Aan het eind van de zestiende eeuw werd de Kempense bevolking geteisterd door een bende rovers. Die werd geleid door Zwarte Kaat en haar man Rosse Bruno. Hun thuisbasis lag in ’t Hellenend, een klein gehucht tussen Bladel en Hulsel.
Op de avond van Driekoningen zaten Kaat en Bruno voor hun hutje in ’t Hellenend. Vanuit de verte kwam Terus aangelopen, een lid van de bende. Hij pakte een kruk uit de hut en ging bij Kaat en Bruno zitten. "Op Hoeve Ten Vorsel is een baby geboren!", zei hij enthousiast, "de heer heeft al z’n knechten erop uitgestuurd om het blijde nieuws te verspreiden!" Ze begonnen kwaadaardig te lachen. "Waar wachten we nog, we gaan de hoeve overvallen!", riep Kaat.
Bruno trommelde nog twee bendeleden op, twee dwergen Quintje en Bortje, en met deze groep gingen ze naar de hoeve. Daar woonde Dirk ten Vorsel, samen met zijn vrouw Elizabeth en hun zevenjarige zoontje Floris.
Pasgeboren zoon stelen
De bendeleden wilden de bewoners van de hoeve van hun goudstukken en sieraden beroven, maar Kaat wilde de pasgeboren zoon meenemen. Die zou geluk brengen, omdat hij op Driekoningen is geboren. De groep plunderde wat er te plunderen viel. Dirk was de enige die de hoeve kon beschermen, maar hij won het niet van Bruno’s beruchte knuppel. Moeder Elizabeth moest toekijken hoe Kaat haar pasgeboren kind uit de wieg griste.
Na de beroving vluchtten de rovers richting Postel. Daar lag de gelijknamige abdij.
Ze bonsden op de deur van de abdij en Pater Bernardus opende. De bende dwong de pater het kind te dopen. Het kind moest immers gedoopt worden om het geluk dat hij zou brengen te behouden. De baby kreeg bij de doop de naam Thomas. Na het dopen zag de pater dat het kind een medaillon bij zich droeg en de pater vroeg de helft van het medaillon als aandenken. Rosse Bruno, die allang blij was dat de pater zonder tegenstribbelen hielp, brak zonder enig pardon een deel van het medaillon af en gaf deze aan de pater.
Na hun misdaad ging de bende uit elkaar. De dwergen Quintje en Bortje gingen naar Antwerpen, waar ze gingen feesten. Kaat, Bruno en Terus trokken plunderend naar Duitsland, waar ze hun misdadige pad verder vervolgden.
Listig plan
In de jaren na de overval verslechterde de situatie van de familie ten Vorsel. Een brand legde de stallen plat en de oogst mislukte jaar na jaar. Op zijn achttiende verjaardag ging Floris varen, om geld te verdienen. Dirk en Elizabeth gingen in een arbeidershuisje wonen omdat ze de hoeve niet meer konden onderhouden.
Thomas groeide in deze jaren voorspoedig op. De bende keerde na deze tijd terug naar Bladel. In Bladel hoorden ze dat Dirk ten Vorsel, waarvan de bendeleden dachten dat ie dood was, nog leefde. Kaat bedacht een listig plan om alsnog van Dirk af te komen. Ze verspreidde het gerucht dat Dirk zijn vrouw aftuigde en dat hij Floris het huis uit joeg.
Het goedgelovige volk werd kwaad. "Hij moet in de ploeg!", riep de menigte die op het dorpsplein in Bladel stond en ze gingen richting het huis van de familie Ten Vorsel. Dirk werd voor de ploeg gezet en het boze volk sloeg hem met stokken en zweepslagen, tot hij uit vermoeidheid in elkaar zakte. Kaat en Bruno zagen het gebeuren en Kaat krastte: "Kijk nou wat jullie gedaan hebben, jullie hebben hem vermoord." Geschrokken vluchtte het volk. Toen iedereen weg was, gaf Bruno hem de genadeslag met zijn knuppel. Nu was Dirk echt dood.
Thomas moest toezien hoe genadeloos de twee Dirk vermoordden. Hij wist wel dat zij geen lieverdjes waren, maar hij had nog nooit toegezien hoe zij te werk gingen. Verdrietig kwam hij dichterbij om te zien hoe - de voor hem vreemde - man daar lag. Hij staarde naar de verbrijzelde schedel. Thomas voelde zich verraden door Bruno en Kaat. Twee veldwachters vonden Thomas starend naar de hulpeloze Dirk. Hij werd gelijk opgepakt en gezien als dader. Hij werd opgesloten in de kerkers onder het raadhuis.
Mes in zijn rug
Uit angst dat Thomas het duo zou verraden, besloot de bende hem te bevrijden. Ze slopen naar het raadhuis en glipten ongezien langs de veldwachter voor de deur. Terus zaagde de tralies open en Thomas werd naar buiten gebracht. De bende wilde gelijk naar hun hut in ’t Hellenend vluchten, maar Thomas maakte duidelijk dat hij de bende niet meer wilde zien en keerde hen de rug toe. Uit angst besloot Kaat hem te vermoorden en stak een mes in zijn rug. Daarna was de bende weer weg.
Toch was Thomas niet dood, hij strompelde naar de kerk. Hij werd bloedend voor de deur gevonden. De pastoor besloot hem te laten opereren. Thomas knapte op en hij werd naar de Abdij van Postel gebracht voor verder herstel. Maar de bende was ervan overtuigd dat Thomas dood was en ze besloten nog een laatste overval te plegen. Twee maal per jaar brengen de paters uit de Abdij van Postel karren vol met proviand naar de arme burgers in de Kempen. Kaat en Bruno wilden deze karren onderscheppen en leeghalen, zodat het volk woedend naar de abdij zou trekken. In deze chaos kon de bende naar de zolder van de abdij glippen en het daar helemaal leegplunderen.
Alles leek volgens plan te gaan. Maar een ruiter had gezien hoe de twee die karren leeg haalden - nog voordat de karren het volk hadden bereikt. Hij galoppeerde naar de abdij om de paters te waarschuwen. Daar werd hij argwanend ontvangen, maar al gauw zagen ze in dat de ruiter het beste met de paters voor had. De ruiter deed zijn capuchon af en stelde zichzelf voor. "Floris ten Vorsel is de naam." De abt, Vader Colebrant, kon zijn ogen niet geloven."Floris? Maar jij was toch gaan varen?" "Dat klopt, maar ik nam ontslag en keerde terug. We moeten vlug iets doen aan de menigte", zei Floris.
De poorten van de abdij werden gesloten, maar mensen klommen er zonder pardon overheen. Floris riep nog een tiental mederuiters op en er ontstonden gevechten binnen de abdij. Deze schermutseling werd door Kaat, Bruno en Terus gebruikt om ongezien de toren in te klimmen. In de toren lagen gouden kelken en zilveren kandelaars voor het oprapen, dachten ze. Maar Floris en een paar andere ruiters wachtten de bende op en ook in de toren ontstonden gevechten. Terus stak Floris in zijn schouder. Op datzelfde moment stapte Thomas de kamer binnen. Kaat krijste het uit van verbijstering. Thomas tilde Floris op en ging naar beneden. Hij legde hem over een paard en ze vluchtten de Kempen in.
In de abdij vochten de overige ruiters door en was de bende zodanig gewond geraakt, dat ze niet meer konden vluchten. Behalve Kaat, zij wist te ontkomen en van haar ontbrak elk spoor. Zelfs op ’t Hellenend was ze niet te vinden. De bendeleden die niet konden vluchten en zijn later veroordeeld en opgehangen.
Dolgelukkig
Floris vertelde dat Thomas hem naar de hoeven moest brengen. Zijn moeder was daar weer teruggekeerd, en daar kon Floris rusten en genezen. Toen Elizabeth Floris weer zag, was ze dolgelukkig. Ze was Thomas zo dankbaar dat hij bij hen in de hoeve mocht intrekken, voor zolang hij dat nodig vond.
Op de hoeve leerde Thomas lezen en schrijven van pater Bernardus. Tijdens het leren zag Thomas dat de pater een medaillon bijhad. Toen Thomas ernaar vroeg, vertelde de pater over het voorval van de Driekoningenavond. Thomas vond het verhaal maar niks. Hij had nog nooit over zijn ouders verteld uit schaamte, zijn ouders Bruno en Kaat waren immers ook overvallers.
Op een dag liepen Thomas, pater Bernardus, Floris en Elizabeth over het landgoed van de hoeve. Thomas zat weer te piekeren over zijn ouders, toen hij in tranen uitbarstte. Hij vertelde alles over zijn ouders en dat hij het niet verdiende om hier te zijn. Toen klonk er een hard gekrijs vanuit de verte. Het was de sterk verloederde Kaat. "Thomas is helemaal niet mijn zoon. We hadden hem meegenomen omdat hij ons geluk moest brengen, maar tot nu toe heeft dat kind ons alleen maar ongeluk gebracht", schreeuwde Kaat. Ze smeet de andere helft van het medaillon op de grond. "Zie je!" De pater raapte het op en legde de twee stukken naast elkaar. Ze pasten precies.
Kaat pakte haar mes om Thomas voor eens en altijd af te maken. Floris greep in en dook op Kaat af. Ze liet haar mes vallen en Floris stak haar dood. Op de hoeve was het feest, de lang verloren zoon was eindelijk terug. Om vader Dirk, die de kwellingen van Kaat en haar mannen niet overleefde, te eren en om afstand te nemen van zijn opvoeders, veranderde Thomas zijn naam in Dirk.
Niemand rouwde om Kaats dood, iedereen dacht dat ze een heks was. Ze mocht niet in gewijde grond begraven worden en is daarom hier aan de rand van het bos begraven.
‘Om niet helemaal onterend te zijn is hier een beukje gepland, maar zoals je ziet konden de wortels niet ongestoord de grond ingroeien’, sluit Cornelis zijn verhaal af. ‘Zullen we maar gauw doorlopen? Ik krijg hier de kriebels van’, zegt Gerbrand.
Lees meer verhalen over volksverhalen
Bronnen:
- ANWB. (2019, 8 maart). De legende van Zwarte Kaat. Geraadpleegd op 2 december 2019, van https://www.anwb.nl/fietsroutes/routes/de-legende-van-zwarte-kaat
- Beuk “De Heksenboom van Zwarte Kaat” op het domein Ten Vorsel in Bladel, Noord-Brabant, Nederland. (z.d.). Geraadpleegd op 2 december 2019, van https://www.monumentaltrees.com/nl/nld/noordbrabant/bladel/5460_tenvorsel/
- Bouma, J. (2019, 17 oktober). De Heksenboom is de mooiste boom van Nederland. Geraadpleegd op 2 december 2019, van https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/de-heksenboom-is-de-mooiste-boom-van-nederland~b5945b0f/
- Cubra. (z.d.). De Heksenboom van Zwarte Kaat. Geraadpleegd op 2 december 2019, van http://www.cubra.nl/bomen/boomvandeweek/bladelheksenboom/bladelheksenboom.htm
- De heksenboom van Bladel. (z.d.). Geraadpleegd op 2 december 2019, van https://www.beleven.org/verhaal/de_heksenboom_van_bladel
- De Legende van Zwarte Kaat - Recreatiepark De Achterste Hoef. (z.d.). Geraadpleegd op 2 december 2019, van https://www.achterstehoef.nl/zwartekaat
- Het verhaal van Zwarte Kaat, een sage uit de Kempen. (z.d.). Geraadpleegd op 2 december 2019, van https://www.dekipmulder.nl/nl/het-verhaal-van-zwarte-kaat-een-sage-uit-de-kempen
- Mie Luyckx, S. (2019, 21 september). In het spoor van criminele Kaat, schrik van de Kempen. Geraadpleegd op 2 december 2019, van https://www.trouw.nl/binnenland/in-het-spoor-van-criminele-kaat-schrik-van-de-kempen~bb282d8f/
- Renier Snieders, J. (1852). Het kind met den helm. Geraadpleegd van https://www.dbnl.org/tekst/snie002kind02_01/colofon.php
- van den Broek, M. (2019, 9 september). Zwarte Kaat stal een kind en werd onthoofd, maar de beuk op haar graf kan Boom van het Jaar worden. Geraadpleegd op 2 december 2019, van https://www.omroepbrabant.nl/nieuws/3060371/Zwarte-Kaat-stal-een-kind-en-werd-onthoofd-maar-de-beuk-op-haar-graf-kan-Boom-van-het-Jaar-worden
- Wiercx, P. (2018, 6 december). Bladel aan de slag met heksenverhaal over Zwarte Kaat. Geraadpleegd op 2 december 2019, van https://www.ed.nl/kempen/bladel-aan-de-slag-met-heksenverhaal-over-zwarte-kaat~ad9d8114/
