De Hedelse spoorbrug werd gebouwd in 1870 en is daarmee de oudste van de drie bruggen over de Maas bij 's-Hertogenbosch en Hedel.
Bouw van de grote overspanning op het droge, 1870
De spoorbrug ligt in het midden, oostelijk van de Hedelse verkeersbrug uit 1937 en westelijk van de Maasbrug in de A2 bij Empel.
Voor de spoorlijn Utrecht-Boxtel uit 1860 moesten de grote rivieren: de Lek, de Waal en de Maas overbrugd worden. In 1868 was de brug over de Lek klaar, op 1 november 1869 gevolgd door de spoorbrug bij Zaltbommel. Nog geen jaar later, op 1 september 1870 kon de brug bij Hedel in gebruik worden genomen. Daar was al vanaf september 1867 aan gewerkt.
Klik voor een groter beeld
Bij het maken van de overbrugging bij Hedel werd een bocht van de Maas afgesneden. Dat maakte het mogelijk de spoorbrug eerst geheel op het droge te bouwen, waarna de Maas eronderdoor werd geleid. Het ontwerp van de brug was van de ingenieurs N.H. Nierstrasz, J. Rouppe van der Voort en jhr. J.E. de Savornin Lohman. Het werk voor de bruggen werd aangenomen door J. van den Wall Bake, directeur van de Utrechtsche IJzergieterij. Het bedrijf leed overigens zulke verliezen op dit project, dat het in 1871 werd geliquideerd.
Voltooiing 1870: de Maas stroomt onder de spoorbrug door
De oorspronkelijke overbrugging bestond uit één boog met een overspanning van 104 meter, vier bruggen van bijna 60 meter over de linkeruiterwaarde en zes identieke bruggen over de rechteruiterwaarde. De brug was enkelspoors, al werden de pijlers en landhoofden zo gebouwd dat het mogelijk was een tweede enkelsporige brug naast de eerste te plaatsen.
Klik voor een totaalbeeld
In de Tweede Wereldoorlog werd de grote overspanning boven het zomerbed vernietigd. De bruggen boven de uiterwaarden bleven grotendeels onbeschadigd. De brug kon worden hersteld met twee uit Zaltbommel afkomstige bruggen van 60 meter. Daarvoor was een hulppijler in de rivier noodzakelijk. Tegelijk met het herstel begon men de overbrugging dubbelsporig te maken, maar tijdens de spoorwegstaking in 1944 (de werkzaamheden waren vergevorderd) werden grote delen van de sporen in de bruggen vernield. Bekijk het schema van vernieling en herstel.
De herstelde brug in 1947. Klik voor een totaalbeeld
Na de oorlog (1946-1947) werd eerst de overbrugging van het enkelspoor hersteld (berijdbaar vanaf 15 april 1947). In 1978 werden er nieuwe bruggen naast die van 1946 gebouwd en werd de overbrugging weer dubbelsporig.
De rivieroverspanning bestaat tegenwoordig uit een dubbele spoorbrug met doorgaande vakwerkligger met vier steunpunten en verlopende bovenrand (ca. 228 m) en vakwerk aanbruggen.
In Hotel Pelangi te Malang (oost-Java, Indonesië) is een tegeltableau uit ca. 1915 waarop deze spoorbrug staat afgebeeld. Graag zou ik vernemen welke link er bestaat tussen Hedel (en de spoorbrug) en Malang.
Marilou Nillesen, namens BHIC
bhiczei op 18 mei 2011 om 20:11
@Linda: Tjee Linda, heb je toevallig een foto ervan? Misschien werpt dat meer licht op de kwestie...
Linda
zei op 19 mei 2011 om 07:35
Beste Marilou,
Helaas heb ik er slechts een vage foto van, in de haast gemaakt door een kennis die 20 van de 22 tegeltableaus in dat hotel heeft gefotografeerd. Ik ben bezig met een artikel waarin ik onderzoek waarom er toentertijd in Malang gekozen is bepaalde Nederlandse steden en dorpen af te beelden. Ik vermoed dat oprichters van het hotel en/of notabelen van Malang een persoonlijke band met die plaatsen hebben gehad (hun geboorteplaats of die van hun voorouders), omdat ik anders niet kan verklaren waarom er vrij veel kleine dorpen (onder meer Hedel, Jutphaas, Drouwen) zijn afgebeeld. Hopelijk kom ik er via deze oproep achter of er voor 1915 inwoners van Hedel naar Nederlands-Indië zijn gereisd.
Marilou Nillesen, namens BHIC
bhiczei op 26 mei 2011 om 10:50
@Linda: Ja, ik kan me voorstellen dat dat veel vragen oproept. Ik duik hier nog eens in de boeken of ik ergens een link kan vinden. Tot die tijd hopen we ook op reacties via ons forum.
Fike Van der Burght
zei op 13 augustus 2023 om 09:28
Interessant verhaal over bouw brug op het land. Is bekend aan welke zijde van de Maas de brug werd gebouwd? Aan de Gelderse kant bij Hedel of aan de Brabantse kant? Wie kan mij helpen aan de eerste foto van de bouw van de brug?
Marilou Nillesen
bhiczei op 14 augustus 2023 om 20:04
Dag Fike, volgens de tekening werden de twee brugdelen naar elkaar toe gebouwd. Je kunt overigens verder 'grasduinen' in Delpher. De spoorbrug moet in 1870 in gebruik zijn genomen en in dat jaar vind je ook verschillende artikelen:
Voor de spoorlijn Utrecht-Boxtel uit 1860 moesten de grote rivieren: de Lek, de Waal en de Maas overbrugd worden. In 1868 was de brug over de Lek klaar, op 1 november 1869 gevolgd door de spoorbrug bij Zaltbommel. Nog geen jaar later, op 1 september 1870 kon de brug bij Hedel in gebruik worden genomen. Daar was al vanaf september 1867 aan gewerkt.
