Geen coronasteun of energietoeslag maar waardebonnen ter waarde van honderd gulden. Vlak na de Tweede Wereldoorlog krijgen mensen dit bedrag als zogeheten consumentenkrediet, bedoeld om duurzame goederen aan te schaffen. Staatssteun in financieel zwaar weer blijkt niet alleen van deze tijd.
Archiefstukken over consumentenkrediet uit 7602 Gemeentebestuur Dinther 1924-1968, inv nr 511
“Voor uw waardebonnen van het consumentencrediet een paar solide schoenen bij Bata”, is één van de juichende advertenties die we terugvinden in kranten van 1947. Die waardebonnen geeft het Rijk uit zodat gezinnen na de zware oorlogsjaren toch ‘onontbeerlijke duurzame gebruiksgoederen’ kunnen aanschaffen. Want veel huisraad is verloren gegaan. Vandaar dit éénmalige krediet van 100 gulden per persoon, met een toeslag van 25 gulden per kind of gezinslid, dat wordt verstrekt in de vorm van waardebonnen.
Onder Gods Zegen
De waardebonnen bieden daarmee voor veel mensen een uitkomst. Dat zien we als we een blik werpen in T 7602 I 511 Gemeentebestuur Dinther Laten we een kijkje nemen bij een gezin uit Dinther in 1947. Vader is melkventer bij de plaatselijke Coöperatieve Stoomzuivelfabriek ‘Onder Gods Zegen’ en heeft een weekloon van 40 gulden 32. Hij moet daarvan een gezin van negen personen onderhouden. De oudste zoon werkt als kantoorbediende bij Kousenfabriek Jansen de Wit in Schijndel en verdient daar 14 gulden 95 per week. Die jongen moet dat vermoedelijk thuis afdragen.
Het voorschot dat de vader eind 1946 heeft aangevraagd, is nodig – zo lezen we - voor de aankoop van ‘12 stuks heren-, dames- en kinderkleding, schoeisel, huishoudelijk linnengoed, serviesgoed en keukengerei, dekens en matrassen en één ledikant’. De werkgever van de man, de melkfabriek, houdt per week 2 gulden 50 van het loon in als aflossing van deze lening. Voor elk betaald bedrag worden kleurrijke spaarzegels (die de werkgever bij het postkantoor moet kopen) op een kaart geplakt. Die waardebonnen kunnen worden ingewisseld bij de winkelier, die ze persoonlijk uit het boekje verwijdert.
Naast het boekje hoort ook een distributiestamkaart, die hetzelfde nummer draagt als het voorschotboekje. De winkeliers kunnen de verkregen waardebonnen bij de uitbetalende instanties laten uitkeren. De hele afhandeling zorgt voor een behoorlijke papierwinkel, door een reeks bureaucratische handelingen en betrokkenen: het Centraal Bureau, Districtsraden, plaatselijke werkgevers, postkantoren, winkeliers en plaatselijke neringdoenden, uitbetalende instanties.
Dat alles levert wel weer een prachtarchief op. Dat was tot dit jaar geheim maar wordt nu 75 jaar openbaar en voor iedereen in te zien. Dat geldt voor nog veel meer archieven.
Bron: 7602 Gemeentebestuur Dinther 1924-1968, inv nr 511
Steeds meer stukken in te zien
Journalisten, historici en belangstellenden kunnen vanaf 1 januari 2023 nieuwe archieven raadplegen, want na 75 jaar vervalt voor veel dossiers de beperking van openbaarheid. De Archiefwet 1995 bepaalt dat documenten van overheidsinstellingen na twintig jaar worden overgedragen aan het historisch archief. Ruim 95 procent van de overgedragen stukken is direct in te zien. Voor de rest geldt een beperking op de openbaarheid, meestal omwille van de privacy van nog levende personen. Over particuliere archieven maakt het BHIC speciale afspraken met de schenkers. De beperkingen gelden altijd voor een van tevoren vastgestelde periode. En daarom worden er jaarlijks nieuwe archieven openbaar. Klik op de knop hieronder voor een volledig overzicht.
Het voorschot dat de vader eind 1946 heeft aangevraagd, is nodig – zo lezen we - voor de aankoop van ‘12 stuks heren-, dames- en kinderkleding, schoeisel, huishoudelijk linnengoed, serviesgoed en keukengerei, dekens en matrassen en één ledikant’. De werkgever van de man, de melkfabriek, houdt per week 2 gulden 50 van het loon in als aflossing van deze lening. Voor elk betaald bedrag worden kleurrijke spaarzegels (die de werkgever bij het postkantoor moet kopen) op een kaart geplakt. Die waardebonnen kunnen worden ingewisseld bij de winkelier, die ze persoonlijk uit het boekje verwijdert.
