Zes generaties Dokter Immens

In de zeventiende eeuw was het beroep van chirurgijn nauw verbonden met dat van barbier. Henri Immens uit Antwerpen en zijn zoon François in Namen, de verste voorouders van de geneesheren Immens, deden naast scheren en knippen ook aderlaten. Als de verschillende lichaamssappen (gal, bloed en slijm) uit balans waren, dan sneed de barbier een ader aan en liet lichaamsvocht wegvloeien. De medicine dokter hield zich bezig met de interne geneeskunde en adviseerde de chirurgijn.

Een praktijkgeval in Hilvarenbeek

De hulp van chirurgijn Frans Immens werd ingeroepen bij Johanna Lambrechts, de weduwe van Cees Damen uit Hilvarenbeek. Ze had koorts, ook wel galkoorts genoemd, en zij had stekende pijn in haar zijde. De chirurgijn schreef een medicijn voor. Maar de problemen werden erger en ten einde raad werd de hulp ingeroepen van de medicine docter Ruwel uit Tilburg, maar zijn hulp kwam te laat. Was de chirurgijn Frans Immens in zijn handelwijze buiten zijn boekje gegaan?

Het geval van Johanna Lambrechts speelde in 1822 en de familie van de patiënt daagde Frans voor het gerecht. De rechtbank van eerste aanleg in Eindhoven, veroordeelde hem voor onbevoegd uitoefenen van de inwendige geneeskunde. Hij kreeg een boete van vijfentwintig gulden en moest ook de kosten van het geding betalen.

Geneeskunde was een van de drie studies die universiteiten in die tijd aanboden, naast rechten en theologie. Men vond dat het handwerk van de heelkunde niet thuishoorde op de universiteit. Docter Ruwel was wel een medicine dokter.

Frans Immens leerde het chirurgijnsvak van zijn, in Tilburg geboren, vader Francis. In 1807 solliciteerde hij in Sint-Michielsgestel naar de functie van dorpsgeneesheer en hij werd aangenomen. De gemeentelijke geneesheer moest in die tijd zorg verlenen aan de arme en behoeftige inwoners. Hij kreeg daarvoor een jaarlijkse vergoeding van tachtig gulden. Veertien jaar zou hij er blijven, daarna vertrok hij naar Hilvarenbeek-Diessen om daar ook als dorpsgeneesheer in dienst te treden, hij ging er tweehonderd gulden verdienen!

Zijn oudste zoon Hendrik werd ook heel- en vroedmeester en trad in 1835 als dorpsdokter in dienst van de gemeente Sint-Michielsgestel. Het was voor doktoren een moeilijke tijd. Er heerste een cholerapandemie, waarvan men ook niet goed wist hoe die te bestrijden. Maar Hendrik was niet alleen chirurgijn, hij was ook politiek actief. Van 1846 tot 1850 was hij zelfs burgemeester in het dorp. Maar de pandemie noodzaakte hem die functie neer te leggen. Hij zou tot aan zijn dood in 1871 dokter blijven en werd toen opgevolgd door zijn zoon Hein, die wel een universitaire opleiding als geneesheer genoten had. Hein was daarmee een van de eerste geneesheren in Noord Brabant die een universitaire graad behaalde. Hij overleed in 1902 en had geen opvolger.

Over de cholera schreef de dichter Hasebroek bij de 2de uitbraak in 1848:

Wie zijt ge, o onbekende
En ongewenste gast,
Die, waar ik de ogen wende,
Mij overal verrast?
Richt ik naar het veld mijn schreden,
Ik zie u dreigend staan,
En wil ik stadwaarts treden,
Uw aangezicht grijnst mij aan.

De zes generaties Immens werden geconfronteerd met pandemieën: de pest, cholera, pokken en influenza. De wetenschappelijke vooruitgang in de 19de eeuw heeft het doktersvak veel vooruitgang verschaft. Geneesheren worden uiteindelijk allemaal universitair opgeleid.

Ruim tweehonderd jaar geleden overleed Johanna Lambrechts, met de hedendaagse kennis was haar wellicht een langer leven beschoren.

Sjef van Hulten, Zes generaties DOKTER IMMENS. De geschiedenis van barbier tot geneesheer verhelderd, wordt uitgegeven in eigen beheer en kost € 14,75 (excl. verzendkosten)
Meer informatie is te vinden op www.dokterimmens.nl.