Item ende soo haest alsser eenige renten gelost oft gequeten mochten worden, die selve terstont salmen soo haest alst mogelijck sal wesen, ter selver naturen wederom beleggen op goede sufficiënte onderpande, ofte goede oude renten daervoor coopen, welcke panden die alnoch beleeght mochten worden al [278] moeten gelegen wesen binnen der meijerije vanden Bossche ende t’selffde al nae goetduncken vande heeren proviseuren deser fundatie.
VANDER RECOGNITIE VANDE HEEREN PROVISEURS ENDE COLLATEURS
Item ick maecke elcke van de twee heeren proviseurs ende den twee heeren collateurs deser fundatiehier naer gedesigneert elcken vier Carolus gulden jaerlijcx den welcken van dese respective sal gelieven buijten deser fundatie last oft cost deurchdelijck te administreren, patrocineren oft assisteren, ende op den reeckendach de reeckeninge te hooren ende passeren etc.
Item oock onder de last, dat zijlieden de voors. beurssiers binnen deser stadt van den Bossche alle jaer tweemael sullen visiteren met den rentmr. deser fundatie om etc.
Item een ijegelijck beurssier sijn eerste misse celebrerende, sal die voors. rentmr. uijtreijcken twee Carolus gulden – item aen den geene die in ascensu de classe ad classen seu in artium promotione primus sal wesen, sal denselven rentmr. uijtreijcken eene ngulden.
Item aenden schoolmeester vanden beurssier die primus sal sijn geweest, oock eenen gulden hoopende alsoo met Godts gratie hier van t’samen, soo priesteren als primos in ascensu alle jaer doorgaens te hebben, ende te verwachten twee ofte drie int getal, sonder alsoo dese maeckselen jaerlijcx ontrent beloopen ses gulden soude alsoo tsaemen maecken dese maeckselen totten beurssiers als vroechmisse tot Nuenen ende voors. schoole dominicael ende festivael ende die gagie vanden provisoirs ende collatoirs met oock die voors. tien gulden sijn uijtbrengende jaerlijcx ontrent [278r] vijff hondert gulden ende vijff ende veertich gulden blijven alsoo noch
RECEPTOR
Item tot het officium van het voors. rentmeesterschap salmen aennemen eenen eerlijcke ende gedienstigen verstandigen ende getrouwen priestere binnen deser stadt residerende sterck ende ledich, discreet ende secreet genoech daer toe bequaem wesende bij behoorlijcke comventie ende salaris voor een seeckere tijt van jaeren, onder sufficiënte cautie assigneren [welcken rentmeester met abdia bermhertich met Stephans rechtveerdich ende met Christo de jeucht scholaer gonstich] sal verbonden sijn ende blijven op ende van allen der donatien parceelen qualiteijt ende quantiteijt informatie ende notitie te nemen sufficiënt – Item trouwelijck bouck ende register te houden – item alle renten, chijnsen, pachten ende andere restanten ofte schulden egeen [279] uijtgesondert, neerstelijck te innen, ende alle actie, questie, processe, evictie ende behoorlijck te achtervolgen – item ende den beurssiers alle jaer bij vier termijnen promptelijck bij een gemeijn ende reijn hant te betaelen ende te laeten volgen ofte halen onder recipisse oft subscriptie – item ende alle jaer van gelijcke eens te voldoen op conditiën als boven verhaelt ende anders oock niet die vijffentwintich gulden totter vroechmissen, ende alle penningen totter voors. schoolen dominicael ende festivael gelaten, ende voorts alles geen te doen, dat het officie, eenichsints sal vereijsschen, ende de heeren proviseurs sal geliven hier in gewdaen te hebben.
PROVISOIRS
Item ick versuecke ootmoedelijck
Item ende alle jaer tweemaels denselven beurssiers achtervolgende den voors. regel ende die goede ordonnantie, die de voors. heeren proviseuren ende collateuren noch sullen believen te maecken te visiteren, waer mede adjunct sullen wesen die naebeschreven heeren collateuren metten rentmeestee deser fundatie om neerstich goede te slaen, dat doch een ijeder beurssier sijn officie wel doet, als boven verhaelt, ende om goed opsicht deser fundatie te nemen etc. ende den beurssieren die niet wel en studeren ende den voors. regel niet wel en onderhoduen, met oock de statuten ende goede ordonnantiën, die voors. heeren proviseurs ende naebeschreven heeren collateurs noch sullen believen te maecken, te rpiveren ende wederom andere in de plaets te stellen.
Item om dese voors. vroechmisse te doen mijn naeste bloetgewanten priesters wesende altoos preferentie hebben, ende men sal alle reijsen lesen post missam die psalmen Miserere et De profundis cum duabis collectis voor de siele vanden fundateur ende sijn vrienden ende weldaders zielen.
Item als het jaer nu om sal wesen, dat al dusdanige priesters die voors. vroechmisse gedaen te hebben als den selven nu oms sijn gelt comt, off fawer ijemant met sijne quitancie sent, soos al senselven alle reijse verbonden ende gehouden wesen attestatie te brengen, ofte te seijnden vanden pastoor ofte den schepenen ofte den secretaris van Nuenen, dat aldaer voor sulcken tijt als denselven priestere betalinge versoeckt , alle sondagen ende heijlichdagen soo lange die vroechmisse ende oock die hoochmisse inde kercke gedaen is tot Nuenen ofte faute van desen en soude men den selven niet schuldich sijn te betaelen, dan alleen voor alsulcker tijt ende niet langer dan die voors. missen als boven gedaen souden wesen, oock met conditiën hierin toegedaen oft den selven priestere, die dese sondaechse ofte heijlichdaechse misse sal aengenomen hebben, het zij voor een jaer ofte langer ende den selven [276r] hen dickwils absenterende, soo salmen den selven voor elkcke misse, die hij ongedaen sal laeten staen corten ende aen deselve somme afftrecken alle reijse vijff st.
VANDEN SCHOOL DOMINICAEL ENDE FESTIVAEL TOT NUENEN
Item noch maecke ick tot een sondaechse ende heijlichdaechsche school te Nuenen twelff Crolus gulden jaerlijcx, behoudelijck dat de schoolmr.
VAN SCHOOL DOMINICAEL ENDE FESTIVAEL TOT MIRLOO
Item van gelijcken saecken ick alnoch tot een school dominicael ende festivael inder heerlicheijt van Mirloo twelff Carolus gulden jaerlijcx op den selven voet ende conditie, gelijck die van Nuenen hier voor gemaeckt ende gelaeten sijn oock alle nae den regel die mijn heeren proviseuren sal believen te maecken – Item ende dese twee maeckselen van de voors. schoolen begeer ick dat bijden rentmr. der voors. mijnder fundatie vande beurssen uijtgereijckt sullen worden vande penningen derselver fundatiën op conditiën ende protestatie nochtans want dese schoolen niet gehouden worden nae den regel ofte ordonnantie vande voors. heeren proviseurs, dat alsdan geensints daer toe eenich gelt uijtgereijckt oft betaelt sal worden [277] ende daer om sal een ijeder twee principale schoolmrs. die dese schoolen metten hunnen sullen houden alle jaer als dieselve om gelt sullen comen ofte met hunnen quitancie daer ijemanden om seijnden schuldich ende verbonden sijn, hier van mede te brengen ofte seijnden attestatie vande pastoor ofte schepenen ofte vanden secretaris der selver plaetsen, dat dieselve schoolen nae behooren sijn gehouden geweest ende dese den rentmr. der fundatie gebleecken wesende sal een ijeder sijn voors. maecksel uijtreijcken ende betaelen ende anders oock niet.
Item oft deselve al te samen, ofte eenige van hun hier eenige schoolen aff lieten staen ende en begeerden die niet te doen, soo sullen alle dese
Item ende off oock gebeurde dat die beurssiers schier ofte morgen door groote dier tijden metter voors. portien, die geheel schemel mochten wesen, ende ter werelt anders niet e hadden aen haer niet costen bedragen – Soo sullen die heeren proviseurs vanden [277r] selve overschot alsulcken schemele beurssiers t’zij hier ofte oock tot Loven naer haer discretie ende noot die daer soude mogen wesen een weijnich believen toe te vugen, opdat deselve beurssiers door gebreck van nootelijck onderhout hunnen begonnen cours niet en verlaten, mits dat ick altoos, als hier voor is geseijt, die alderschamelste ende verlatentste hier inne versuecke te hebben preferentie in alsulcken geval en salmen egeen meer innemen dan het voors. ierst getal.
Item en oft gebeurde datter schier oft morgen eenige vande voors. renten gelost ende gequeten worden oft datter eenige reductie op mocht comen, dat die penn: soo veel s’jaers niet op en brochten, soo sullen nochtans die heeren proviseurs die maeckselen, soo vander misse tot Nuenen metter schoolen dominicael ende festivael o pconditien als boven verhaelt, even wel sijn vol gelt een ijeder uijt laeten reijcken, gelijckmen oock van gelijcken doen sal den beurssiere, maer in sulcken cas ende gevallen, salmen daertegen eenen beurssier te langer uijt laeten blijven, sonder eenen nieuwen in te nemen alsser eenige uijtgegaen sal wesen.
Item oock met conditie dat men vande beurssieren van de voorss. plaetsen, altoos den outsten, cloecksten ende geleertsten preferentie sal laeten hebben ende den jongsten ende ongeleertsten, zoo lange sal laeten wachten ten waere nochtans datter bevonden worden jonger van jaren als zij hennen ouderdom voorss. offenwel hadden, die cloecker ende geleerder waeren dan die outste, in desen geval sal den jongsten preferentie hebben.
[274r]
Item als nu dese voorss. vijff plaetsen sullen volbracht wesen, soo sullen wederom ierst ende voor al presentie hebben alle mijn susters voorss. kinderen ende alle navolgende neven ende vrienden ende magen ende daer naer die voors. ende gementioneerde heerlicheden ende dorpen ende wanter onder deselve geen bequaem bevonden en worden, soo sullen de heeren proviseurs ende rentmeesteren alsser eenige beursse sal vaceren op de groote schoole vanden Bossche in brieffken laten stellen ende het selve oock laeten seggen, ende op den preeckstoel St.Jans ende ten predicheeren Nuenen, Oirschot en Mierloo ende die ure plaetse ende dach
Item alsoo hier voor is gestelt seeckere preferentie voor beurssiers van restitutie, soo ist dat ick wil en begeere, dat alsdan alle neven ende ncihten kijnderen ende alle vordere vrienden ende magen, soo wel [275] inde borchtocht ende restitutie gehouden ende verbonden sullen sijn te stellen ende voldoen door faute als boven verhaelt als vreemde persoonen, mits dat zij voordeel hebben, datse altoos voor vremde mogen gaen, ende mits dat elck van mijn susters soonen, als boven verhaelt vrij daer mogen instellen sonder eenige restitutie te doen ende als boven breeder verhaelt staet.
VAN SONDAEGHSCHE ENDE HEIJLICHDACHECHSE MISSEN TOT NUENEN
Item alsoo ick inder heerlicheijt van Nunen gebooren ende opgevoet ben ende daer tegen woordich meestendeel mijn vrienden ende bloetgewanten sijn woonende, ende daer oock sijn hebbende verscheijde tijtelijcke goederen, ende alsoo die Kerck van Nuenen tegenwoordich qualijck van Godtsdienst is versien, overmits dat gebreck van goed onderhout, alsoo datter in seeckere verleden jaeren maer alleen is geweest eenen priester, alsoo dat aldaer Sondaechs ende Heijlichdaechs egeen vroechmisse en is gedaen geweest ende alsoo Heer Aert Wouters priester zaliger memorie mijn oud heeroom hiertoe gemaeckt hadde bij testament een hondert gulden eens, die daer nae beleijt sijn op een onderpant tot Gerwen aende Val nu toecomende Jan Willen Gerits tot Gerwen ende uijtgegeven voor een jaerlijcke rente van 6
Item ende oft saecke waer, dat die van Nuenen geenen priester en costen becomen ende die voors. vroechmisse en worden niet gedaen, soo en sal de rentmr. de voors. fundatie die voors. vijff en twintich gulden niet uijtreijcken, maer die wederom behouden tlot deser selver fundatie, soo lange ende ter tijt toe dier kerkckmeesters van Nuenen ofte den priester die den dienst aengenomen heeft, dat aenden selven rentmr. deser fundatie te kennen sullen geven, dan bij faute als boven, soos al den rentmr. deser ijnder fundatie, dan soo lange een weeckmisse alle woensdagen doen ofte doen doen op St.Catharinen Altaer in St.Jans kercke binnen den Bossche, bij aldien ick aldaer begraven legge ende want ick tot Oirschot ligge, soo salmen die selve mogen doen op St. Peeters ende Pauwels altaer oock in St.Jans kercke hier toe laetende in geval ende bij faue als boven inde plaetse vande voors. vijff en twintich guldenpro rata tegent jaer twelff gulden onder den last alst volcht, want ick en wil geensints dat dese voors. vijffentwinticg gulden uijtgegeven sullen [276] worden
Item elcken beurssier in d’incomen sal gehouden wesen een ijeder van sijn mede beurssiers te geven een pot biers ende int uijtgaen eenen halven pot wijns ende voor d’overledene beurssiers ende den fundateur een vigilie van negen lessen te lesen ende verhoopende dat hij besonder in cas van hooger staet, meerder diginiteijt ofte tijtelijcke prosperiteijt, alsulke compensaie doen sal aen gelijcke scholieren tot handel clericael ende den dienst ecclesiaticael op te brengen als de quantiteijt deser ontfangen penningen sijnder devotien sullen mogen vereijschen.
8a
Item moeten al eer men mach worden gevisiteert ende vanden eenen camp inden anderen gestelt, onder verbintenisse van sijnen persoon, cautien ende borchtocht derhalven nootelijck ende mogelijck den heeren proviseurs willich ende wettich geloven desen regel militaer niet alleen t’geen wes voor ende nae verhaelt staet ofte dien eenichsints aengaet ende dat noch vande eerweerdige heeren proviseurs ende collateurs deser fundatie gestelt ende verandert ofte verbetert sal [272r] woren te onderhouden ende sonder bedroch arch ende list in alle vromicheijt ende getrouwicheijt nae vermogen ende nae die gratie die Godt sal geven met den werck te volbrengen ende te achtervolgen ende dit al op den peen van legael ofte scholasticael punitie ende van terstont patientelijck met David te verdragen die verdiende correctie, oock in cas van merckelijcken degeneratie, tergiversatie, mits ick egeen ander dan alleen clericael ende geheel als voor ende naer vruchtber scholiers en wille alimenteren ofte tolereren, op den peen van privatie ende van terstont off onlangs aende handen van de rentmr. deser fundatie nae gelegentheijt des staet ende misdaets [sonder retracteren] met den knecht schalck ende traech te restitueren van ontfangen provisien ende penningen voorss. als Evangelische ponden niet sonder groote schaden ende interest inder aerden bevonden, inden iersten inde twee iersten campen, te weten die hier
Item en soo ofter nu eenige beurssieren waren hunner cours als boven alhier ten Bossche ende tot Loven volbracht ende den ouderdom hebben ende oock van gelijcke tot Loven post promotionem oft als zij sullen wesen Baccalurei formati ende hen metterdaet sonder eenich langer vertreck oft ten langsten binnen [273] een halff jaer daer naer totten priesterlijcken staet off in eenige geapprobeerde cloosteren in dit bisdom vanden Bosse niet en begaff, die selve sullen schuldich ende verbonden wesen die restitutie oft hun beurge [dubieus] in hunnen naem ende alle clausulen hier boven verhaelt terstont te voldoen aen handen van den rentmr. deser fundatie uijtgenomen dat in die restitutien alleen vrij ende exempt sullen sijn ende blijven, alleen ende anders oock egeen dan die hier inde navolgende preferentie uijtgedruckt sullen worden.[in de marge: zie fo 533 vo]
PRESENTIE
Item tot die voors. beurssen sullen preferentie hebben alle die geene die van mijnen bloede sullen sijn, waer van die alder naeste altoos sullen voorgaen ende die geene die effen nae sijn daer van sal den armsten ende verlaetsten ende den outsten even cloeck van verstant wesende preferentie hebben.
Item men sal eerst beginnen aen mijn geheel ende halff susters kinderen, soo verre die bequaem sijn, achtervolgende den regel der mijner fundatie - Iten en alsser egeenen van mijnen bloetgewanten bequaem en sijn, als vooren verhaelt, soo sullen hier naer preferentie hebben die van de heerlijcheijt van Nuenen, daer nae die van Oirschot ende daernae die van Mierloo, daer nae oock van Vessem, Bladel, Westelberse, Middelberse, Wijntelre ende Best, indifferentelijck alwaer het capittel van
Item alsoo Anneken mijn eenige suster alnoch niet gehout [273v] en is en off zij niet en quame te houden, soos al die selve mijn voorss. suster een nominatie tot een vacerende beurse tot behoeff van onse vrienden mogen hebben al achtervolgende dese fundatie ende anders niet.
Item alsoo Lijsken mijn eijgen suster zaliger achtergelaeten heeft twee soonen verweckt bij Joosten Henricx van Deurssen haere man den eenen genoemt den Heer ende Mr. Adam ende den andere Joachim, soo saL DESER Joachim mijnen neeff, soo verre hij daer toe bequaem is, ende anders oock niet, van de voors. beurssen eene vande ierste mogen genieten – Item alsoo Catharina mijn suster zaliger alleen een dochter achtergelaten heeft, genoemt Lijntken, verweckt bij Jan Henricx haeren man za: ende mits deser Lijntken selver nu oock gecomen is totten houwelijcken staet soo sal deselve oock een van haere bequaemste soonen daertoe bequaem wesende, op sijnen tijt mogen presenteren ende een plaets genieten.
Item alsoo ick ooch noch hebbed rij halve susteren waeraff de outste genoemt is Mariken, geweest naegelaeten weduwe van Lauwereijs Geraertsen van Roij ende daerbij verweckt seeckere soonen ende hier nae wederom verhout aen Jan Gerits van Vechel, soo sal oock int ierste alleen eenen soon vande bequaemste het zij van de ierste ofte tweede man in dese beursse mogen comen ende genieten.
Item de tweede h suster genaemt Geertruijt oft Truijken geweest de huijsvrouw van Peter Wouters daer van sal oock alleen een van haeren bequaemsten soon [274] in dese beurse mogen comen – Item de derde halve suster, is oock genoemt Marieken, huijsvrouwe van Evert Aerts, dese selve sal oock een van haere bequaemste soonen op haeren tijt mogen presenteren ende inbrengen ende sullen mijnder heele ende halve susters kijnderen vande eerste graed