Op 22 augustus 1900 gaat Marietje Kessels een brief posten in Tilburg, maar twee dagen later wordt het 11-jarige meisje dood aangetroffen in de nabijgelegen kerk. Voor de podcast 'Het geheugen van Brabant' duiken historisch verslaggever Marilou en archivaris Christian iedere maand het archief in. Op zoek naar het verhaal over deze onopgeloste moord. Via deze pagina kun je alle delen van dit vervolgverhaal achterelkaar terugluisteren.
Alle archiefstukken en andere bronnen die in deze afleveringen over Marietje Kessels worden genoemd, zijn terug te vinden op de afleveringspagina’s van de podcast Het geheugen van Brabant.
Afl 1: Naar Tilburg begin 1900
"Ze was namelijk op straat omgedraaid, alsof ze door iemand in de kerk werd aangeroepen. Ze bleef een ogenblik voor de kerk stilstaan en stapte toen naar binnen."
In de eerste aflevering duiken Marilou en Christian in het archief van advocaat Frans Pels Rijcken. We vinden een aangrijpende brief van August Mutsaers, hoofdverdachte van de moord op Marietje Kessels, die hij schrijft aan de koster, en waarin hij stelt dat deze schuld moet bekennen. En we vinden een plattegrond van de route die Marietje liep tussen haar huis en de kerk, waar ze voor het laatst werd gezien.
"En waar is zij toen gebleven? Dat de heilige onschuld werd ontheiligd, dat reine tintelend leven werd vernietigd."
De dozen van het archief van advocaat Frans Pels Rijcken gaan open, op zoek naar antwoord op de vraag: wie is Marietje Kessels? Maar ook heeft collega Emiel de iconische foto van Marietje van kleur voorzien.
"Op 22 augustus jl omstreeks 11 uur in de morgen hoorde ik staande op de achterplaats mijner woning zes à zeven benauwde korte gillen, als van een kind dat mishandeld werd. Het geluid kwam uit de richting van de kerk."
Uit welke familie komt Marietje Kessels? Is het belangrijk dat haar vader directeur is van een gerenommeerde fabriek? En waarom duikt de pastoor telkens op cruciale plekken en tijden op? Christian en Marilou banen zich een weg tussen de dossierstukken, op zoek naar het ware verhaal.
"Mijnheer ik meende juist naar u toe te komen. Ik heb rust noch duur. Ja ik weet veel, ik weet van het verdwenen meisje alles."
Er zijn inmiddels twee verdachten aangehouden, maar Marietje is nog altijd niet gevonden. Dit keer volgen we de zoektocht tot aan het ontzielde lichaam van het meisje...
"In eene stad zo uitgebreid als Tilburg is het getal agenten véél te gering en de aan te stellen twee inspecteurs en 15 agenten hoofdzakelijk voor de velddienst."
Technisch politieonderzoek staat in 1900 nog in de kinderschoenen; hoe ziet het recherchewerk van de Tilburgse politie eruit? En is de 65-jarige inspecteur Caarls hiervoor de aangewezen persoon? We kijken onder meer in het procesdossier van het Gerechtshof in 's-Hertogenbosch.
"Mevrouw, ga de kerk niet in, de koster zal u vermoorden."
Met beperkte middelen probeert de politie in Tilburg te achterhalen wie de 11-jarige Marietje Kessels heeft vermoord en hoe haar lichaam is verplaatst. Daarvoor wordt de hulp ingeroepen van een 12-jarig meisje, het dochtertje van een van de werkmannen van vader Kessels.
Afl 7: De eerste verdachte: koster Johan van Isterdaal
"O, hou op, dat zijn strooisels van dat wijf. Dat heeft dat wijf uit haar poot gezogen."
Van huis uit is hij timmerman, deze Johan van Isterdaal, totdat pastoor Van Zinniq Bergmann hem meeneemt naar de nieuwe kerk in de Noordhoek in Tilburg. Dan neemt hij de taak van koster op zich; maar wat is zijn rol bij de moord op Marietje Kessels?
Afl 8: De tweede verdachte, schilder August Mutsaers
"Hij bracht zijn hand onder mijn rokken en betastte mij aan de schaamstreek en dwong mij hetzelfde bij hem te doen. Hiertegen heb ik mij nooit zo bijzonder verzet. Althans niet in de eerste tijd."
We maken dit keer uitgebreid kennis met de schilder van de kerk, en hoofdverdachte van de moord op Marietje Kessels: August Mutsaers. We vinden August - mét signalement - terug in het register van voorlopig aangehoudenen van het Huis van Bewaring te Breda. Ook zien we Mutsaers, samen met misschien wel zijn eerste grote liefde, maar wie is deze jongedame, met wie hij in Utrecht verkeerde?
"Wij hebben hier een strijd te voeren, een zwaren strijd, waarop wij ons maandenlang hebben voorbereid. En wij verschijnen hier beiden in volle wapenuitrusting, tot de tanden gewapend."
We ontmoeten Frans Pels Rijcken, de protestantse advocaat-procureur uit Breda die vrijwillig aanbiedt om August Mutsaers te verdedigen. Werkt gedegen en vasthoudend. Hij kan aantonen waar de verklaring van de koster niet klopt en durft het aan de rol van de pastoor ter discussie te stellen.
"Het is aan de Rechtbank niet gewichtig genoeg voorkomen, om wettig en overtuigend bewezen te achten, dat de beklaagde zou zijn de dader van het afschuwelijk misdrijf bij akte van dagvaarding ten laste gelegd."
We gaan kijken wat erin de rechtszaal gebeurt. En we schakelen onze beeldredacteuren Mathilde en Kaya in: klopt het dat er een film is gemaakt tijdens deze rechtszaak? En waar is die dan?
"De onder ede afgelegde verklaring van Van Isterdaal [...] is te bar; ik zie mij dus verplicht de rechtbank te vragen een onderzoek in te stellen naar meineed door de koster."
Terwijl er nog ruim 120 getuigen gehoord moeten worden, blijkt één van de eerste getuigen een hardhorende vrouw, verslaafd aan morfine. Maar zij houdt de gemoederen flink bezig, en dan moeten alle anderen nog worden gehoord. Advocaat Pels Rijcken lijkt onvermoeibaar en vasthoudend, en aan het eind van het lange proces doet hij een bijzondere uitspraak.
"Er is eene onzichtbare hand die rusteloos werkt en wroet, merkbaar in de geheele instructie, en altijd ten gunste van den koster en ten nadeele van den schilder."
Christian en Marilou sloten de vorige keer af op een heel opmerkelijk moment in de rechtszaak: advocaat Frans Pels Rijcken beschuldigt koster Johan van Isterdaal van meineed. Dit keer zullen we echter horen, dat hij naast de koster nóg iemand beschuldigt… en je zult opkijken van wie.
"’t Is me een bende die zwarte bende. Hoe echter ook de uitspraak moge zijn ge hebt het kranig gedaan en wij brengen u daarvoor ons eere salut.”
Archieven opschonen, afwegen of zoiets moet worden bewaard of niet... Christian stelt dat een goed archief is gebaat bij veel weggooien. Wat bij Marilou de vraag oproept: zijn er soms archieven over Marietje Kessels verdonkeremaand?
Afl 2: Wie is Marietje Kessels?