De Basisacademie: leren en emanciperen

Ervaringsleren

De scholingsdagen van deze academie vonden ook af en toe plaats buiten de stad, zoals aan een volkshogeschool of in gehuurde huisjes op een vakantiepark.

De Basisacademie had als belangrijkste uitgangspunt het zogenoemde 'ervaringsleren': Het onderwijs moest aansluiten op je eigen ervaringen, je bewust maken van die ervaringen en je helpen om deze onder woorden te brengen. De bijeenkomsten stonden daarom in het teken van zaken waar vrouwen in hun dagelijkse leven mee te maken hadden en waar direct behoefte aan was. Een ander belangrijk principe was dat we samen, begeleidsters én cursisten, probeerden te zoeken naar oplossingen voor problemen door het uitwisselen van informatie, te leren van elkaars ervaringen of samen te zoeken naar bruikbare informatie van buitenaf.

Buurteconomie

Een voorbeeld van een thema dichtbij huis dat tijdens de Basisacademie ter sprake kwam, was 'buurteconomie': Wat waren de mogelijkheden voor bewoners met lage inkomens om elkaar, vanuit de eigen kwaliteiten, te helpen? Een soort ruildienstensysteem zou de eigen ondernemingszin en onderlinge contacten kunnen stimuleren. Goed en nuttig, met name voor vrouwen. Dit nadenken over buurteconomie leidde bijvoorbeeld, in 1982, tot de opening van tweedehands kledingwinkel Hartenvrouw.

Rollen doorbreken in de opvoeding

Nog zo’n voorbeeld: Naar aanleiding van discussies over het opvoeden van dochters en de problemen daarbij, hadden we bijvoorbeeld een kort uittreksel in toegankelijke taal uit het boek van Nancy Chodorow, Waarom vrouwen moederen, aan de groep voorgelegd. Volgens deze theorie voeden moeders haar dochters op als een soort verlengstuk van zichzelf, terwijl ze in de opvoeding van de zonen meer gericht zijn op onafhankelijkheid en het leven buitenshuis. Omdat de opvoeding in gezinnen en ook elders bijna alleen maar in handen ligt van moeders en/of andere vrouwen, wordt dit verschil in opvoeden telkens herhaald, aldus Chodorow.

Deze theorie sprak de vrouwen erg aan. De vrouwen herkenden zichzelf hierin, óf als moeder, óf als dochter en dit was een uitgangspunt om samen te zoeken naar haalbare en concrete stappen om rollen te doorbreken. Het betrekken van de vader in de opvoeding werd gezien als belangrijk en verschillende vrouwen handelden daar ook naar. De opdracht aan hun volwassen zonen om zelf de kinderen naar school te brengen en weer op te halen, en om meer betrokken te zijn bij activiteiten op school, was zo’n concrete stap. Er verschenen ook meer vaders bij de basisschool in de wijk.

'Spelen'

Ook een onderdeel van de Basisacademie was het oefenen van vaardigheden door middel van rollenspel, gespreksoefeningen, luisteroefeningen en stellingenspelen. Het was belangrijk om je eigen mening te leren formuleren en te leren door observeren: kijken hoe anderen het doen en het dan zelf te proberen. Naast discussie was het dus ook doen en ‘spelen’.

Dat ‘spelen’ ging niet zonder slag of stoot. In de zeventiger en tachtiger jaren was 'spel’ in onze maatschappij nog helemaal geen geaccepteerde vorm van onderwijs of vorming. Spel werd toen veelal geassocieerd met ontspanning en toneel, niet met werk- en leersituaties, en daarom al vlug afgedaan als ‘gek’, ‘kinderachtig’ of ‘niet ter zake doende’. Daarom was het belangrijk om het doel van de oefeningen niet uit het oog te verliezen: het leren in en van concrete situaties.

Relatie met de huisarts

Een steeds terugkerend thema was bijvoorbeeld de relatie met de eigen huisarts. Vooral de vrouwen die als contactpersoon van een eigen groep de basisacademie volgden, brachten dit thema in. De deelnemers van die eigen groepen waren over die relatie vaak negatief, maar durfden niet de stap te zetten naar een nieuwe huisarts of naar het toen nieuwe gezondheidscentrum in de wijk. Dit tot frustratie van de betreffende contactpersoon.

Zo rondom de tafel zittende binnen de basisacademie, begonnen we deze discussie uit te spelen, eerst spontaan zonder rolverdeling, later in meer duidelijk toegewezen rollen. Dit motiveerde de andere vrouwen om zich aan te bieden en ook een rol op zich te nemen, zowel die van contactpersoon als die van de groepsdeelnemer. De herkenning was groot. Een van de uitkomsten was de suggestie dat de contactvrouw zou aanbieden om met de deelneemster mee te gaan naar de huisarts, om een eventuele overstap toe te lichten. 

Bij een evaluatie werd als leermoment genoemd dat het zetten van concrete stappen binnen de groepen, zoals ‘meegaan met een deelneemster’ meer effect had dan alleen het ‘praten over’. Zelfs alleen het concrete aanbod was al voldoende voor een deelneemster om de stap richting eigen huisarts te zetten.

Staken en protest

Nog zo’n voorbeeld van spel als middel: Er werd binnen de vrouweninitiatiefgroep nagedacht over wat te doen in de eigen wijk tijdens een landelijke stakingsdag voor gelijke rechten voor vrouwen en meer scholingsmogelijkheden. Na veel wikken en wegen werd besloten tot deelname aan de stakingsdag door middel van een protesttocht door de wijk. Maar hoe dit te verantwoorden en te beargumenteren ten overstaan van de eigen man en kinderen?

Deze situatie kwam terug in de basisacademie. We probeerden argumenten te zoeken door middel van het uitspelen van de situaties thuis: één groep verwoordde de bezwaren van de man en de kinderen (‘je laat je toch niet voor gek zetten!’), de andere groep probeerde daartegen argumenten te bedenken. Dit werd gevoeld als een ware ondersteuning voor eenieder.

Toch was het moeilijk om mee te doen aan deze protestactie, nota bene in de eigen wijk, maar uiteindelijk gingen voldoende vrouwen mee… we deden het wel!! Het was zelfs zo dat één van de mannen ter ondersteuning iets te eten kwam brengen voor de vrouwen tijdens de protesttocht.

Sketches

In de vrouweninitiatiefgroep werden deze vormen van leren gaandeweg veel gewoner en geaccepteerder. Als methode werkte spel op den duur heel goed, zolang het doel (het aanleren en oefenen van concreet en gewenst gedrag) maar duidelijk en dichtbij de situatie van de vrouwen bleef. Het spelen van situaties waarin meerdere vrouwen zich konden herkennen, werd ook steeds meer gebruikt in sketches op toneel voor de jaarlijkse vrouwendag in de wijk. Het uitbeelden van de situatie van de vrouw werd in de voorbereiding van de vrouwendag vaak met veel plezier en hilariteit aangepakt en vormgegeven.

De zorg voor de vrouwen stond hierbij steeds op de eerste plaats, waardoor een sterk kader groeide en waarbinnen op haar beurt de ideeën van het basiswerk weer beter vorm kregen.

Hoofdpagina Rebellerende vrouwen

Deel verhalen en foto's!

Reageer hieronder, deel je herinneringen aan de vrouwenbeweging en vul deze pagina aan! Foto's kun je sturen naar info@bhic.nl. Wij voegen ze dan hier toe. Vragen en opmerkingen kun je ook plaatsen op het forum.

Lees meer over:

• De vrouwen in Den Bosch-Oost
• Kledingwinkel Hartenvrouw
• De vrouweninitiatiefgroep