Kracht van water
Al in de beginjaren van de Tachtigjarige Oorlog bleek een aantal keren achtereen de kracht van het water als verdedigingsmiddel: na de inname van Den Briel door de watergeuzen, in 1572, kon het stadje behouden blijven tegen oprukkende Spaanse troepen door het vernielen van een sluis waardoor de omringende landerijen onder water kwamen te staan.
Ook in 1573 bij Alkmaar en in 1574 bij Leiden kwamen de belegerende Spaanse troepen in het nauw, doordat buiten de stad de dijken werden doorgestoken.
Het simpel doorsteken van dijken om land te inunderen was echter nogal een paardenmiddel en bovendien onbetrouwbaar. Als in het geval van Leiden de wind niet op tijd was gedraaid, dan zou het ontzet van de stad wel eens een stuk minder succesvol geweest kunnen zijn. Een echte waterlinie is dan ook een veel fijnzinniger wapen, met veel (water)technologie.
Regelen
Hij bestaat uit een snoer van vestingwerken met daartussen inundatiegebieden. Die vestingwerken liggen rond steden en op hoger gelegen delen, die niet onder water gezet kunnen worden (de zogenaamde accessen of toegangen). Alleen bij acute dreiging werden de gebieden geïnundeerd. 
Daarvoor waren aparte waterstaattechnische werken nodig, zoals kanaaltjes, stuwen en inundatiesluizen. Om een waterlinie optimaal te laten functioneren, moet het water namelijk precies het goede peil hebben, tussen de 40 en 50 centimeter boven het maaiveld.
Dat is diep genoeg om het gebied voor infanterie onbegaanbaar te maken, en te ondiep om er doorheen te varen. Bij die waterhoogte is het voor een vijand moeilijk te zien waar hij loopt. Sloten, prikkeldraad en greppels zijn onzichtbaar onder water. En: dekking zoeken in het water was onmogelijk. Het inundatiegebied moet ook breed genoeg zijn om te voorkomen dat kanonnen simpelweg over het water heen kunnen schieten.
Linie van de Eendracht
Door het afzweren van de Spaanse koning in 1581 door de noordelijke provinciën werd de Brabantse noordgrens nog belangrijker. Tussen Brabant en Zeeland liep de rivier de Eendracht, een zijarm van de Schelde. Om Zeeland en Tholen tegen een inval vanuit Brabant te beschermen, zette men in 1583 een reeks polders langs de Eendracht onder water. Alleen de hogere gedeelten van de polders bleven begaanbaar, waardoor de verdediging overzichtelijker werd. Zeeuwse troepen legden op die hogere gedeelten versterkingen aan en zo ontstond in Brabant een eerste, zij het nog provisorische, waterlinie: de Linie van de Eendracht.
Datzelfde jaar nam Willem van Oranje Steenbergen in en zocht hij naar een steunpunt aan het Hollands Diep. Het dorpje Ruigenhil werd omgebouwd tot een vesting, die na de moord op Willem de naam Willemstad kreeg. In de jaren daarna, tussen 1588 en 1596, werd de Linie van de Eendracht versterkt met aarden verschansingen, zogenaamde redouten. In 1615, tijdens het Twaalfjarig Bestand, werden drie van die redouten vervangen door forten.
Linie Bergen op Zoom-Steenbergen
Omdat de inundaties van de Linie van de Eendracht niet goed genoeg beheerst kunnen worden, besloot men tot de aanleg van een nieuwe waterlinie: de linie Bergen op Zoom-Steenbergen of West-Brabantse Waterlinie. Tussen 1627 en 1629 werd Steenbergen versterkt, werd er een systeem van inundatiegebieden aangelegd tot Bergen op Zoom en werden op de accessen drie werken aangelegd: de forten De Roovere, Prinssen en Moermont. Het jaar 1629 staat ook te boek als het beginjaar van de Hollandse Waterlinie.
Zuiderfrontier
Na de oorlog met Frankrijk in 1672 werd vanaf 1698 aan de zuidgrens van de Republiek een militair frontier aangelegd, het Zuiderfrontier. Het was de langste aaneenschakeling van forten, vestingsteden en inundatiegebieden die Nederland ooit heeft gekend. Omdat de linie grotendeels was gebaseerd op inundatie heette de Zuiderfrontier ook wel de Zuider Waterlinie. Maar nadat in 1795 de Fransen de Republiek veroverd hadden, verviel de noodzaak van deze linie.
Noord-Brabantse Waterlinie
Dat veranderde tijdens de Belgische opstand van 1830. Het Brabantse gedeelte van de vroegere Zuiderfrontier werd als Noord-Brabantse Waterlinie in staat van verdediging gebracht. Deze linie functioneerde van 1830 tot na de Eerste Wereldoorlog.
Maaslinie en Peel-Raamstelling
In 1936 werd een begin gemaakt met de inrichting van de Maaslinie om het land tegen aanvallen vanuit het oosten te verdedigen. Langs de westelijke oever van de rivier de Maas werden kazematten aangelegd, die een vijandelijke oversteek moesten beletten. Het Brabantse gedeelte van de linie begon bij Maashees en liep door tot het Maas-Waalkanaal bij Katwijk.
In 1938 startte de aanleg van de Peel-Raamstelling, die van Grave via Bruggen, De Rips, Griendtsveen, Helenaveen, Meijel, Roggelschedijk en Nederweert tot aan de Belgische grens bij het dorp Dorplein liep. Dit was meer een echte waterlinie: een aaneengesloten strook van inundaties en versperringen. Er werd gebruik gemaakt van bestaande wateren, zoals de Raam en de Zuid-Willemsvaart, en van de drassige Peel. Daarnaast werd tussen Mill en Griendtsveen het Defensiekanaal gegraven. Achter de natte versperringen lag een lint van kazematten, vooral gericht op de minder door water beschermde plekken.
Heel veel gegevens vind je op de websites Forten en vestingen Noord-Brabant en Het Zuiderfrontier
Bekijk ook
Waterlinies in Brabant
Water in Brabant
