We gaan bijna een halve eeuw terug in de tijd. Naar 1964, naar gebruiken rond paastijd. Zoals het roggepalmen. 22 Maart 1964. Vandaag is het Palmzondag, de zondag voor Pasen.
Zoals gebruikelijk eerst een H. Mis bijwonen en later naar de Hoogmis, een plechtig gezongen H. Mis met veel wierook. De palmwijding wordt verzorgd door pastoor de Louw. Geen preek vandaag want met het lange evangelie, het bekende lijdensverhaal van Mattheüs, duurt de dienst even lang.
Na de Hoogmis wordt de gewijde palm uitgedeeld. In elk gezin is een kruisbeeld aanwezig en wordt het - achter de corpus gestoken - takje van vorig jaar, verwisseld en verbrand. De as wordt gebruikt voor het uitdelen van het assekruisje op aswoensdag.
Na de middag begeven vader en ik ons naar het honderd meter verder gelegen roggeland voor het gebruikelijke roggepalmen. Vader op klompen. Dit jaar kortbij huis. Een ander jaar was de rogge ingezaaid op een perceel, gelegen achter het Retraitehuis. Op twee hoeken van de roggeakker steekt vader een gewijd palmtakje in de grond, ter verkrijging van een goed graanjaar. Er wordt gebeden en een kruisteken gemaakt.
Wij hadden thuis geen boerenbedrijf. Ik spreek van wij, want moeke en de kinderen bewerkten de grond. Vader had het al druk genoeg in het werkhuis. De rogge bracht ik met de kruiwagen naar Toon van Heeswijk om het te laten malen. Het roggemeel was nodig voor het bakken van brood en als varkensvoer. Het stro was voor de geit, het varken, en om de buiten opgeslagen gerooide aardappels af te dekken.
“Achter het Retraitehuis” werd om beurten rogge en haver gezaaid of aardappels gepoot. Buiten de grote kersenboomgaard hadden we een veestapel of dierentuin.
Die bestond uit een melkgeit, een of twee varkens, kippen, een roosduifje, een poes en een “kettinghond”. Wonen midden in de natuur aan de rand van het dorp, dat is een fijne jeugdherinnering.
Het Roomse leven tierde weelderig onder de Brabantse boerenstand. De meeste Brabantse boeren waren trouwe volgelingen van de Roomse Kerk en hielden ook gebruiken in stand, die nu niet meer te beleven zijn. Zo ook het: ,,roggepalmen”.
Wanneer wij op Aswoensdag het Kruisje hadden gehaald, werd er thuis gezegd:
“Als het met Pasen nog op je hoofd staat, mag je bij de Pastoor op de Paaseieren.”
Jan Lange. Nw.Vennep
zei op 15 maart 2012 om 22:52
Bij ons in De Haarlemmermeer zijn er nog steeds (weinig, maar toch) RK akkerbouwers, die dit doen, hoor !
Rini de Groot.
zei op 16 maart 2012 om 23:07
Jan u schrijft: akkerbouwers, ik neem aan dat het “Roggepalmen” bij jullie, bij een akker plaats vond? dus geen Roggeveld.
Roggepalmen, De Rogge werd meestal op de arme Brabantse zandgrond geteeld.
Bedankt voor de opmerking, ik dacht het een Brabants gebruik was.
"Dus ook lezers over onze grenzen"
Helena
zei op 17 maart 2012 om 01:09
Palmtak stond o.a. symbool voor vruchtbaarheid van mensen, dieren en gewassen. Op akkers werden/worden(?) op alle hoeken takjes gestoken. In mijn naaste omgeving (oostelijk N-B)werd het niet 'roggepalmen' genoemd. Wel bekend dat na de mis door de meesten een paar extra palmtakjes mee werden genomen om in de akkers te steken; die waren voor het 'palmen'.
Jan Lange. Nw.Vennep
zei op 17 maart 2012 om 12:10
Van de betreffende familie, als pioniers in 1850 na het droogleggen naar de Haarlemmermeerpolder gekomen, wordt gezegd, dat ze indertijd uit Brabant (!) komen. Wat in zand kan kan ook in de klei. Velden kennen ze hier niet, wel akkers. Je hebt/had hier koeboeren en bouwboeren. Trouwens: ik ben nu zelf ook een Brabander in Holland !
Rini de Groot. Best
zei op 3 april 2012 om 20:32
Afgelopen Palmzondag ben ik afgereisd naar Akkrum in Friesland, waar de jaarlijkse Palmoptocht werd gehouden, georganiseerd door Stifting Akkrum Ald en Nij.
Vanaf het station naar het centrum zag ik al op enkele plaatsen de Akkrumer palmstok in de tuin staan.
Een stukje dorpsfolklore dat al ongeveer 80 jaar in deze vorm bestaat.
Met fanfare Harmonie en drumband Animato voorop liep een lange stoet kinderen met een Akkrumer palmstok door Akkrum, samen met bijv. ouders, pakes en beppes.
De Akkrumer palmstok is niet kruisvormig, maar zag er als volgt uit: een rechte stok van beneden naar boven voorzien van een stuk koek, een krentenbol, een sinaasappel en bovenaan het haantje. Al deze elementen konden worden ondersteund door een vijg en werden versierd met vlaggetjes en buxusgroen.
Annemarie van Geloven namens BHIC
bhiczei op 3 april 2012 om 21:05
Dank Rini, voor je bijdrage zo vlak vóór Pasen. Op YouTube staat nog een filmpje van dit gebeuren in Akkrum op 17-4-2011 (zoek op palmzondag Akkrum). Kopieer de volgende tekst http://youtu.be/aIvFlfal038 in je internetbrowser. Ga voor de optocht met de palmstokken naar het tijdstip 19:06. Veel kijkplezier!
Rini de Groot.
zei op 3 april 2012 om 22:35
Prachtig, dat filmpje op You Tube, om de Palmoptocht nogmaals terug te zien, het waren voor mij allemaal bekende beelden.
En zeker gefilmd door Brabanders ? de temperatuur was toen wel enkele graden hoger,dan afgelopen zondag met even boven nul.
Pier van der Heide, Akkrum ald & nij.
zei op 4 april 2012 om 13:13
Beste Rini,
Bedankt dat u zo reageerde op Uw bezoek in Akkrum. Wij van Akkrum ald & nij zijn daar natuurlijk heel blij mee. Zo zie je maar weer waar een reisje naar het hoge noorden naar toe kan leiden. Trouwens het is best mooi om ook even op jullie site te kijken. Succes ermee en wellicht OANT LETTER.
Pier van der Heide,Akkrum ald & nij.
Annemarie van Geloven namens BHIC
bhiczei op 4 april 2012 om 15:28
Zo kort is de digitale afstand tussen Akkrum en Brabant... Wat leuk, Pier van der Heide van Akkrum Ald & Nij dat u onze website ontdekt hebt. Hartelijk dank voor uw spontane reactie!
Pier van der heide, Akkrum
zei op 4 april 2012 om 16:03
GRAACH DIEN HJER.
Rini de Groot
zei op 18 oktober 2012 om 20:20
Ook bij dreigend onweer werd de Palmtak gebruikt. Óns Moeke besprenkelde dan erf en gebouwen met de Palmtak, gesopt in Pinksterwijwater.
Rini de Groot
zei op 18 oktober 2012 om 21:43
Oktober Zaaimaand, vermeld de Belgische dag-scheurkalender “De Druivelaar” en op 18 oktober, de Feestdag van de H. Lucas, met de spreuk: “Wie met Lucas rogge zaait, ’t jaar daarop met genoegen maait”. Nadien werden dan in het voorjaar tussen de reeds opgeschoten Roggesprieten, de vorstgevoelige Winterwortelen gezaaid. Na de oogst bleef het roggeveld onberoerd en kregen de wortelplantjes de kans te groeien, om in de herfst handmatig te geplukt te worden als veevoer.
Of het stoppelveld werd na de oogst ondergeploegd en ingezaaid met Stoppelknollen, die wij “Pisknollen” noemde en werden eveneens in de herfst handmatig geplukt.
Gelukkig was Vader geen boer, ik zag kinderen s, avonds op de ijskoude velden de Pisknollen plukken, over Kinderarbeid gesproken !
Vóór St. Andreas 30 November, moest de Winterrogge ingezaaid zijn.
Jan Lange. Nw.Vennep
zei op 18 oktober 2012 om 23:52
Het zal wel Paas-wijwater zijn.
En mijn vader was wel boer en dat was als kind inderdaad armoe lije: in de winterdag met de blote handen groenvoer plukken met soms de sneeuw/het ijs erop, daarna op de kar met de riek, thuis weer van de kar af, dan de kruiwagen gehaald en weer op een kruiwagen geschept, er weer af voor de koeien etc.
Maar altijd nog beter dan op een vuilnishoop wonen....
Rini de Groot
zei op 19 oktober 2012 om 12:32
Beste Jan,
bij de ingang van de kerk in Uden stonden jaren,50,op Paas- en Pinkster zaterdag zinken teilen gevuld met gewijd water. Het water van Pasen was bestemd voor het wijwaterbakje, dat van Pinksteren voor het gebruik bij onweerdreiging.Als kind vulde wij dat op de 2 dagen in een blauw emaille kanneke.
Lees ook het verhaal: Heilige Donatus, beschermheilige tegen onweer. bhic uden van jl.5 juli.
Rini de Groot.
zei op 19 oktober 2012 om 13:43
“Gruun plukken” was het gezegde wanneer dat gewas op het veld geplukt werd.
De naam Pisknol komt regelmatig voor op Google zoals bij: Pisknöllekes, stoppelknollen, in het verhaal van het Ministerie van Eten en Drinken.
Ook de Carnavalsclub in Berghem draagt de naam.
Ps.Dat een spreuk van 11 woorden zoveel schrijfstof kan geven !!
Rini de Groot.
zei op 13 april 2014 om 09:49
Palmzondag, lees ik vandaag op de Vlaamse Druivelaar.
Vroeger kregen de kinderen op Palmzondag een palmpaas, een met papier omwonden stok met bovenaan wat groene blaadjes en versierd met slingers of krakelingen. Daar bovenop werd een haan in koekdeeg bevestigd. Het schenken van zo’n palmpaas werd later vervangen door het gebruik om in huis een gewijd takje op te hangen of op het veld te planten. Bij de bouw van een huis werd de eerste steen met en in wijwater gedoopt takje besprenkeld, waarna het in de muur ingemetseld werd. Of onder de deurdrempel om heksen uit het huis te weren.
Het deed mij weer denken aan het bezoek voor de Palmstok optocht in Akrum, Ald & Nij, natuurlijk staan jullie er klaar voor.
Rini.
zei op 10 maart 2017 om 21:31
Gedurende de Vastentijd was op zondag tijdens de Hoogmis de Vastenpreek.
Ik vond deze altijd prachtig je raakte verdiept in het Lijdensverhaal,
zoals bij een radio hoorspel.
Op de radio was op de dinsdagavond de Lijdensmeditatie verzorgd door
de KRO en tegelijkertijd, De bonte dinsdagavondtrein door de AVRO.
Dat deed in sommige gezinnen veel stof opwaaien, men beschikte
maar over één radio.
Rini de Groot.
zei op 4 april 2020 om 23:35
Graag had ik morgen, weer eens afgereisd naar Akkrum voor de Palmstokprocessie, ook deze folklore is afgelast.
Lees op het scheurblaadje van de Druivelaar de Belgische dagkalender:
Palmpaasprocessies zijn al sinds de middeleeuwen bekend in Europa.
Tijden die optochten houden de deelnemers een Palmpaasstok, in de hand waaraan een brood, slingers of een kransvol snoep bevestigd is.
In 2012 bezocht ik na afloop de expositie over de traditie en sprak oudere: ‘Ik mocht er niet aan deelnemen, ik had een ander geloof.’ Een andere, voor we thuis waren was de lekkernij gebruikt om de honger te stillen.
Zoals gebruikelijk eerst een H. Mis bijwonen en later naar de Hoogmis, een plechtig gezongen H. Mis met veel wierook. De palmwijding wordt verzorgd door pastoor de Louw. Geen preek vandaag want met het lange evangelie, het bekende lijdensverhaal van Mattheüs, duurt de dienst even lang.
Wij hadden thuis geen boerenbedrijf. Ik spreek van wij, want moeke en de kinderen bewerkten de grond. Vader had het al druk genoeg in het werkhuis. De rogge bracht ik met de kruiwagen naar Toon van Heeswijk om het te laten malen. Het roggemeel was nodig voor het bakken van brood en als varkensvoer. Het stro was voor de geit, het varken, en om de buiten opgeslagen gerooide aardappels af te dekken.
Het Roomse leven tierde weelderig onder de Brabantse boerenstand. De meeste Brabantse boeren waren trouwe volgelingen van de Roomse Kerk en hielden ook gebruiken in stand, die nu niet meer te beleven zijn. Zo ook het:
