te slapen.
‘s Ochtends na het ontbijt begon de groep met schoonmaken: 'Dit deden we met opzet om de mensen te laten zien dat we geen vieze “kraaksters” waren en het pand goed wilden onderhouden', schrijft Jolanda. Rond een uur of twee kwamen nog andere vrouwen naar het pand. Zij namen bloemen en lekkers mee en de kraakactie werd feestelijk onthaald. Ook uit Den Bosch kwamen vrouwen op bezoek. Naast de sympathiserende vrouwen kwamen die eerste dag ook politieagenten een kijkje nemen, maar zij konden niets doen. Net als de verhuurder, die boos verhaal kwam halen. Het was namelijk aan de rechter om hierover te beslissen.
Het verhaal gaat verder onder deze foto's
Vier weken vrouwenhuis
In de vier weken dat het vrouwenhuis bestond vonden er verschillende activiteiten plaats: feestavonden, kinderactiviteiten op woensdagmiddag en een thema-avond. Ook deden de dames pogingen om de verschillende Veghelse vrouwengroepen met elkaar in gesprek te laten gaan. Door deze activiteiten sloten zich binnen vier weken zo’n twintig vrouwen aan. Ook begonnen ze werkgroepen, zoals voor vrouwen in de bijstand, naaicursussen, en kinderopvang.
Het vrouwenhuis was continu bewoond. Daarvoor werd met een roulatiesysteem gewerkt. De aanwezige vrouwen besteedden veel aandacht aan publiciteit: er werden stukken geschreven voor het Bossche Kleintje Muurkrant en de Veghelse krant Spiegelschrift. Het gekraakte vrouwenhuis zorgde voor veel bekijks. Sylvia: 'Sommige auto’s kregen bij het voorbijrijden bijna een ongeluk, omdat ze zo raar gingen rijden en achteromkeken.'
In het weekend werden ze weleens lastiggevallen. Zo herinnert Sylvia zich dat er 's avonds laat mannen voor het raam stonden en met stenen gooiden, waarschijnlijk als pesterij om hen bang te maken: 'De politie heeft toen goed geholpen.'
Applaus en agressie
Al na de eerste week kwam de deurwaarder langs om drie dagvaardingen af te leveren: één voor de hele groep en twee die alleen aan Jolanda en Manon gericht waren. Op 28 juni vond een kort geding plaats dat was aangespannen door brouwerij Bavaria, de verhuurder van het gekraakte pand. De uitspraak van de rechter werd toen met één week uitgesteld maar ontruiming was onvermijdelijk.
Affiche gemaakt door Jolanda
Op zaterdag 7 juli vond de ontruiming van het Veghelse vrouwenhuis plaats. Een grote groep vrouwen had zich daar verzameld en buiten stond een hoop publiek. Om 10:00 uur arriveerde de deurwaarder, maar de vrouwen deden niet open. De politie forceerde vervolgens de voordeur en een werkploeg van Bavaria droeg de overgebleven spullen uit het pand naar buiten. De vrouwen waren inmiddels via een zijdeur naar buiten gegaan. Over het publiek bij de ontruiming vertelt Jolanda: 'Het was aan de ene kant applaus, aan de andere kant agressie.' Veel conservatieve Veghelaren moesten volgens haar niets van de krakende vrouwen hebben, die vonden kraken maar iets voor 'tuig'.
Om 11:00 uur liepen de vrouwen in een stoet naar het gemeentehuis, midden over de weg. Jolanda schrijft: 'Niet iedereen nam ons dit in dank af. Een B.B.A.-bus en een busje met bouwakkers reden op ons in.' Op de afdeling Interne Zaken gaven de vrouwen 300 handtekeningen af die in de vier weken vrouwenhuis waren verzameld. Daarna vertrok de groep naar een café om over alles na te praten.
Wegens ontruiming gesloten
Jolanda's scriptie, met alle details over de kraakactie, kun je hier lezen.
Na de kraakactie besloten de vrouwen een pauze in te lassen. Na de vakantie zouden zij bij elkaar komen om over een nieuwe kraakactie te praten, maar daarvan is nooit iets gekomen. Ook via de gemeente kwamen ze niet verder: een eigen ruimte zoals het gekraakte vrouwenhuis hebben de Veghelse vrouwen dus niet meer gehad. Maar de kraak van het vrouwenhuis gaat - als we het artikel in Kleintje Muurkrant mogen geloven - de geschiedenisboeken in als de eerste kraakactie in Veghel.
Reageren of oud materiaal sturen
Heb jij nog levendige herinneringen aan de protesten en jeugdcultuur van de jaren '60, '70 en '80? Reageer dan hieronder, deel je herinneringen en vul deze pagina aan. Of stuur ons foto's en ander oud materiaal, om op de site te plaatsen. Klik hier voor alle contactmogelijkheden. Of mail direct naar info@bhic.nl.
Wat n fantastisch verhaal! Eerlijk gezegd vergeten :-( Dank voor t delen. We moeten al die oude, misschien vergeten verhalen, blijven herhalen. Ik denk dat t ook nu nog inspirerende voorbeelden kunnen zijn. X
Marilou Nillesen
bhiczei op 28 januari 2022 om 19:10
Bedankt voor je leuke reactie, Wilma, en ja hoor; we zijn groot liefhebber van vergeten verhalen.
Jij hebt er vast ook één (of meerdere?); wij zijn één en al oor ;)
Omdat de gemeente Veghel duidelijk niet stond te springen om een vrouwenhuis, was het bijna onmogelijk om via die weg aan een eigen ruimte te komen. Jolanda schrijft in haar scriptie: “De enige manier om een vrouwenhuis te krijgen was kraken. We wisten dat dit middel veel vrouwen zou afschrikken. We hebben dit tegen elkaar afgewogen en kwamen tot de conclusie dat, hoewel mensen het zouden afstoten, het een doorbraak in het vrouwenwerk zou betekenen”.
Zo beschrijft Jolanda het begin van de kraak. Het zestal fietste om twee uur ’s nachts richting het pand en ging via een luikje bij de achterdeur (waarop enkel een schuifslot bleek te zitten) naar binnen. Twee vrienden brachten in hun auto de meubels mee, sjouwden deze naar binnen en zijn toen meteen weer vertrokken. Eerst werd een slot op de deur geplaatst en het luikje dichtgetimmerd. Na een korte inspectie van het gebouw probeerden de dames te slapen.
In de vier weken dat het vrouwenhuis bestond vonden er verschillende activiteiten plaats: feestavonden, kinderactiviteiten op woensdagmiddag en een thema-avond. Ook deden de dames pogingen om de verschillende Veghelse vrouwengroepen met elkaar in gesprek te laten gaan. Door deze activiteiten sloten zich binnen vier weken zo’n twintig vrouwen aan. Ook begonnen ze werkgroepen, zoals voor vrouwen in de bijstand, naaicursussen, en kinderopvang.
Het vrouwenhuis was continu bewoond. Daarvoor werd met een roulatiesysteem gewerkt. De aanwezige vrouwen besteedden veel aandacht aan publiciteit: er werden stukken geschreven voor het Bossche Kleintje Muurkrant en de Veghelse krant Spiegelschrift. Het gekraakte vrouwenhuis zorgde voor veel bekijks. Sylvia: 'Sommige auto’s kregen bij het voorbijrijden bijna een ongeluk, omdat ze zo raar gingen rijden en achteromkeken.'
In het weekend werden ze weleens lastiggevallen. Zo herinnert Sylvia zich dat er 's avonds laat mannen voor het raam stonden en met stenen gooiden, waarschijnlijk als pesterij om hen bang te maken: 'De politie heeft toen goed geholpen.'
