In de ruige Biesbosch verbleven de arbeiders in vroeger jaren in keten. Door kieren en spleten was het verblijf vooral 's winters daar geen pretje. Geen water, geen stroom, geen toilet. Geen wonder dat ze blij waren als ze op zaterdagmiddag terug konden keren naar hun dorp Hank. Bij vroege duisternis in de winter waren ze gedwongen om al vroeg naar de keet te gaan.
Keten op heuvels
Uit voorzorg had men de keten in de ruige Biesbosch op heuvels gebouwd. Het was nu eenmaal een gebied van springvloed en getijden en erg onberekenbaar. De mannen wisten dat als het wat hard waaide het water snel kon stijgen en ze soms hard lopend de griend uit moesten om het water voor te blijven. Alleen een goede kennis van het gebied behoedde hen voor verdrinking. De haktijd van de griend was altijd in het verre najaar en in de winter. Juist de tijd dat er veel stormen het gebied teisterden. Al was de keet nog zo primitief het was er behaaglijk, na een dag hard werken, om rond het keetvuur te zitten. Voordat de meeste ouderen gingen knikkebollen waren het juist de jongsten die nog wat stoere verhalen wisten.
Naar de griend
November 1932. Het was maandagmorgen 4 uur al heel druk aan het Sluiske in Hank. De vertrektijd was deze keer zo gekozen dat ze de stroom nog enkele uren mee zouden hebben. Om het hele eind met de stroom mee te varen dan hadden ze om twee uur al moeten vertrekken. Sommige die heel ver de Biesbosch in moesten hadden dit ook gedaan. Ach het getijde, daar moest je mee leren leven. Soms stroom mee en soms tegen. De ploegjes verzamelden zich en scheepten zich in. De kist aan boord en voor sommigen die nieuw waren en de eerste keer meegingen de overbekende bultzak gevuld met vers stro.
De keet op polder Ruwen Hennip stond regelmatig in het water. Bron: Stichting Archief*Kring Hank
Ook de ploeg van “licht en donker“ had zich verzameld. Henk, die als bijnaam de Profeet had, keek naar de lucht en voorspelde het weer. “Manne, dit gaat vandaog slecht worre. Het gaot sturmen.” Nou had Henk een reputatie opgebouwd, omdat zijn voorspellingen nog al eens uitkwamen. Wat Henk nooit had verteld en als geheim had is dat hij thuis in een weckfles een modderkruiper had. Als er een grote weersverandering op komst was ging deze ‘weeraal’ (zoals hij ook wel genoemd) onrustig door de fles heen en weer zwemmen.
Na het uitpakken in de keet van de Middelste Jannezand werd er een vuur gemaakt en toen het licht werd togen de mannen de griend in. Goedgemutst, in de hoop veel bosjes te kunnen hakken zodat ook thuis de kachel kon blijven branden en moeder de vrouw bakker en slager kon betalen. In de loop van de morgen begon het te regenen. Hard te regenen. Het striemde de ruggen van de mannen, maar ze moesten door; er moesten bossen komen, hoe meer hoe beter. En als ze op zaterdagmiddag konden afrekenen bij de griendbaas was al deze ellende weer vergeten.
Hoogwater
In de middag veranderde het weer aanmerkelijk, de regen hield op maar de wind trok aan. Voorman Kees gelastte om alle bossen zo snel mogelijk op te gaan tassen omdat de griend wel eens vol kon lopen vandaag. Zijn woorden waren nog niet koud of men zag in de griendgeulen het water onverwacht hard stijgen. “Ik dink da Henk weer gelijk krijgt,” zei Janus. Het water kwam met een dermate kracht de griend inzetten dat ze hard moesten lopen om nog droog de keetheuvel te bereiken. Het vuur werd opgepord en men maakte van de nood een deugd.
Het water bleef maar stijgen en had binnen een uur de deur van de keet bereikt. "Snel mannen," zei Kees, "de kisten aan een touw hangen aan de hanenbalken en ook je bultzak proberen droog te houden." Maar omdat het water bleef stijgen moesten ze zelf ook hun heil zoeken op deze ongemakkelijke hanenbalken. Het vuur ging sissend uit en veroorzaakte een enorme rook in de keet.
Ver in de nacht kwam de keetvloer weer droog te staan en stijf van het zitten op de balken ging men aan de slag om de keet weer bewoonbaar te maken. Bij de deur kerfde men het zoveelste streepje in het hout ten teken dat het water zo hoog had gestaan. En er stonden al zoveel streepjes van voorgaande stormvloeden.
Griendwerkerskeet in 1989: met warm water, televisie en droge voeten! (foto: Wies van Leeuwen / Provincie Noord-Brabant. Bron: BHIC)
Ravage
Toen het licht werd zag men de ravage in de griend. De bossen waren overal naar toe gedreven en het vergde bijna een halve dag om ze allemaal weer op een schelf te krijgen. En al die tijd dat de bossen van gisteren verzameld moesten worden konden ze geen nieuwe hakken, dus ook geen nieuwe inkomsten. Pech dus, ook voor moeder de vrouw die deze week een stuk minder zou krijgen, want meestal kwam de vloed nog een keer terug en kon er weer niet gehakt worden.
Tot overmaat van ramp kwam de griendbaas deze dag een kijkje nemen. Met zijn dikke sigaar stapte hij op de voorman af en vroeg of er veel schade was aan het hout, want het had gespookt gisteren had hij vernomen. Ach, dat de mannen de nacht door gebracht hadden op de hanenbalken, daar werd niet naar gevraagd……
Dit verhaal is eerder verschenen in de serie Stoere verhalen bij het keetvuur (website Stichting Archief*Kring Hank)
Hebt u ook nog zo'n verhaal? Laat het Archief*Kring Hank weten!
