Er is wat gekibbel, de een verwijt de ander op zoek te zijn naar ruzie en dan slaat mevrouw Maas ofwel Brouwer het meisje Wientjes in het gezicht. Midden op het marktplein in Grave, in september 1813. Vrederechter H. de la Geneste wordt erbij gehaald en weet de boel te sussen. Na twee eeuwen is er weer grote behoefte aan dit soort vrederechters, zo blijkt. De Raad van de Rechtspraak is enthousiast over het idee.
Lichte vergrijpen zoals deze op de markt in Grave werden, net zoals eenvoudige administratieve handelingen, behandeld door vredegerechten; ingevoerd in 1811 – tijdens de inlijving bij Frankrijk – en opgeheven in 1838. Eenvoudige dorpsruzies, openbare verkopingen, aanstellingen van voogden, beëdigingen voor de successie-aangiften en ver- en ontzegelingen van gebouwen, dergelijke kwesties werden door vredegerechten behandeld. Dergelijke vredegerechten zijn de voorlopers van de huidige kantongerechten, de laagste rechtbanken dus.
Toegang tot de rechter
Nu heeft de Tweede Kamer het kabinet opgeroepen te onderzoeken of het haalbaar is om ‘vrederechters’ weer in het leven te roepen: kantonrechters die de wijk ingaan en tegen lage kosten juridische conflicten van de bewoners behandelen. De motie – afkomstig van de ChristenUnie- stelt voor de vrederechter eenvoudige zaken te laten behandelen op het gebied van civiel-, bestuurs- en strafrecht. Door rechtspraak terug te brengen in de dorpen en wijken en de griffiekosten laag te houden, wordt toegang tot de rechter voor iedereen gegarandeerd.
De Rechtspraak experimenteert al met verschillende vormen van laagdrempelige rechtspraak. Zo is er in Oost-Brabant de Burenrechter. Die nieuwe vormen van rechtspraak geven mensen de kans hun juridische problemen voor te leggen aan een rechter, zonder dat ze meteen vastzitten aan hoge griffiekosten en een procedure die de onderlinge wrijving vaak juist aanwakkert in plaats van vermindert. “L’affaire n’est pas de grande importance”, noteert vrederechter H. de la Geneste al over het akkefietje tussen de ruziënde vrouwen op het marktplein in Grave. Dit soort relativering is ook twee eeuwen zeker niet overbodig.
