Vaders neuswarmer en wieroken

Vader stopte de pijp vanuit de altijd op zak zijnde, metalen Niemeijer-tabaksdoos, gevuld met Stertabak. Rokend tijdens het werk, op de fiets en ’s avonds, gezeten in de Zurg. Op zondag een sigaar en tussendoor pruimtabak; het laatste gevonden pakje was er een van 50 gram voor fl. 2,00 rookwaar van Bartje Theunisz. In plaats van een kwispedoor sprietste hij binnenshuis in de kolenbak. Ik herinner me het rode bordje “Verboden te spugen” in het Udense kerkgebouw.

Bij het aansteken van zijn pijp haalde vader het benodigde vuur uit de kachel met een spòntje (spaander); die hingen als een bosje met een touwstrop. De neuswarmer had hij altijd in de mond, op zak of in de buurt. Tegen brandgevaar hadden pijprokers het genotsmiddel aan de bovenzijde afgedekt met een lucht doorlatend klepje.

Voor het reinigen van het pijpkanaal werden kippenveren gebruikt, verzameld tijdens de rui, of Pijpenstro (ook wel Bunt genoemd), dat was opgeslagen in een houten, U-vormig bakje dat aan de muur hing. Bunt is een lange grassoort zonder knopen. Hasoom sneed het in de hei en bracht het mee.

Na de oorlog werden in Den Hof twee soorten tabak geteeld, de planten gekocht als stek of als zaaigoed. De in de nazomer geplukte bladeren werden aan een ijzeren draad geregen, door de nerf, en droog opgehangen in de wind. De benodigde tabak werd zonder fermenteren door de jongens gesneden, gestoken tussen twee wigvormig geplaatste spijkers op een plankje.

Op de keukentafel mengde vader de tabak die even vochtig op de keldervloer gelegd was; de betegelde douchevloer was gemakkelijker bereikbaar. Voorafgaand aan een douchebeurt verwijderde schoonzusje haar contactlenzen en stapte in de verhoogde douchebak, waar zij wat raars rond haar voeten voelde en zich afvroeg wat dat was.

De pijptabak die ik gebruikte, kocht m’n vrouw. Daarna genoot zij van het heerlijke aroma, op de camping hand gebarend bedankt door medebewoners. Vakantie! Gezeten voor de tent met pijp, een glas wijn, een stukje kaas en een spannend boek en het aantal sigaren gelijk de familieverjaardagen.

M’n broer als missionaris in Congo rookte niet, maar nam na genoten vakantie als beloning sigaren mee. Hij gebood de ontvanger deze ter plaatse op te steken en genoot daarbij van de geur.

In een tabaksmuseum snoof ik snuiftabak en ik bezocht op de valreep het Gronings Niemeijer tabaksmuseum, waar ik de tabaksgeschiedenis bekeek en de grootste waterpijp bestemd voor een X aantal rokers. Nu wil men de eeuwenoude rookcultuur uitroeien, door matig gebruik is er niets aan de hand.

Teerzalf en teerzeep werden verboden, maar zijn weer te koop. Ondanks dat vader rookte en pruimde is hij 88 jaar geworden. Voor het aansteken van een offerkaars in de kerk van Elzendorp vroeg ik een bezoeker vuur. Hij antwoordde: “je mag hier toch niet roken!” waarop ik: “en wieroken?”