Sluit luiken en ramen, het wordt nacht

Op bevel van de Duitsers werden ze in de oorlog afgedekt, tegen naar buiten stralend licht.

Luiken, wij spraken van ‘vensters’, dienden bovendien om in de winter de warmte binnen en in de zomer de hitte buiten te houden én voor de privacy. Rond Sinterklaas werd er met kettingen veel lawaai op gemaakt. Bij het eerste ochtendgloren werden ze geopend en dan werd binnen meteen de elektrische verlichting gedoofd.  

Miel Cools zong in De stad slaapt: “Doof het vuur, sluit ramen en luiken, doe uit het licht, het word nacht.” De twee luiken werden van buitenaf gesloten, diagonaal daaroverheen kwam een slagboom, waarna door strip en raamkozijn een handgesmede pen gestoken werd, in het vertrek met een skèrke (toogplaatje) geborgd.

Aan het plaatje zat een kettinkje aan het raamkozijn bevestigd. Het openen en sluiten was de taak van de kinderen en werd met z’n tweeën gedaan. In geopende stand werd het luik met een wervel (draaiplaatje) aan de muur verankerd. Mijn zus vertelde, ik was eens ‘s avonds vergeten de luiken van het slaapvertrek van de ouders te sluiten, terwijl twee ramen aan de straatzijde grensden. Moeke merkte dat pas ‘s morgens, ik werd stevig toegesproken.

Vroeger gebruikte men het volledige daglicht, het waren in de zomermaanden lange werkdagen, daarom gingen vader en moeke na het warme middagmaal even naar bed en daarbij werden de zonweringen gesloten. Zoals de boer zijn schóft, schafttijd hield, “tussen boekweit zaaien en boekweit maaien” (van mei tot augustus).

De kinderen hadden op schoolvrije middagen verplichte bedrust; éénmaal wilden de meisjes meer daglicht en verwijderden ze het skèrke, openden de ramen en drukten een kledingstuk tussen de luiken. De pen schoof naar buiten en nam tegelijkertijd de slagboom met zich mee. Door het lawaai werd vader gewekt en die bracht meteen een krachtig bezoek.

Bij de opkamer (boven de kelder) waar de jongens sliepen, werden de blinden aan de binnenzijde met een haakje gesloten. Hier kon men ongezien het hazenpad kiezen. Deze doorgang was in de mobilisatietijd gecreëerd, de soldaten konden daardoor via een trapje bij het raam de zolder, hun slaapplaats, bereiken. Het werd ook jaarlijks gebruikt nadat de plankenvloer van den herd geschilderd was.

Een woning met luiken geeft een historische aanblik, maar vanwege het omvangrijke schilderwerk (de panelen waren met staalplaat uitgevoerd) begin jaren ‘60 verwijderd. Het bouwwerk oogde hiermee kaal en onaangekleed, we raakten vertrouwd met overgordijnen. Bij het overlijden werden vroeger, als een van de rituelen, de luiken van het sterfhuis op een kier gezet. Toen vader en moeke overleden, waren de vensters al verwijderd.

De zonwering van één raam was nog compleet en ik heb deze gerestaureerd en teruggehangen voor afbeeldingen bij dit verhaal, beneden het raam zie je nog het skróbgat.