Wie de kaart van de provincie Noord-Brabant van 1900 naast die van 2000 legt ziet een heleboel verschillen. Bossen, heidevelden en moerasgebieden zijn sterk in omvang verminderd, dorpen, steden en wegennet zijn explosief gegroeid en de ruilverkaveling heeft de structuur van het agrarische landschap ingrijpend gewijzigd.
En dan is er nog het water. Op veel plaatsen waar men in 1900 nog vaste grond onder de voeten had, heerst in 2000 het water. In veel gevallen heeft het ontstaan van nieuwe waterplassen en meren in de twintigste eeuw direct verband met de toename van bevolking, het aantal woningen en de groei van de mobiliteit. Voor de aanleg van nieuwe woonwijken en industrieterreinen en voor de uitbreiding van het wegennet was namelijk heel veel grond nodig. Om de vervoerskosten laag te houden kwam die grond meestal uit de directe omgeving.
Ontgronding leidde tot gaten in het landschap, die zich weldra vulden met grondwater, kwelwater en regenwater. Was de ontgronding afgelopen, dan werd het gebied aanvankelijk aan zijn lot overgelaten. Later kwam er regelgeving: de ontgronder werd verplicht om na afsluiting van zijn werkzaamheden de nieuw ontstane plas en het omliggende terrein netjes verzorgd achter te laten. In overleg met de lokale overheid zijn zo een heleboel strandbaden, vis- of roeivijvers, zeil- en surfmeren, wandelplassen en natuurplassen ontstaan.
Neem ’s-Hertogenbosch bijvoorbeeld. Voordat in het laaggelegen gebied rondom de stad kon worden gebouwd, moest het terrein eerst op hoogte worden gebracht. Zo begon men in 1890 zand te winnen op de Vughtse heide: de geboorte van de IJzeren Man. Sindsdien dijt de stad steeds verder uit waarvoor telkens her en der in de omgeving grond is gewonnen.
Het resultaat is een behoorlijk aantal plassen en meren met diverse functies in en rond de stad: de IJzeren Vrouw, het IJzeren Kind, de Zuiderplas of Pettelaarse plas, de Oosterplas, de Noorderplas, de Ertveldplas, de Ploossche plas, de Rosmalense plas, het Engelermeer, de Stenen Kamer Plas, de Meerse Plas.
En zo kent Brabant verschillende ontgrondingsplassen: van de Galderse Meren bij Breda tot de Radioplassen bij Stevensbeek, van het Eurostrand in Westerhoven tot de Lithse Ham. De afgelopen twintig jaar vond zandwinning op grote schaal met name in de Kraaijenbergse Plassen tussen Grave en Cuijk plaats en tegenwoordig ronken de zandzuigers bijvoorbeeld in de Bakelse Plas bij Bakel en de Moerse Dreef bij Dongen.
In Etten-Leur bevindt zich de Westpolderplas, ontstaan eind jaren negentig door zandwinning voor de nieuwbouwwijk de Keen. Nu is de plas een erkende zwem- en recreatieplas met ligweide en een Jachthaven met Paviljoen De Turfvaart. www.turfvaart.nl
Paul Huismans, namens BHIC
bhiczei op 4 november 2011 om 08:42
@ Ton Stoop. Hartelijk dank voor de aanvullende informatie. De waterkaart pretendeert op geen enkel onderwerp volledig te zijn. Misschien kunt u meer vertellen over het ontstaan van de Westpolderplas? Nieuwe verhalen zijn altijd van harte welkom, dus als u zin heeft om daarover een stukje te maken, plaatsen we dat graag :-)
En dan is er nog het water. Op veel plaatsen waar men in 1900 nog vaste grond onder de voeten had, heerst in 2000 het water. In veel gevallen heeft het ontstaan van nieuwe waterplassen en meren in de twintigste eeuw direct verband met de toename van bevolking, het aantal woningen en de groei van de mobiliteit. Voor de aanleg van nieuwe woonwijken en industrieterreinen en voor de uitbreiding van het wegennet was namelijk heel veel grond nodig. Om de vervoerskosten laag te houden kwam die grond meestal uit de directe omgeving.
Ontgronding leidde tot gaten in het landschap, die zich weldra vulden met grondwater, kwelwater en regenwater. Was de ontgronding afgelopen, dan werd het gebied aanvankelijk aan zijn lot overgelaten. Later kwam er regelgeving: de ontgronder werd verplicht om na afsluiting van zijn werkzaamheden de nieuw ontstane plas en het omliggende terrein netjes verzorgd achter te laten. In overleg met de lokale overheid zijn zo een heleboel strandbaden, vis- of roeivijvers, zeil- en surfmeren, wandelplassen en natuurplassen ontstaan.
Neem ’s-Hertogenbosch bijvoorbeeld. Voordat in het laaggelegen gebied rondom de stad kon worden gebouwd, moest het terrein eerst op hoogte worden gebracht. Zo begon men in 1890 zand te winnen op de Vughtse heide: de geboorte van de IJzeren Man. Sindsdien dijt de stad steeds verder uit waarvoor telkens her en der in de omgeving grond is gewonnen.
Het resultaat is een behoorlijk aantal plassen en meren met diverse functies in en rond de stad: de IJzeren Vrouw, het IJzeren Kind, de Zuiderplas of Pettelaarse plas, de Oosterplas, de Noorderplas, de Ertveldplas, de Ploossche plas, de Rosmalense plas, het Engelermeer, de Stenen Kamer Plas, de Meerse Plas.
En zo kent Brabant verschillende ontgrondingsplassen: van de Galderse Meren bij Breda tot de Radioplassen bij Stevensbeek, van het Eurostrand in Westerhoven tot de Lithse Ham. De afgelopen twintig jaar vond zandwinning op grote schaal met name in de Kraaijenbergse Plassen tussen Grave en Cuijk plaats en tegenwoordig ronken de zandzuigers bijvoorbeeld in de Bakelse Plas bij Bakel en de Moerse Dreef bij Dongen.
