Van molenaarszoon tot pijler onder Nederlandse kerk: Joannes Zwijsen

Zwijsen staat te boek als de priester met het warme hart, met oog voor de gewone mens. Hij is de eerste aartsbisschop van Utrecht, na het herstel van de kerkelijke hiërarchie in 1853. Daarvóór is hij onder meer pastoor van de parochie St. Dyonisius 't Heike in Tilburg.  

Dubieuze aanpak

Als hij als pastoor in Tilburg aan de slag gaat, schrikt hij van de armoede, het analfabetisme en de geestelijke verwaarlozing van de jeugd. En hij zoekt naar niet alledaagse oplossingen: zo verbiedt hij de eerste communie aan kinderen die niet naar school gaan. Vanuit christelijk oogpunt een dubieuze aanpak maar wel eentje die werkt. Ouders blijken heel gevoelig hiervoor en al snel daalt het aantal kinderen in de fabriek, en zijn ze meer terug te vinden in de schoolbanken. 

Zwijsen begint in 1832 met de congregatie van Zusters van Liefde, die zich snel ontwikkelt. Op de golven van dit succes start hij enkele jaren later, in 1844, ook met de congregatie van Fraters CMM. Deze twee gemeenschappen van Zwijsen zorgen voor grote stimulans voor het onderwijs want veel zusters en fraters gaan aan de slag op de volksscholen. Ook is Zwijsen een grote roerganger achter zorginstellingen voor behoeftigen; van weeskinderen tot bejaarden. Ook hier komt de opvang in handen van zusters of fraters. Een logisch vervolg, redeneert Zwijsen: ‘om te slagen moet je gewoon beginnen met werken.’

Postuur vereerd

De voormalig molenaarszoon ligt begraven op het kerkhof Groenendaal in Orthen. Zijn geboortehuis in Kerkdriel is verdwenen, maar er staat wel een borstbeeld van hem (foto helemaal rechts). Zowel in Kerkdriel als in veel andere plaatsen wordt Zwijsen postuum vereerd door zijn naam aan die van een school te koppelen.

In Tilburg heeft het Mgr. Zwijsen-monument gestaan. De aanleg van de zogeheten 'City-ring' maakte het noodzakelijk het monument te verwijderen. In 1967 werd het gedemonteerd en opgeslagen in afwachting van een nieuwe opstelling. Maar het bleek lastig het monument in zijn geheel in de vernieuwde binnenstad te herplaatsen. Uiteindelijk resteren alleen het eigenlijke standbeeld en de bronzen medaillons, afkomstig uit de achterwand.